Μπορεί να σωθεί το αφήγημα της ΕΕ;

Tης Judy Dempsey

Μια σειρά κρίσεων που καταπίνει την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλάζει θεμελιωδώς το αφήγημα που ξεκίνησε σχεδόν πριν από 60 χρόνια. Αυτό το αφήγημα δεν περιοριζόταν στο εμπόριο, στον ανταγωνισμό και στις εσωτερικές οικονομικές αγορές αλλά επίσης οραματιζόταν μια Ευρώπη χωρίς σύνορα που θα στηριζόταν σε κοινές αξίες και τη δημοκρατία. Αλλά σήμερα, η προσφυγική κρίση, η τρομοκρατία, το Brexit και ο φόβος της παγκοσμιοποίησης έχουν τη δυναμική να ανακόψουν τις ιδρυτικές φιλοδοξίες της ΕΕ. Αυτό που ήταν ένα ευγενές πείραμα μετά από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια χαώδη ομάδα εθνών-κρατών που βρίσκονται σε αντιπαράθεση.

Παρά τις άνευ προηγουμένου προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ, πολλοί από τους ηγέτες της πιστεύει ότι μπορεί να ανταπεξέλθει χωρίς μια ισχυρότερη Ευρώπη. Αυτό ήταν σαφές από την συνάντηση των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εκτός της Βρετανίας) στην σλοβακική πρωτεύουσα, την Μπρατισλάβα. Αν και τα ζητήματα της μετανάστευσης και των προσφύγων επηρέασαν την απόφαση της Βρετανίας να αφήσει την ΕΕ, η Διακήρυξη της Μπρατισλάβα δεν αναφέρθηκε ούτε μία φορά στο Brexit. Είναι σαν να είχε ήδη φύγει η Βρετανία -η εναρκτήρια δήλωση του ανακοινωθέντος ανέφερε: "αποφασισμένοι να πετύχει η ΕΕ των 27”.

Ο Donald Tusk βρίσκεται στο επίκεντρο του να ηγηθεί του επαναπροσδιορισμού της ΕΕ προς τα εμπρός. Ο πρώην κεντροδεξιός ηγέτης της Πολωνίας και τωρινός πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, πέρασε τις τελευταίες εβδομάδες ταξιδεύοντας στις πρωτεύουσες της ΕΕ για να ακούσει τις απόψεις των ηγετών και να συμπεριλάβει τα ευρήματά του στον λεγόμενο οδικό χάρτη της Μπρατισλάβα. Υποτίθεται ότι πρέπει να ολοκληρωθεί εγκαίρως για την συνάντηση των ηγετών στη Ρώμη τον επόμενο Μάρτιο, για τον εορτασμό των γενεθλίων των 60 ετών της ΕΕ.

Το συμπέρασμά του, όπως περιγράφεται στον οδικό χάρτη, ήταν πως οι πολίτες της ΕΕ αισθάνονται ότι απειλούνται και ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη να προστατευτούν τα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης. Έκανε λόγο για την ανάγκη να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των πολιτών της, υπογραμμίζοντας τη σημασία της "ανοικοδόμησης της φήμης της Ένωσης ως ένα συνώνυμο της προστασίας και της σταθερότητας”.

Ωστόσο, ο οδικός χάρτης στερείται κάθε φιλοδοξίας για την Ευρώπη. Καθορίζει τρεις βασικούς στόχους: όχι περισσότερη ανεξέλεγκτη μετανάστευση, πλήρη έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και την ανάγκη για μια μακροπρόθεσμη μεταναστευτική πολιτική. Αυτά ήταν τα ίδια ζητήματα που η ΕΕ υποτίθεται ότι θα διευθετούσε στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Αντιθέτως, τα κράτη-μέλη στη συνέχεια απέτυχαν να καταλήξουν σε μια συμφωνία για μια κοινή προσφυγική πολιτική και πολιτική ασύλου. Σε ό,τι αφορά την ασφάλεια των συνόρων, τα κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, αντιτάχθηκαν στο να προστατεύουν τα σύνορά τους πολίτες άλλων χωρών, και δεν παρείχαν τη χρηματοδότηση ή το προσωπικό για να εκτελεστεί αυτή η εργασία.

Η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel αντιδρούσε μερικώς στην παράλυση της πολιτικής της ΕΕ όταν έλαβε την αξιοπρεπή, ηθική απόφαση να επιτρέψει εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες να εισέλθουν στη Γερμανία το περασμένο έτος. Σε ομιλία της προσφάτως, μετά από την ήττα του κόμματός της στις περιφερειακές εκλογές του Βερολίνου, η Merkel δήλωσε πως εμμένει στις πολιτικές της αλλά αναγνωρίζει ότι η ίδια και η ΕΕ, θα μπορούσαν να ήταν καλύτερα προετοιμασμένοι.

Η Διακήρυξη της Μπρατισλάβα ζητούσε επίσης περισσότερη "συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των υπηρεσιών ασφαλείας των κρατών-μελών”. Αλλά εδώ δεν βρισκόμασταν και στο παρελθόν όταν δημιουργήθηκε το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν, αφότου καταργήθηκαν οι περισσότεροι εσωτερικοί έλεγχοι συνόρων στην ΕΕ; Οι πληροφορίες δεν κατανεμήθηκαν σε όλη την Ένωση.

Καθώς τα λαϊκιστικά κινήματα ανά την Ευρώπη κερδίζουν έδαφος σε ό,τι αφορά την αντίθεσή τους προς τους μετανάστες, συνδέουν αυτή την ανασφάλεια με την παγκοσμιοποίηση. Μεγάλες δυνητικές εμπορικές συμφωνίες, αντιμετωπίζουν έντονη αντίθεση με καλά οργανωμένα κινήματα ανά την Ευρώπη, ιδιαίτερα στη Γερμανία. Η ΤΤΙΡ, η Περιληπτική Οικονομική και Εμπορική Συμφωνία και η Συνθήκη ΕΕ-ΚΑναδά, είναι στον αέρα. Εκτός από τα οφέλη του αμοιβαίου εμπορίου, αυτές οι συμφωνίες θα ενισχύσουν την δυτική φιλελεύθερη τάξη για την θέσπιση εμπορικών, χρηματοπιστωτικών, καταναλωτικών και περιβαλλοντικών δεδομένων, αντί να παραχωρήσουν την αρμοδιότητα για αυτά τα ζητήματα στην Κίνα ή στη Ρωσία.

Οι Ευρωπαίοι που αντιδρούν στις συμφωνίες, καταφεύγουν στον αντί-αμερικανισμό, υποστηρίζοντας ότι οι νέες συμφωνίες θα οδηγήσουν σε ένα εμπορικό σύστημα που θα κυριαρχείται από τις ΗΠΑ και που θα αποδυναμώσει τα καταναλωτικά πρότυπα της Ευρώπης. Η Διακήρυξη της Μπρατισλάβας αποφάνθηκε ότι όταν οι ηγέτες της ΕΕ θα συναντηθούν ξανά τον Οκτώβριο, πρέπει να "εξασφαλίσουν μια ισχυρή εμπορική πολιτική που αποκομίζει τα οφέλη των ανοικτών αγορών ενώ λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες των πολιτών”.

Η αναταραχή στην ΕΕ έρχεται την χειρότερη δυνατή στιγμή για την διατλαντική σχέση. Όποιος και αν είναι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, και οι δύο πλευρές του Ατλαντικού γίνονται πιο σκεπτικές η μία για την άλλη και όπως αποδεικνύουν οι συζητήσεις για την ΤΤΙΡ, πιο κυνικές για τον ρόλο και τη διάρκεια της Δύσης. Αυτές οι τάσεις μπορούν επίσης να ωφελήσουν τη Ρωσία και την Κίνα, εκτός κι αν κάποιοι ηγέτες της ΕΕ μπορούν να διασώσουν το αρχικό αφήγημα της Ευρώπης.

Για ην ώρα, η Merkel είναι η μόνη που προσπαθεί να το κάνει.

* Το κείμενο δημοσιεύθηκε αρχικά στην Washington Post
Carnegie Europe
Πηγή Capital

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση