Η αποξένωση της Τουρκίας από τη Δύση

Του Marc Pierini

ΟΙ ηγέτες της Τουρκίας οδηγούνται προς ένα ξεκάθαρο διαζύγιο από την Ευρωπαϊκή ένωση, εξαιτίας των τωρινών εγχώριων πολιτικών τάσεων στην χώρα. Πρόκειται για μια άκρως επικίνδυνη πορεία.

Οι πιο επίσημες φωνές και απόψεις εμπειρογνωμόνων στην Τουρκία εστιάζουν σε εκτιμήσεις για την εξωτερική πολιτική και σε ανταλλαγές αμοιβαίων παραχωρήσεων ή ωφελειών. Αλλά η προσέγγιση της ΕΕ βασισμένη σε παραδοσιακές αξίες έχει τώρα φτάσει στα όριά της με την Άγκυρα και αυτό που έχει μείνει είναι μια λιγότερο φιλόδοξη, πιο συναλλακτική σχέση. Αυτό είναι αρκετά δύσκολο, αλλά οι πιθανές εξελίξεις στην Τουρκία θα μπορούσαν να αποξενώσουν την χώρα περαιτέρω από την ΕΕ και τη Δύση.

Η συνεχιζόμενη λεκτική μάχη μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας, έχει την προέλευσή της στην αποσταθεροποίηση που προκλήθηκε από την απόπειρα πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016, και την επακόλουθη υποβάθμιση του κράτους δικαίου και του εκτεταμένου κυνηγιού μαγισσών. Αυτές οι εσωτερικές εξελίξεις έχουν μια εσωτερική πολιτική λογική, αλλά είναι σε αντίθεση με τα διεθνή συμφέροντα της Τουρκίας στο εμπόριο, στην οικονομία και στη διπλωματία.

Δεδομένου του ασταθούς εσωτερικού περιβάλλοντος στην Τουρκία και της τάσης της Άγκυρας να καταγγέλλει τους αποκαλούμενους εχθρούς παντού προκειμένου να ενισχύσει τα εθνικιστικά συναισθήματα, η πρόκληση για την ΕΕ είναι να αποτρέψει μια περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεων. Οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να επιμείνουν σε τέσσερις βασικές θέσεις.

Πρώτον, η Τουρκία είναι ένας στρατηγικός εταίρος και τα κανάλια διαλόγου πρέπει να μείνουν ανοιχτά. Η κρίση της Συρίας και η τρομοκρατία είναι δύο λόγοι μεταξύ πολλών για να διατηρηθεί ανοιχτός ο διάλογος. Δεδομένου του μεγέθους και της θέσης της Τουρκίας, η μόνιμη αστάθεια θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη τόσο για την χώρα όσο και για την Ευρώπη. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις καθιστούν μια τέτοια συνεργασία, απαραίτητη.

Δεύτερον αυτές οι πολιτικές και τα προγράμματα της ΕΕ που είναι σε εξέλιξη –όπως η τελωνειακή ένωση ΕΕ-Τουρκίας, η προσφυγική συμφωνία του Μαρτίου, το πρόγραμμα ανταλλαγής μαθητών Erasmus, και τα projects στο πλαίσιο του μηχανισμού της ΕΕ για βοήθεια πριν από την Ένταξη (ΙΡΑ)- καθώς και αυτών που έχουν παγώσει από την Τουρκία, θα πρέπει να συνεχιστούν ή να αποκατασταθούν, προς όφελος όλων.

Τρίτον, η απελευθέρωση της visa είναι μια σημαντική δέσμευση με αμοιβαία οφέλη η οποία δεν θα πρέπει να εγκαταλειφθεί. Οι όροι για μια συμφωνία έχουν τεθεί από την αρχή των διαπραγματεύσεων το 2013 και δεν έχουν αλλάξει. Είναι η κατάσταση της Τουρκίας που έχει αλλάξει, ειδικά με τον τωρινό ευρύ νόμο κατά της τρομοκρατίας. Οι διαπραγματεύσεις για τη visa δεν μπορούν να οδηγήσουν στην τυφλή έγκριση της τωρινής καταστολής στην Τουρκία. Η Άγκυρα θα πρέπει να κάνει ειλικρινείς προσπάθειες τροποποίησης της νομοθεσίας, με ένα ακριβές χρονοδιάγραμμα και συγκεκριμένα αποτελέσματα, και θα πρέπει άμεσα να επιλύσει τις δεκάδες αδικαιολόγητες υποθέσεις.

Τέταρτον, η πορεία της Τουρκίας προς την απολυταρχική διακυβέρνηση, καθιστά την πρόοδο των συνομιλιών ένταξης στην ΕΕ αδύνατη. Αυτή η ανάγκη δεν μεταφράζεται σε ένα "επίσημο" πάγωμα των συνομιλιών ένταξης, όπως ζήτησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ψήφισμά του στις 24 Νοεμβρίου, αλλά θα πρέπει ασφαλώς να οδηγήσει σε μια επιβράδυνση μέχρι να έλθουν καλύτερες στιγμές. Η ΕΕ απλώς δεν μπορεί να έχει μια φυσιολογική σχέση με μια χώρα όπου χιλιάδες είναι φυλακισμένοι ή έχουν απολυθεί από τις δουλειές τους λόγω του ότι στέλνουν "υποσυνείδητα μηνύματα" ή έχουν λογαριασμούς σε δολάρια. Ταυτόχρονα οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να στείλουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς τον τουρκικό λαό: η Ευρώπη δεν είναι εναντίον της Τουρκίας, προειδοποιεί τους ηγέτες της χώρας για τους κινδύνους μιας μηδενικής πολιτικής κράτους δικαίου.

Η Τουρκία έχει συχνά επικαλεστεί την αναγκαιότητα μιας συνόδου κορυφής με την ΕΕ. Είναι εξαιρετικά αμφίβολο ότι, αποδεχόμενοι μια συνάντηση υψηλού επιπέδου, τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα θέλουν να δώσουν μια ενίσχυση της δημοτικότητας του Τούρκου προέδρου, πόσο μάλλον μία σφραγίδα της έγκρισης για ένα σύστημα όπου ασκεί ένας την εξουσία. Εάν το κάνουν, θα δώσουν ένα ισχυρό σημάδι στις λαϊκιστικές δυνάμεις στις επερχόμενες ολλανδικές, γαλλικές και γερμανικές εκλογές το 2017. Σε αντίθεση με το 2015, περισσότερη διπλωματία-παζάρι της ΕΕ με την Τουρκία θα οδηγήσει σε εκλογικά προβλήματα στο εσωτερικό της.

Αλλά πέρα από τον άμεσο ορίζοντα, οι πρόσφατες εξελίξεις στην Τουρκία –από τις καταγγελίες περί διαφθοράς το 2013 μέχρι το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου και την καταστολή των οπαδών του ιεροκήρυκα Fethullah Gulen- έχουν αποκαλύψει μία ακόμη πιο σκοτεινή τάση υην οποία οι παρατηρητές τείνουν να παραβλέπουν.

Ο πρωταρχικός στόχος, κοινός τόσο για το κυβερνών ΑΚΡ όσο και για το κίνημα Gulen –η αιτία, όπως το αποκαλούν κάποιοι από τους υποστηρικτές του- είναι απλός: να δημιουργήσουν μια συντηρητική, θρησκευτική κοινωνία στην Τουρκία, πολύ μακριά από τα δυτικά πρότυπα. Σε μια τέτοια κοινωνία, ο ισλαμικός τρόπος σκέψης και οι κανόνες σταδιακά θα αντικαθιστούσαν τα ισχύοντα κοσμικά πρότυπα, τα δικαιώματα των γυναικών θα μειωνόταν, η θρησκεία θα ήταν αναπόσπαστο μέρος του προγράμματος σπουδών και το αξίωμα του ιμάμη θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια βαθμίδα ανώτερης εκπαίδευσης στο επιχειρείν ή στο στρατό.

Κατά τη διάρκεια των πρώτων 12 ετών του ΑΚΡ στην εξουσία μετά από το 2012, η κυβέρνηση έλαβε μέτρα προς μια συντηρητική κοινωνία άμεσα ή σε μικρές δόσεις. Οι εκλογές του Ιουνίου 2015, στις οποίες το ΑΚΡ έχασε την αυτοδυναμία, αποκάλυψαν μια βαθιά αντίδραση σε αυτή την τάση, και η απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016 επιδείνωσε την δημοκρατική κρίση της χώρας.

Η στάση της Τουρκίας έναντι της ΕΕ δεν θα καθοδηγείται από αιτίες εξωτερικής πολιτικής. Αντιθέτως, οι εγχώριες πολιτικές απαιτήσεις πιθανώς θα επιβάλλουν νέες στρατηγικές επιλογές για να οδηγήσουν την χώρα προς μια κοινωνία που είναι δύσκολα συμβατή με τα δυτικά πρότυπα και τα πρότυπα της ΕΕ. Τέτοιες επιλογές έρχονται σε έντονη αντίθεση με την ποικιλομορφία της τουρκικής κοινωνίας.

Εάν αυτή η τάση επιβεβαιωθεί, το 2017 θα μπορούσε να γίνει ένα έτος μεταμόρφωσης των ιστορικών δεδομένων στην Τουρκία.

Carnegie Europe
Πηγή Capital

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση