Μια χρονιά δύσκολων δοκιμασιών για την Ευρώπη

Tων Adi Kantor και Oded Eran

Οι δοκιμασίες είναι ηθικές και υπαρξιακές. Το πρώτο περιλαμβάνει την ίδια την ύπαρξη της ΕΕ. Η ΕΕ και οι προκάτοχοί της ιδρύθηκαν στα συντρίμμια της μεταπολεμικής Ευρώπης, με μια πιο εκτεταμένη αμερικανική βοήθεια και ενθάρρυνση. Στόχος τους ήταν να δημιουργηθεί μια υπερεθνική δομή, πρώτα στα οικονομικά θέματα και αργότερα στις κοινωνικές και νομικές υποθέσεις και ακόμη στην εξωτερική και αμυντική πολιτική. Η συμμαχία του ΝΑΤΟ, σχεδιασμένη να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της άμυνας, προηγήθηκε της ΕΕ και συνιστά τον δεσμό μεταξύ των ΗΠΑ, της Ευρώπης και του Καναδά. Ο 21ος αιώνας έφερε μαζί του διαδικασίες που αμφισβήτησαν την κυριαρχία των υπερεθνικών δομών. Η Ευρώπη είναι στην πραγματικότητα, στην αυγή μιας μετά -παγκόσμιας και ευρωσκεπτικιστικής εποχής που τροφοδοτείται από την αφύπνιση εθνικιστικών κινημάτων που κερδίζουν momentum από τα κύματα της μετανάστευσης από την Αφρική, την Ασία (συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας) και ακόμη και από την ίδια την Ευρώπη (τα Βαλκάνια για παράδειγμα). Σε ορισμένες χώρες, τα εθνικιστικά δεξιά κόμματα έχουν ήδη μπει στο τοπίο και έχουν πιθανότητες επιτυχίας σε ορισμένες από τις εκλογικές διαδικασίες που είναι προγραμματισμένες για φέτος. Οι κοινοβουλευτικές εκλογές στν Ολλανδία θα λάβουν χώρα στις 15 Μαρτίου, με τις δημοσκοπήσεις να προβλέπουν το Κομμα για την Ελευθερία -ένα δεξιό -και ορισμένοι θα έλεγαν εθνικιστικό- κόμμα υπό τον Geert Wilders, θα διπλασιάσει την ισχύ του. Ο πρώτος γύρος των γαλλικών προεδρικών εκλογών θα σημειωθεί στις 23 Απριλίου, και ο δεύτερος γύρος στις 7 Μαΐου, με το Εθνικό Μέτωπο υπό την Marine Le Pen πιθανότατα να αυξήσει την δύναμή της, αν και δεν αναμένεται να κερδίσει τον δεύτερο και καθοριστικό γύρο. Οι γενικές εκλογές θα λάβουν χώρα στις 24 Σεπτεμβρίου. Όλες οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν μια αύξηση στη δυναμική του κόμματος με την ατζέντα κατά των μειονοτήτων, του AfD, υπό την Frauke Petry.

Η πιο κυρίαρχη στην αντίθεσή της προς την ΕΕ, ειναι η Marine Le Pen. Στην ομιλία της στο συνέδριο των δεξιών ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων στο Koblenz στις 21 Ιανουαρίου, δήλωσε: "οι εκλογές του 2017 θα φέρουν ένα πνεύμα αλλαγής στην Ευρώπη” και αναφέρθηκε στην σαρωτική αλλαγή που πρέπει να υιοθετήσει η Ευρώπη απέναντι στο κύμα των προσφύγων, της κρίσης του ευρώ και του καθεστώτος εποπτείας στα σύνορα της Ευρώπης. Η Petry εξέφρασε την άποχή της στο συνέδριο στο Koblenz όταν δήλωσε: "το Ισλάμ δεν είναι μέρος της Γερμανίας”, και ότι "οι παράνομοι μετανάστες θα πρέπει να πυροβολούνται αν είναι απαραίτητο”. Η Γερμανία, η Γαλλία και η Ολλανδία ήταν τρία από τα έξι ιδρυτικά μέλη της ΕΕ, και η άνοδος φυγόκεντρων κινημάτων εκεί αποτυπώνει την αποδυνάμωση του πανευρωπαϊκού πνεύματος και τα οφέλη του ακραίου εθνικισμού σε βάρος της.

Η δεύτερη δοκιμασία περιλαμβάνει ένα ζήτημα που είναι στενά συνδεδεμένη με την πρώτη δοκιμασία: η απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την ΕΕ. Η αποχώρηση είναι αποτέλεσμα των ιστορικών βρετανικών αποσχιστικών τάσεων από την Ευρώπη, αλλά περιλαμβάνει επίσης και ζητήματα αρχής -η υπεροχή του δικαίου της ΕΕ στη μετανάστευση, το ανεξάρτητο εθνικό νόμισμα ως στοιχείο στο κρατικό νομικό καθεστώς που έρχεται σε αντίθεση με το πανευρωπαϊκό. Και το ερώτημα για το που θα αποφασίζεται η ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική στο μέλλον. Όταν το ζήτημα του να δοθεί κοινοβουλευτικό κύρος στην απόφαση αποχώρησης από την ΕΕ -που αποφασίστηκε μέσω δημοψηφίσματος- διευκρινιστεί και το Ηνωμένο Βασίλειο καταθέσει την επίσημη αίτηση αποχώρησης, όπως απαιτείται από τις συνθήκες της ΕΕ, η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει ένα δύσκολο αίνιγμα. Θα πρέπει η ΕΕ να "τιμωρήσει” το απείθαρχο Ηνωμένο Βασίλειο και να στερήσει από το Ηνωμένο Βασίλειο τα οικονομικά πλεονεκτήματα που είχε απολαύσει με τη συμμετοχή της στην ΕΕ όταν ολοκληρωθεί η αποχώρηση ή θα πρέπει να λάβει υπόψη της την οικονομική ισχύ του Ηνωμένου Βασιλείου και να διευκολύνει την πρόσβαση της ΕΕ στην βρετανική αγορά; Μια διαλλακτική στάση προς το Ηνωμένο Βασίλειο ενδέχεται να ενθαρρύνει άλλες χώρες στην Ευρώπη να υιοθετήσουν το "βρετανικό μοντέλο”, της επιδίωξης μιας μέγιστης ζώνης ελεύθερου εμπορίου σε συνδυασμό με τς ελάχιστες παραχωρήσεις στα χαρακτηριστικά τις εθνικής κυριαρχίας. Η ΕΕ πιθανότατα θα επιδιώξει να μετατρέψει το Brexit σε μια σχέση στην οποία το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα απολαμβάνει τα ίδια πλεονεκτήματα που θα είχε ως πλήρες μέλος της ΕΕ και δεν θα υπόκεινται στους περιορισμούς της ανεξαρτησίας της, που προκύπτει από την πλήρη ενταξη στην ΕΕ.

Μια τρίτη δοκιμασία για τους Ευρωπαίους ηγέτες είναι η πολιτική του προέδρου trump για τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ. ΟΙ Γερμανοί και Γάλλοι ηγέτες ήδη έχουν ξεκινήσει τη λεκτική διαμάχη με το νέο πρόεδρο. Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Trump δήλωσε πως τα μέλη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να μοιράζονται το βάρος της άμυνάς τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες (σε μια συνέντευξή του στους New York Times στις 21 Ιανουαρίου για παράδειγμα), και ότι ο οργανισμός ήταν ξεπερασμένος. Ως απάντηση, η Γερμανίδα Καγκελάριος δήλωσε "οι Ευρωπαίοι είναι υπεύθυνοι για τους εαυτούς τους”. Μια τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ τους στις 28 Ιανουαρίου οδήγησε στην ανακοίνωση: "Οι ηγέτες αναγνωρίζουν πως το ΝΑΤΟ θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις απειλές του 21ου αιώνα και ότι η κοινή μας άμυνα απαιτεί τις κατάλληλες επενδύσεις στις στρατιωτικές δυνατότητες για να διασφαλιστεί ότι όλοι οι σύμμαχοι συμβάλλουν με το μερίδιο που τους αναλογεί στη συλλογική μας ασφάλεια”. Και οι δύο κέρδισαν -δημοσίως τουλάχιστον. Η Merkel κέρδισε την αναγνώριση της σπουδαιότητας του ΝΑΤΟ από τον Trump, ενώ αυτός έλαβε την αναγνώριση της Merkel ότι οι σύμμαχοι έχουν καθήκον να αναλάβουν το μερίδιο της οικονομικής επιβάρυνσης για τη διατήρηση του Οργανισμού.

Θα ήταν λάθος ωστόσο να σκεφτεί κανείς ότι αυτό έχει βάλει τέλος στις διαφωνίες μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ στη διάρκεια της προεδρίας του Trump. Η απαγόρευση εισόδου στις ΗΠΑ ανθρώπων από επτά μουσουλμανικές χώρες, αναδεικνύει μόνο την ένταση και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Το εντυπωσιακό είναι πως, αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή, περισσότεροι από 1 εκατ. Βρετανοί έχουν υπογράψει ενα petition εναντίον της πρόσκλησης της πρωθυπουργού Theresa May προς τον Αμερικανό πρόεδρο για επίσκεψη στο Ηνωμένο Βασίλειο την οποία απηύθυνε στη συνάντησή τους στις 27 Ιανουαρίου, στη διάρκεια της οποίας για άλλη μία φορά ο Trump αναγνώρισε την σημασία του ΝΑΤΟ. Το Ηνωμένο Βασίλειο παραδοσιακά έχει ειδικές σχέσεις με τις ΗΠΑ και η πολιτική κατακραυγή σε αυτή τη χώρα δείχνει την αποστροφή που προκάλεσε ο Αμερικανός πρόεδρος σε μια περίοδο που το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται σε διαδικασία εξόδου από την ΕΕ και χρειάζεται να συσφίξει τους δεσμούς -ιδιαίτερα τους οικονομικούς- με τις ΗΠΑ προκειμένου να αντισταθμίσει την μερική απώλεια της ευρωπαϊκής αγοράς.

Ο Trump επίσης διαφωνεί σε άλλα ζητήματα με τους συναδέλφους του στην Ευρώπη. Επανέλαβε την σκληρή κριτική του για την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν και στην ουσία, απείλησε να την ανατρέψει. Ακόμη και αν οι Ευρωπαίοι που συμμετέχουν στη συμφωνία Γερμανία και Ηνωμένο Βασίλειο- συμφωνήσουν με την αξιολόγηση του Trump για τη συνολική συμπεριφορά του Ιράν στη Μέση Ανατολή, δεν θα τον βοηθήσουν να ανοίξει εκ νέου η συμφωνία, και ασφαλώς όχι χωρίς την συναίνεση όλων των συμμετεχόντων, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν. Εάν ο Trump επιμείνει στην αντίθεσή του στη συμφωνία με την τρέχουσα μορφή της, και αποτύχει να βρει μια φόρμουλα για το εκ νέου άνοιγμά της μέσω διαπραγματεύσεων, οι ευρωπαϊκές χώρες, και στην πραγματικότητα η Ευρωπαϊκή ¨Ενωση, η οποία διεξήγει τις διαπραγματεύσεις με το Ιράν στο όνομα και των έξι χωρών, θα υποχρεωθεί να εκθέσει το χάσμα μεταξύ αυτών και των ΗΠΑ.

Οι ευρωπαϊκές χώρες και οι ΗΠΑ είναι επίσης πιθανό να διχαστούν και σε σχέση με τη Ρωσία. Ο Trump δεν έχει αποκρύψει την διαλλακτική και επιεική του στάση προς τον Putin, τον ηγέτη της Ρωσίας. Ο πρόεδρος απέφυγε την σκληρή κριτική της ρωσικής πολιτικής στην Ουκρανία και στις χώρες της πρώην Σοβιετικής ΈΝωσης που εντάχθηκαν στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Αυτές οι χώρες θεωρούν τη Ρωσία ως μια συγκεκριμένη απειλή και ασφαλώς θα αμφισβητήσουν τη δέσμευση των ΗΠΑ να τρέξουν προς βοήθεια ακόμη και μετά την κοινή διακήρυξη του Trump με την Merkel. Εάν ο Trump αποφασίσει να αφαιρέσει κάποιες από τις κυρώσεις που επέβαλε ο πρόκάτοχός του στη Ρωσία στο πλαίσιο μιας πιθανής συμφωνίας μεταξύ του ίδιου και του Purin, θα συναντήσει δυσκολία να πείσει το ΝΑΤΟ και τα κράτη της ΕΕ να κάνουν το ίδιο, ιδιαίτερα εάν οι παραχωρήσεις της Ρωσίας είναι κυρίως λεκτικές.

Οι διαφωνίες για τις σχέσεις με τον Τούρκο ηγέτη Erdogan είναι επίσης πιθανό να βγουν στην επιφάνεια. Οι συνεχιζόμενες παραβιάσεις των πολιτικών ελευθεριών στη χώρα αυτή, οι οποίες έχουν κλιμακωθεί μετά από το επιχειρούμενο πραξικόπημα, έχουν αναγκάσει τους ΕΥρωπαίους ηγέτες να εκφράσουν δημοσίως την κριτική τους στο τουρκικό καθεστώς, κάτι που αρχικά απέφυγαν να κάνουν εξαιτίας της επιθυμιας τους να δουν την Τουρκία να συγκρατεί τα κύματα των προσφύγων από τη Συρία και άλλα μέρη της Μέσης Ανατολής, να περνούνε τα σύνορά τους. Ο Trump δεν έχει κρύψει την άποψή του ότι η τουρκική πολιτική δεν είναι δικό του θέμα και σε ό,τι αφορά τον ίδιο, η συμβολή της Τουρκίας στον πόλεμο εναντίον του Ισλαμικού Κράτους είναι πολύ πιο σημαντική.

Τα προβλήματα που ανησυχούν τους Ευρωπαίους ηγέτες -η άνοδος της εθνικιστικής δεξιάς, η στάση έναντι των εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων και οι εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ-ΕΥρώπης-Ρωσίας- έχουν επίσης συνέπειες για το Ισραήλ. Η άνοδος των κινημάτων και των πολιτικών κομμάτων που τάσσονται υπέρ των περιορισμών των μειονοτήτων και των αλλοδαπών, κάποια απο αυτά διαθέτουν εξέχουσες αντί-σημιτικές θέσεις και αρνούνται το Ολοκαύτωμα, και δεδομένης της ιστορίας του Ισραήλ και του ήθους, θα πρέπει να οδηγήσουν το Ισραήλ να προτιμήσει την ηθική διάσταση έναντι του πολιτικού οφέλους, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου οι ηγέτες σε αυτή την ¨Ενωση εμφανίζεουν μια φιλική τάση προς το Ισραήλ ή υποστηρίζουν την πολιτική του προέδρου Trump σε συγκεκριμένα ζητήματα. Η μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ είναι πιθανό να κερδίσει στήριξη από τα πολιτικά κόμματα με ισχυρή χριστιανική απόχρση. Από την άλλη πλευρά, η ΕΕ μπορέι να αντιμετωπίσει πιέσεις από κάποια μέλη να αποφασίσουν για μέτρα με στόχο την έκφραση αντίθεσης με το αμερικανικό μέτρο, όπως την αποχή από την πολιτική δραστηριότητα απο αξιωματούχους της ΕΕ στην Ιερουσαλήμ και της σύστασης τα κράτη-μέλη να κάνουν το ίδιο.

Η κλιμάκωση της κρίσης μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ θα απαιτήσει το Ισραήλ να βρει τις κατάλληλες οικονομικές λύσεις για το εκτεταμένο σύστημα σχέσεων με την ΕΕ από τη μία πλευρά και τους οικονομικούς της δεσμούς με το Ηνωμένο Βασίλειο από την άλλη, ιδιαίτερα εάν το ΗΒ δημιουργήσει μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ μετά από την επίσημη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασλείου από την ΕΕ.

Πηγή Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου  

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση