Το Βερολίνο, το ΔΝΤ και ο Τσίπρας

Γράφει ο Σταύρος Λυγερός

Όπως έχει καταστεί σαφές από τη ρητορική του, εδώ και καιρό ο Αλέξης Τσίπρας έχει επενδύσει όλες τις πολιτικές ελπίδες του στην ικανοποίηση από την Ευρωζώνη τριών αιτημάτων:
Πρώτον, της επαρκούς ελάφρυνσης του χρέους.
Δεύτερον, της συμμετοχής της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Τρίτον, της μείωσης του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ μετά το 2018.

Όσον αφορά το χρέος, το Eurogroup της 15ης Μαΐου 2016 είχε αποφασίσει την ανακοίνωση των λεγόμενων βραχυπρόθεσμων μέτρων ουσιαστικά πριν από τη λήξη του 2016. Στην πραγματικότητα, πέρα από το ελληνικό αίτημα, ήταν η απαίτηση του ΔΝΤ που είχε υποχρεώσει τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε να αποδεχθεί έστω και αυτό το λίγο. Το ΔΝΤ υποστηρίζει σταθερά δύο θέσεις που εξυπηρετούν την Αθήνα: πρώτον, το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο και ως εκ τούτου απαιτείται γενναία ελάφρυνσή του -και μάλιστα άμεσα. Δεύτερον, ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% από το 2018 και μετά είναι μη ρεαλιστικός και πρέπει να μειωθεί στο 1,5%. Είναι οι δύο θέσεις που δεν δέχεται το Βερολίνο.

Το Eurogroup του Μαΐου

Τον περασμένο Μάιο, σε εκείνη τη σύνοδο του Eurogroup, το Ταμείο είχε κάνει ένα βήμα πίσω προκειμένου να επιτευχθεί συμβιβασμός και να αποτραπεί το ναυάγιο. Είχε, ωστόσο, εξαρτήσει τη συμμετοχή του στο ελληνικό πρόγραμμα (μέχρι τώρα συμμετέχει στο τρίτο μνημόνιο ως τεχνικός σύμβουλος) κυρίως από τα μέτρα για την ελάφρυνση του χρέους. Την περασμένη Δευτέρα, το Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου υιοθέτησε την εισήγηση του ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας) για τα βραχυπρόθεσμα μέτρα.

Από τα μέτρα αυτά η Ευρωζώνη δεν πρόκειται να χάσει ευρώ, αλλά μέχρι το 2060 η ελάφρυνση εκτιμάται ότι θα ανέλθει γύρω στα 40 δισ. ευρώ. Η εκτίμηση στηρίζεται κυρίως στην πρόβλεψη ότι τα επιτόκια που σήμερα είναι διεθνώς σε πολύ χαμηλά επίπεδα τα επόμενα χρόνια θα ανέβουν. Λόγω όμως των σταθερών επιτοκίων η Ελλάδα δεν θα επιβαρυνθεί από αυτή την αύξηση. Στην πραγματικότητα πρόκειται για κέρδος από την αποφυγή εκτιμώμενης μελλοντικής επιβάρυνσης. Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι έκθεση της Citi εκτιμά ότι το 2060 το ελληνικό χρέος όχι μόνο δεν θα έχει μειωθεί σημαντικά, αλλά και ότι θα έχει εκτοξευτεί στο 250% του ΑΕΠ!

Έχοντας αποδεχθεί ότι δεν τίθεται θέμα να κουρευτεί το χρέος, η Αθήνα αγωνιζόταν το προηγούμενο διάστημα για να επιτύχει δύο στόχους: Πρώτον, τα βραχυπρόθεσμα μέτρα να είναι όσο το δυνατόν πιο γενναιόδωρα. Δεύτερον, να ανακοινωθούν από τώρα και τα μεσοπρόθεσμα μέτρα, έστω κι αν θα εφαρμόζονταν μετά τη λήξη του τρίτου μνημονίου (καλοκαίρι του 2018), ώστε να ξεκαθαρίσει το τοπίο, να διαλυθεί η αβεβαιότητα και να καταστεί η Ελλάδα ελκυστική για παραγωγικές επενδύσεις.

Στην πραγματικότητα, η απόφαση του Eurogroup την περασμένη Δευτέρα καθορίστηκε από τις παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο Βερολίνο και το ΔΝΤ και όχι από την πολιτική πίεση που άσκησε η Αθήνα. Υπήρξε ένας κάποιος εμπλουτισμός των βραχυπρόθεσμων μέτρων, αλλά δεν υπήρξε απόφαση-ανακοίνωση των μεσοπρόθεσμων.

Είναι κοινό μυστικό ότι στο παρασκήνιο το ΔΝΤ έχει συμφωνήσει με το Βερολίνο και ότι η ρητορική του εξυπηρετεί επικοινωνιακές σκοπιμότητες. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ, «εμείς δεν ζητάμε από την Ελλάδα πρόσθετα μέτρα λιτότητας. Επειδή, όμως, οι Ευρωπαίοι επιμένουν αφενός σε ημίμετρα όσον αφορά την ελάφρυνση του χρέους, αφετέρου στην απαίτηση για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5%, πρέπει οι αριθμοί να βγαίνουν. Γι’ αυτό και θα πρέπει να ληφθούν πρόσθετα μέτρα».

Η υποχώρηση του Ταμείου

Σύμφωνα με κορυφαίο υπουργό, ούτε στο ΔΝΤ πιστεύουν ότι θα πετύχουν την επιβολή τέτοιων μέτρων στην Αθήνα. Η Ευρωζώνη, άλλωστε, δεν τα απαιτεί. Υποστηρίζει ότι αν υπάρξει απόκλιση από τον στόχο θα ενεργοποιηθεί ο κόφτης των δημοσίων δαπανών. Η ίδια πηγή αμφιβάλλει αν τελικά το Ταμείο θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα ως χρηματοδότης. Για τους Γερμανούς είναι αρκετό να συμμετέχει ως τεχνικός σύμβουλος που παίζει τον ρόλο του σκληρού.

Αυτή ενδέχεται να είναι μία εξήγηση για το γεγονός ότι το ΔΝΤ ουσιαστικά υποχώρησε και στο ζήτημα της επαρκούς ελάφρυνσης του χρέους και στη μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος. Υποχώρησε δηλαδή σε ό,τι θα ανακούφιζε την Ελλάδα. Το Βερολίνο έχει κάθε λόγο να είναι ικανοποιημένο από αυτό τον συμβιβασμό. Ουσιαστικά πήρε όλα όσα ήθελε κάνοντας μια μάλλον ασήμαντη υποχώρηση όσον αφορά το περιεχόμενο των βραχυπρόθεσμων μέτρων για το χρέος.

Σύμφωνα με κοινοτική πηγή, «ειδικά μετά το ιταλικό “όχι”, ο Σόιμπλε φοβάται ότι θα ενταθούν οι πιέσεις για ακύρωση της λιτότητας. Γι’ αυτό και θεωρεί κρίσιμης σημασίας να διατηρήσει την Ελλάδα σε καθεστώς εξοντωτικής λιτότητας για να τη χρησιμοποιεί ως παράδειγμα προς αποφυγή. Πιστεύει ότι εάν κάνει βήμα πίσω σε αυτό το μέτωπο, θα προκληθεί ντόμινο και θα χάσει τον έλεγχο. Το Eurogroup της περασμένης Δευτέρας δεν θύμιζε σε τίποτα παλιές συνεδριάσεις. Δεν ήταν μόνο η Γαλλία και η Ιταλία που ζήτησαν ευνοϊκότερη μεταχείριση της Ελλάδας, υπογραμμίζοντας τις επώδυνες μεταρρυθμίσεις που έχει κάνει η κυβέρνηση του Τσίπρα. Ήταν εμφανής μια τάση κατακερματισμού και της ομάδας του Σόιμπλε που δυσκολεύει τα πράγματα γι’ αυτόν».

Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών θέλει, αν είναι δυνατόν, να πάρει πίσω και το τελευταίο ευρώ που χρωστάει η Ελλάδα. Σύμφωνα με πληροφορίες από γερμανική πηγή, έχει επενδύσει πολλά στη δυνατότητα πρόσβασης που θα αρχίσουν να έχουν τα κράτη από το 2017 σε λογαριασμούς πολιτών του σε ξένες τράπεζες. Γνωρίζει ότι εύποροι Έλληνες διαθέτουν καταθέσεις στο εξωτερικό που υπερβαίνουν κατά πολύ τα 100 δισ. ευρώ. Γνωρίζει, επίσης, ότι στην πλειονότητά τους είναι αφορολόγητο χρήμα.

Θεωρεί, λοιπόν, ότι από αυτή την πηγή το Ελληνικό Δημόσιο μπορεί να αντλεί πρόσθετα έσοδα αρκετών δισ. ετησίως, με τα οποία μπορεί να συγκεντρώνει υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα για την αποπληρωμή του χρέους. Προϋπόθεση, λοιπόν, είναι η Ελλάδα να παραμείνει σε ομηρία. Γι’ αυτό και η ίδια πηγή θεωρεί ότι ειδικά ο Σόιμπλε δεν πρόκειται να διευκολύνει την επιστροφή στις αγορές. Πάντα κατά τις ίδιες πληροφορίες, θα αναμένει την ώρα που θα τεθεί θέμα τέταρτου μνημονίου για να καταστήσει το σχέδιό του μνημονιακή δέσμευση.

Αντιμέτωπη με την απόφαση του Eurogroup, η κυβέρνηση Τσίπρα προχώρησε στην ανακοίνωση αφενός της παραχώρησης του έκτακτου βοηθήματος στους χαμηλοσυνταξιούχους, αφετέρου του παγώματος της αύξησης του ΦΠΑ στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Κατά μία πληροφορία, ο Αλέξης Τσίπρας ενημέρωσε ανεπισήμως την Ανγκελα Μέρκελ προκειμένου να έχει τα νώτα του καλυμμένα και να μη χρησιμοποιήσει ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε το επιχείρημα ότι η Αθήνα προέβη σε μονομερή ενέργεια για να συσπειρώσει τους υπόλοιπους εναντίον της.
Συνειδητοποιώντας ότι συμπιέζεται από τον συμβιβασμό Βερολίνου - ΔΝΤ, ο Τσίπρας δοκιμάζει τα όρια ανοχής της Ευρωζώνης. Στο Μαξίμου εκτιμούν ότι το πολιτικό κλίμα στην Ε.Ε. δεν αφήνει περιθώρια για τιμωρητική αντίδραση.

Η ήττα των ευρωπαϊστών ανοίγει την προοπτική ενός δημοψηφίσματος για την παραμονή ή έξοδο της Ιταλίας από το ευρώ. Αν τα πράγματα οδηγηθούν εκεί, το αποτέλεσμα πιθανόν να είναι ένας Italexit. Η Ιταλία δεν είναι Ελλάδα. Δεν μπορεί να διασωθεί και εάν επιλέξει την έξοδο από το ευρώ θα δρομολογήσει τη διάλυσή του.

Στα όρια

Σε αυτό το κλίμα εντάσσεται και η κίνηση του Τσίπρα. Όπως μας είπε κυβερνητική πηγή, «η πρωτοβουλία του πρωθυπουργού είναι σχεδιασμένη κατά τρόπο που να κινείται στα όρια. Θέλουμε να ανακουφίσουμε τους χαμηλοσυνταξιούχους και τους νησιώτες που σηκώνουν το Προσφυγικό. Θέλουμε ταυτόχρονα, όμως, να στείλουμε το μήνυμα στους δανειστές ότι το παιχνίδι παίζεται και από τις δύο πλευρές. Δεν μπορούν κάθε τόσο να βάζουν ό,τι θέλουν στο τραπέζι και εμείς να το αποδεχόμαστε υπάκουα. Είχαμε υποχρέωση να επιτύχουμε για το 2016 πρωτογενές πλεόνασμα 900 εκατ. ευρώ. Επιτύχαμε σχεδόν 2 δισ. Από τη συμφωνία έχουμε δικαίωμα να μοιράσουμε το 40%. Εμείς μοιράζουμε κάτι παραπάνω και χωρίς να ζητήσουμε άδεια. Έστω και οριακά είμαστε εντός της συμφωνίας».

Ρωτήσαμε τον συνομιλητή μας αν αυτή η κίνηση είναι και ένα μήνυμα ότι ο πρωθυπουργός μπορεί να στήσει κάλπες. Μας απάντησε ως εξής: «Πρόθεσή μας δεν είναι οι εκλογές. Θέλουμε να κλείσει άμεσα η αξιολόγηση, να μπούμε στην ποσοτική χαλάρωση και να επιτύχουμε τη μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος αρκετά κάτω από το 3,5%. Μπορούμε να δεχτούμε το ύψος αυτό να διατηρηθεί το πολύ μέχρι το 2020. Θέλουμε να βγούμε στις αγορές και το 2018 να απαλλαγούμε από το μνημόνιο. Δεν πρόκειται, όμως, να υποκύψουμε σε παράλογες απαιτήσεις. Εάν επιμείνουν, ή εάν θέσουν όρο να αποσυρθεί η εξαγγελία του πρωθυπουργού, τότε μετά λόγου γνώσεως όλα τα ενδεχόμενα θα ανοίξουν. Δεν μπλοφάρουμε. Μπορεί να χάσουμε την εξουσία, αλλά μια ηρωική έξοδος θα μας κρατούσε αρκετά πάνω από το 20% και θα μας εδραίωνε ως άλλο πόλο. Πιστεύω, όμως, ότι τα πράγματα δεν θα πάρουν τέτοια τροπή. Πολλοί πια στην Ευρώπη έχουν καταλάβει ότι αν φύγουμε εμείς η κοινωνική αναταραχή θα είναι ζήτημα χρόνου».

Η εξαγγελία του πρωθυπουργού έχει ανεβάσει πολύ το ηθικό των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝ.ΕΛ. Η Ν.Δ. υπογραμμίζει πόσο αρνητικά είχε αντιδράσει ο Αλέξης Τσίπρας όταν ο Αντώνης Σαμαράς είχε μοιράσει έκτακτο βοήθημα, αλλά αυτό που μετράει για τους συμπολιτευόμενους βουλευτές είναι ότι θα έχουν να λένε κάτι τις γιορτές στις εκλογικές περιφέρειές τους.

Πηγή εφημ. "Πρώτο Θέμα"

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση