Η κρίση στα Σκόπια και η Ελλάδα

Η πρωτοφανής κρίση που βιώνει η πΓΔΜ έχει αιτία και αφορμές. Εχει συγκεκριμένους πρωταγωνιστές, επηρεάζεται από τον ξένο παράγοντα και μας αφορά πολύ. Πάρα πολύ...

Γράφει ο Άγγελος Αθανασόπουλος

Την περασμένη εβδομάδα, αφιονισμένοι υποστηρικτές του εθνικιστικού κόμματος VMRO-DPMNE εισέβαλαν στο Κοινοβούλιο των Σκοπίων και χτύπησαν βουλευτές αντιπάλων κομμάτων, ιδιαίτερα του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SDSM), κατά τη διάρκεια της εκλογής νέου Προέδρου του σώματος, ο οποίος προερχόταν από την αλβανική μειοψηφία της χώρας. Επρόκειτο για το τελευταίο και κατά πολλούς σοβαρότερο επεισόδιο στην πολιτική κρίση που έχει ξεσπάσει στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (πΓΔΜ) εδώ και περισσότερο δύο χρόνια.

Ηδη, πολλοί αναλυτές μιλούν ακόμη και για κίνδυνο πλήρους αποσταθεροποίησης εξαιτίας νέας αντιπαράθεσης Σλαβομακεδόνων και Αλβανών, καθώς και της επιρροής «τρίτων παικτών» όπως η Αλβανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία. Είναι επίσης αδιαμφισβήτητο ότι οι εξελίξεις στα Σκόπια αφορούν την Ελλάδα λόγω γειτνίασης και εκκρεμών ζητημάτων με βασικότερο αυτό της ονομασίας.

Γιατί φθάσαμε στη σημερινή κρίση;

Τον Φεβρουάριο του 2015, η αξιωματική αντιπολίτευση στα Σκόπια, το SDSM, προχώρησε στην αποκάλυψη του σκανδάλου για τις εκτεταμένες παράνομες παρακολουθήσεις που διενεργούσαν οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας για λογαριασμό της κυβέρνησης. Υπολογίζεται ότι οι μυστικές υπηρεσίες (των οποίων προϊστατο ο Σάσα Μιχάλκοφ, ξάδελφος του πρώην Πρωθυπουργού Νίκολα Γκρούεφσκι) είχαν παγιδεύσει περισσότερα από 20.000 τηλέφωνα και κατεγράφησαν παράνομα πάνω από 650.000 συνδιαλέξεις.

Ο Γκρούεφσκι αρνήθηκε αμέσως τις κατηγορίες, αλλά οι διαδηλώσεις εναντίον του και η απόφαση του SDSM να μποϊκοτάρει τις εργασίες του Κοινοβουλίου οδήγησαν την ΕΕ, σε συνεννόηση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, να παρέμβουν για την εκτόνωση της κρίσης. Με πρωτοβουλία των Βρυξελλών επετεύχθη η Συμφωνία του Πρζνο στις 2 Ιουνίου 2015. Βάσει αυτής, οι πολιτικές δυνάμεις στα Σκόπια θα έπρεπε να συμφωνήσουν στη συγκρότηση υπηρεσιακής κυβέρνησης που θα οδηγούσε τη χώρα σε εκλογές το αργότερο ως τα τέλη Απριλίου 2016.

Ωστόσο, η τακτική κωλυσιεργίας του Γκρούεφσκι και η άρνησή του να αποχωρήσει από την Πρωθυπουργία οδήγησαν σε αλλεπάλληλες καθυστερήσεις με αποτέλεσμα οι εκλογές να διεξαχθούν μόλις στις 11 Δεκεμβρίου 2016, αφού πρώτα ακυρώθηκαν δύο φορές, τον Απρίλιο και ξανά τον Ιούνιο του 2016.

Γιατί η κρίση συνεχίστηκε μετά τις εκλογές;

Το αποτέλεσμα της προσφυγή στις κάλπες δεν ξεκαθάρισε τα πράγματα διότι το VMRO-DPMNE του Γκρούεφσκι κέρδισε 51 έδρες (χάνοντας 10 έδρες σε σχέση με τις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές) ενώ το SDSM του Ζάεφ έλαβε 49 (κερδίζοντας 15). Ωστόσο, ουδένα εκ των δύο κομμάτων είχε απόλυτη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο (χρειάζονται 61 έδρες) και έπρεπε να αναζητήσει συμμάχους. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα να αναβαθμιστεί η σημασία των αλβανικών κομμάτων, για τον επιπλέον λόγο ότι ο Ζάεφ προχώρησε σε μία συμφωνία μαζί τους επί μίας πλατφόρμας που προκάλεσε όμως την αντίδραση του Γκρούεφσκι. Η αιτία δεν ήταν άλλη από το αίτημα των Αλβανών για καθιέρωση της γλώσσας τους ως δεύτερης επίσημης γλώσσας της χώρας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Πρόεδρος Ιβανόφ, που προέρχεται ιδεολογικά από τον ίδιο πολιτικό χώρο με τον Νίκολα Γκρούεφσκι, να αρνηθεί να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Ζάεφ. Ο τελευταίος, σε μία προσπάθεια να δείξει ότι διαθέτει τη δεδηλωμένη, κατάφερε – έστω με «αμφισβητούμενες» διαδικασίες – να εκλέξει Πρόεδρο της Βουλής τον Αλβανό Ταλάτ Τζαφέρι του κόμματος DUI. Ακολούθησε η εισβολή των οπαδών Γκρούεφσκι στη Βουλή.

Ποια τα είναι τα πρόσωπα-κλειδιά;

Οπως πάντα σε στιγμές κρίσης, τα πρόσωπα παίζουν μεγάλη σημασία. Τα σημαντικότερα πρόσωπα στη σημερινή κρίση στα Σκόπια είναι τα ακόλουθα.

Νίκολα Γκρούεφσκι: Ο πρώην Πρωθυπουργός και επικεφαλής του εθνικιστικού VMRO-DPMNE είναι ο πολιτικός κυρίαρχος στην πΓΔΜ τουλάχιστον τα τελευταία 10-12 χρόνια. Αποτελεί τον βασικό εκφραστή του «μακεδονισμού» και έχει διαμορφώσει, ασκώντας επί συναπτά έτη την εξουσία, ένα ευρύ δίκτυο υποστήριξης, ενώ οι οπαδοί του ισχυρίζονται ότι η οικονομία πήγε πολύ καλά επί των ημερών του. Ωστόσο, το σκάνδαλο των υποκλοπών τον έχει πλήξει και επιπλέον έχει χάσει την υποστήριξη του δυτικού παράγοντα. Την ίδια στιγμή όμως, τον έχει προσεγγίσει η Μόσχα.

Ζόραν Ζάεφ: Ο επικεφαλής του σοσιαλδημοκρατικού SDSM ανέλαβε την ηγεσία του κόμματος το 2013. Νέος σε ηλικία, έχει αποδειχθεί πιο δυναμικός σε σχέση με άλλα στελέχη του κόμματος όπως η Ραντμίλα Σεκερίνσκα. Ωστόσο, είναι ασαφές αν μπορεί να σηκώσει το βάρος της μετά – Γκρούεφσκι εποχής, ιδιαίτερα από τη στιγμή που ακόμη και κύκλοι των Βρυξελλών θεωρούν ότι ο Γκρούεφσκι παραμένει ο ισχυρότερος πόλος στα Σκόπια.

O Ζόραν Ζάεφ, με εμφανή τα τραύματα από την επίθεση που δέχτηκε στο κοινοβούλιο (Reuters)

Γκιόργκι Ιβανόφ: Ο Πρόεδρος της πΓΔΜ έχει αναδειχθεί τους τελευταίους μήνες σε παίκτη μείζονος σημασίας. Η αποδυνάμωση της κυβέρνησης Γκρούεφσκι έχει αναδείξει τον ρόλο του ως ενός είδος εγγυητή της σταθερότητας, αν και δεν είναι λίγοι όσοι τον κατηγορούν για μεροληψία υπέρ του πρώην Πρωθυπουργού. Τούτο μοιάζει να έχει βάση, καθώς προέρχονται από τον ίδιο πολιτικό χώρο και ήταν ο Γκρούεφσκι που τον επέλεξε για Πρόεδρο.

Αλί Αχμέτι: Ο παλαίμαχος αλβανός πολιτικός και επικεφαλής του μεγαλύτερου αλβανικού κόμματος, του DUI, συνιστά παράγοντα – κλειδί στην πολιτική σκακιέρα των Σκοπίων. Πρώην κυβερνητικός εταίρος του Γκρούεφσκι, πλήρωσε και αυτός το τίμημα του σκανδάλου των υποκλοπών. Σήμερα φαίνεται ότι έχει προσεγγίσει τον Ζάεφ, μαζί με τα μικρότερα αλβανικά κόμματα, ώστε να μπορέσουν να εφαρμόσουν την κοινή τους πλατφόρμα με βασικότερο αίτημα τη θεσμοθέτηση της αλβανικής ως δεύτερης επίσημης γλώσσας του κράτους.

Ποιος είναι ο ρόλος του ξένου παράγοντα;

Επί χρόνια, η πΓΔΜ εθεωρείτο ως ένα κράτος εύθραυστο, αλλά που αποτελούσε παράλληλα ρυθμιστή ευαίσθητων ισορροπιών στα Δυτικά Βαλκάνια. Αυτός ήταν και ο λόγος της στήριξης που ελάμβανε για ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ. Ωστόσο, η σταθερότητα της χώρας κρεμόταν πάντοτε από την «κλωστή» των καλών διεθνοτικών σχέσεων μεταξύ Σλαβομακεδόνων και Αλβανών.

Σήμερα, η αποδυνάμωση Γκρούεφσκι φαίνεται ότι έχει ανοίξει την όρεξη για αναζωπύρωση του αλβανικού μεγαλοϊδεατισμού στην περιοχή. Αυτός ο αναθεωρητισμός εκπορεύεται πλέον από δύο κέντρα: τα Τίρανα και την Πρίστινα. Διαχρονικά, οι σχέσεις των Αλβανών της πΓΔΜ με το Κόσοβο ήταν στενότερες – άλλωστε υπάρχουν και σχέσεις οικογενειών στις δύο πλευρές των συνόρων. Στην τρέχουσα κρίση η Πρίστινα έχει διατηρήσει χαμηλότερους τόνους σε σχέση με τα Τίρανα, όπου η προεκλογική περίοδος οδηγεί στην διατύπωση εθνικιστικών θέσεων προς άγραν ψήφων. Αυτό πράττει πολύ επιθετικά ο αλβανός Πρωθυπουργός Έντι Ράμα, που μάλιστα ήταν ο οικοδεσπότης της συνάντησης των αλβανικών κομμάτων της πΓΔΜ εντός Ιανουαρίου για τη διαμόρφωση κοινής πλατφόρμας. Από ορισμένες πλευρές ακούγεται η άποψη ότι ο αλβανικός παράγοντας «βλέπει» μπροστά σε μία συνένωση αλβανικών εδαφών, αλλά αυτό είναι προς το παρόν ένα δύσκολο σενάριο.

Οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις. Η ΕΕ, μέσω του επιτρόπου Διεύρυνσης Γιοχάνες Χαν και της ύπατης εκπροσώπου για την εξωτερική πολιτική Φεντερίκα Μογκερίνι, προσπάθησαν να βρουν μία πολιτική λύση στη σύγκρουση που προκάλεσε το σκάνδαλο των υποκλοπών. Είναι πλέον κοινό μυστικό όμως ότι έχουν πλέον απηυδίσει με τον Γκρούεφσκι και είναι ενδεικτικό ότι έσπευσαν ουσιαστικά να αναγνωρίσουν την εκλογή του νέου Προέδρου της Βουλής. Ωστόσο, η ΕΕ, που γνωρίζει ότι έχει αδυνατίσει το «καρότο της ένταξης», θέλει να αποφύγει μία διεθνοτική κρίση με απρόβλεπτες συνέπειες.

Οι Αμερικανοί από την πλευρά τους εμφανίζονται εσχάτως πιο κινητικοί. Η αποστολή του βοηθού υφυπουργού Εξωτερικών Γι Χόιτ στα Σκόπια την Πρωτομαγιά στα Σκόπια έχει σκοπό να οδηγήσει σε μία πολιτική λύση. Οι Αμερικανοί βλέπουν την περιοχή καθαρά γεωστρατηγικά και η γραφειοκρατία του Στέητ Ντιπάρτμεντ ανησυχεί για την άνοδο της ρωσικής επιρροής, ιδιαίτερα στη Σερβία και τη Βοσνία αλλά και στην πΓΔΜ. Η Μόσχα καταδίκασε ουσιαστικά την εκλογή νέου Προέδρου της Βουλής και είναι σαφές ότι θέλει να αποτρέψει ακόμη δυτικότερη στροφή των Δυτικών Βαλκανίων. Η ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ ήταν «καμπανάκι» που η Μόσχα θέλει να σιγήσει, ενώ παράλληλα θεωρεί τον αλβανικό μεγαλοϊδεατισμό απειλή και όχημα της Δύσης.

Γιατί η κρίση στα Σκόπια αφορά την Ελλάδα;

Είναι ξεκάθαρο ότι η Αθήνα θέλει μία σταθερή πΓΔΜ. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να μπορέσει κάποια στιγμή να λυθεί το ονοματολογικό, που αποτελεί τη σημαντικότερη εκκρεμούσα υπόθεση για την Ελλάδα στα Βαλκάνια. Επιπλέον, η αστάθεια θα μπορούσε να επαφέρει στην πρώτη γραμμή τις εκκλήσεις και τις πιέσεις για ένταξη της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ ως τρόπο διασφάλισης της ηρεμίας. Τούτο θα προκαλούσε πονοκέφαλο στην Αθήνα με το ονοματολογικό άλυτο.

Παράλληλα, η χώρα μας έχει και οικονομικά συμφέροντα στη χώρα – κι αυτό παρά την υποχώρηση των ελληνικών τραπεζών από τη γειτονική χώρα – ενώ μέσω της διαδικασίας των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) καταβάλλεται προσπάθεια για στενότερη συνεργασία σε τομείς όπως η ενέργεια, όπου έχει συμφωνηθεί Μνημόνιο για την κατασκευή διασυνδετηρίου αγωγού φυσικού αερίου.

Από στρατηγική άποψη, η Αθήνα θα πρέπει να συμπεριλάβει στους υπολογισμούς της τόσο το ενδεχόμενο μία εμφύλια σύρραξη να έχει επιπτώσεις στην ευρύτερη σταθερότητα της περιοχής όσο και την πιθανότητα να ενισχυθεί έτι περαιτέρω ο αλβανικός παράγοντας. Δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο ότι οι σχέσεις της Ελλάδος με την Αλβανία δεν διάγουν την καλύτερη περίοδο, ενώ και η μη αναγνώριση του Κοσόβου δυσκολεύει τα πράγματα.

Φυσικά, δεν μπορεί να αγνοηθεί η διαχρονική υποστήριξη που η Άγκυρα έχει προσφέρει στα Σκόπια ήδη από την πρώτη στιγμή γέννησης του νέου κράτους.

Οι σχέσεις της Αθήνας με τη σλαβομακεδονική ηγεσία δεν υπήρξαν ποτέ αγαστές, παρά το γεγονός ότι ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς επεδίωξε στενές επαφές με τον σκοπιανό ομόλογό του Νίκολα Πόποσκι (ο οποίος ανήκει στο κόμμα του κ. Γκρούεφσκι). Η Αθήνα έδειξε, έμμεσα, ότι θα επιθυμούσε να αναλάβει κάποιο ρόλο στην εκτόνωση της έντασης με την αρχική της ανακοίνωση μετά την εισβολή στο σκοπιανό Κοινοβούλιο. Τούτο μοιάζει δύσκολο καθώς η ΕΕ κινείται πρωτευόντος ενώ και οι Ηνωμένες Πολιτείες μοιάζουν πιο δραστήριες.

Ανεξαρτήτως των προαναφερθέντων όμως, οι εκκρεμότητες με σειρά γειτονικών χωρών περιορίζουν τα περιθώρια ελιγμών της Αθήνας.

Πηγή Protagon


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση