Η Αμερική και η Ρωσία κρατούν τα κλειδιά της Ευρασίας και του μέλλοντος της Τουρκίας

Του Αλέξανδρου Δρίβα

Η υπερδραστηριότητα στη Μέση Ανατολή, επανήλθε καθώς από ό,τι φαίνεται ο Ταγίπ Ερντογάν είχε μια πράγματι λαμπρή ιδέα, να χρησιμοποιήσει ένα ελεγχόμενο (αν όχι προβοκατόρικο) πραξικόπημα.

Στην πολιτική, ένας ελιγμός μπορεί να είναι πράγματι πολύ ευφυής και να προξενεί θαυμασμός. Παρόλα αυτά, η πολιτική είναι –μεταξύ άλλων- και η τέχνη του αποτελέσματος. Από στρατηγικής άποψης, ο Ερντογάν, έβαλε στην τελική τροχιά την Τουρκία για την οποία είχαμε πει πως από τις πρόσφατες εκλογές, η τουρκική κοινωνία επέλεξε να συνηγορήσει άθελά της στο δέσιμο της θηλιάς που επιμελώς στήνει ο απολυταρχικός ηγέτης.

Οι ΗΠΑ και η Ρωσία, συνιστούν την μπάρα ισορροπίας μιας περιοχής που έχει τουλάχιστον τέσσερα μεγάλα κράτη σε αστάθεια και που ασφαλώς, αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν τις αποφάσεις των δύο αυτών μεγάλων δυνάμεων (Ουκρανία, Τουρκία, Συρία, Λιβύη).

Η άσχημη αρχή από την Ουκρανία

Χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία, έχουν –μεταξύ άλλων- δύο κοινές ορίζουσες αναφορικά με τη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής: α) οι στόχοι τους τίθενται και γίνεται απόπειρα να υλοποιηθούν με μονάδα μέτρησης χρόνου, τη δεκαετία. β) οι λήπτες απόφασεων και οι αναλυτές, διαμορφώνουν το πλαίσιο δράσης τους μέσα από επισκόπηση της γεωπολιτικής. Αφού δουν τι παρουσιάζει ή τι θα παρουσιάζει έλλειψη στο εσωτερικό τους τις επόμενες δεκαετίες ή τι επιδιώκουν να επαυξήσουν, χρησιμοποιούν το χάρτη και αξιολογούν γεω-οικονομικές πληροφορίες. Οι χώρες αυτές, δεν έχουν Eurogroup και απτυχίωτους αξιωματούχους οι οποίοι διαμορφώνουν πολιτικές για 500 εκ. ανθρώπους, όπως η Ε.Ε.

Η κρίση στην Ουκρανία, δεν ξεκίνησε καν στην 8ετία του Ομπάμα. Η Ουκρανία έχει ξεκινήσει να απασχολεί τη διεθνή κοινότητα από τα πρώτα χρόνια της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Η Ουκρανία, είναι μια πολύ κρίσιμη χώρα. Πέραν του οτι υπήρξε ο σιτοβολώνας της Ρωσίας, η Ουκρανία προστατεύει γεωγραφικά τη δυτική ρωσική ενδοχώρα από τη νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ (Τουρκία) και ταυτόχρονα, από την ευρω-ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ (Πολωνία και Ρουμανία) και μαζί με τη Λευκορωσία, αποτελούν μια -τρόπον τινά- πρώτη γραμμή άμυνας. Επιπρόσθετα, η Ουκρανία, σε συνδυασμό με τη δυτική πλευρά του Καυκάσου, συναποτελεί την «αλυσίδα» της Ρωσίας για ισχυρή παρουσία σε Μαύρη Θάλασσα, Κάυκασο και Κασπία Θάλασσα. Αν συνυπολογίσουμε την κομβική αξία της Ουκρανίας αναφορικά με τη ρωσική ενεργειακή διπλωματία, εύκολα αντιλαμβανόμαστε γιατί η Ουκρανία αποτελεί ζωτικό χώρο για τη Ρωσία και γιατί η τελευταία, προσάρτησε την Κριμαία πάνω στην κορύφωση της ουκρανικής κρίσης λίγα χρόνια πριν. [1]

Η σύνδεση της Συρίας με Ουάσινγκτον, Μόσχα και Πεκίνο

H επιρροή της Ρωσίας στη Συρία και η επιθυμία των ΗΠΑ για συνολική απεξάρτηση της περιοχής (κυρίως της Ε.Ε) από το ρωσικό δίκτυο και την παροχή υδρογονανθράκων της Ρωσίας, σε συνδυασμό με τις άριστες (τότε) σχέσεις της Μόσχας με το Βερολίνο, ανησύχησαν τις ΗΠΑ που προσπαθούν να διορθώσουν λάθη τους συην περιοχή και ταυτόχρονα να την ανασυγκροτήσουν με βάση τα δικά τους συμφέροντα και να τη διαμορφώσουν με τρόπο που θα εξυπηρετεί τα αμερικανικά σχέδια για την Ανατολική Ασία. Οι ΗΠΑ, διαβλέποντας πως η ειδική σχέση Ρωσίας με Ιράν (πριν την προκαταρτική συμφωνία μεταξύ Δύσης και Ιράν).

Όταν έλαβε χώρα το γεγονός με τον Στολίσκο και η Τουρκία δημιούργησε μια αφορμή προκειμένου να δείξει στον αραβικό κόσμο πως δεν έχει πλέον ομαλές σχέσεις με το Ισραήλ, η Άγκυρα προωθούσε μια συνεργασία με τη Συρία και το Ιράν. Οι ΗΠΑ δεν είδαν με καλό μάτι αυτήν την τριγωνική σχέση καθώς ένας από τους θεμελιώδεις στόχους των ΗΠΑ στην περιοχή, είναι η αποσύνδεση Ιράν και Συρίας. Πόσο μάλλον αν στον υφιστάμενο άξονα (απαράδεκτος για τα αμερικανικά συμφέροντα) συμμετείχε και η Τουρκία. Η Συρία, νότια της Τουρκίας, εξασφαλίζει στη Ρωσία έξοδο στη Μεσόγειο. Μια έξοδο που πασχίζει να διατηρήσει και να επεκτείνει εδώ και αιώνες. Ένας από τους γεωπολιτικούς λόγους που δεν άντεξε στον «αγώνα αντοχής» του Ψυχρού Πολέμου η ΕΣΣΔ, ήταν ακριβώς, η έλλειψη επιρροής στη Μεσόγειο Θάλασσα. Προσπάθησε να συνεργαστεί με την Αίγυπτο αλλά με όσα ακολούθησαν την εποχή του Νάσσερ, η ΕΣΣΔ περιορίστηκε στη Μαύρη Θάλασσα. Η Συρία, αποτελεί επίσης ζωτικό χώρο για τη Ρωσία, τόσο για την εξασφάλιση ενεργειακού ρόλου στο μεγάλο παιχνίδι ενεργειακής διπλωματίας που διεξάγεται, όσο και για την επίτευξη του κεντρικού της στόχου που δεν είναι άλλος από ανασυγκρότηση του γεωπολιτικού της χώρου που περιλαμβάνει Κεντρική Ασία και Μέση Ανατολή.

Η Ουκρανία, είναι με λίγα λόγια ο γεωπολιτικός πυλώνας της Ρωσίας, μαζί με τον Κάυκασο. Αν ελέγχει αυτόν τον χώρο, τότε μπορεί με σχετική ασφάλεια και χαμηλότερο ρίσκο να επεκτείνει την επιρροή της. Σε όλα αυτά, ο Πρόεδρος Πούτιν, κρατά έναν σημαντικό παράγοντα στα χέρια του, έναν παράγοντα που τον Οκτώβριο του 2015, οδήγησε τις ΗΠΑ στο να αποδεχτούν και επίσημα, πως η Ρωσία μπορεί να έχει ρόλο στη Μέση Ανατολή. Αυτός ο παράγοντας, είναι η Κίνα. Οι ΗΠΑ, θα προτιμούσαν να έχει ρόλο στην περιοχή η Ρωσία, παρά η Κίνα καθώς η δεύτερη έχει τρομακτικούς αριθμούς να συμμαχούν μαζί της και τεράστιες ενεργειακές ανάγκες (επομένως ζωτικό κίνητρο) οι οποίες, σε συνδυασμό με τα τεράστια πλεονάσματα που η Κίνα διαθέτει, θα μπορούσαν να επεκτέινουν την επιρροή της στην περιοχή της «κοιλιάς» της Ασίας (Κεντρική Ασία και Μέση Ανατολή επίσης). Ούτε η Ρωσία θα ήθελε να δει την Κίνα να επεκτείνεται στο ζωτικό της χώρο (μπορεί η στρατηγική συνεργασία μεταξύ Πεκίνου και Μόσχας να θεωρείται προσώρας ισχυρή όμως Κίνα και Ρωσία έχουν στο τέλος βαθιά ανταγωνιστικά συμφέροντα). Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ, στο ζήτημα της Συρίας, αποδέχτηκαν κάτι παραπάνω από την είσοδο της Ρωσίας στη διεθνή πολιτική. Αποδέχτηκαν και με τον πιο επίσημο τρόπο πως η εποχή της μονοκρατορίας τους, τελείωσε.

Το πρόβλημα που είναι η Τουρκία

Ένας τεράστιος χώρος, εξαιρετικά ετερογενής, έχει γίνει το πεδίο του ανταγωνισμού και αναδιανομής των επιρροών που θα έχουν οι ενδιαφερόμενες δυνάμεις. Από την Πολωνία και τις Βαλτικές χώρες μέχρι τη Ρουμανία και τη Ελλάδα και την Άιγυπτο (από βόρεια προς νότια) και από την Ρουμανία και τη Βουλγαρία ως το Ιράν και το Καζαχστάν, (περιλαμβάνεται η Ουκρανία και ο Κάυκασος με την Κασπία Θάλασσα- στα ανατολικά) κρίνεται το μέλλον του κόσμου του επόμενου αιώνα. Σε αυτήν την περιοχή, θα αναδειχθούν οι προνομιούχοι για τον ανταγωνισμό στην Ανατολική Ασία.[2]

Όπως αναφέραμε, ο άξονας Συρίας και Ιράν, έχει σε μεγάλο βαθμό σπάσει (εκτός συγκλονιστικού απροόπτου) και αναμένουμε τις κινήσεις του Ιράν το οποίο είναι το διακύβευμα τόσο για τις ΗΠΑ, όσο και για τη Ρωσία και την Κίνα. Οι ΗΠΑ, θεωρούν πως το Ιράν θα είναι η κρίσιμη χώρα για το περιβόητο Pivot στην Ανατολική Ασία καθώς πέραν της ενεργειακής ισχύος του Ιράν και των πολλά υποσχόμενων παραγωγικών του συντελεστών, η επικράτειά του, συνιστά το σταυροδρόμι μεταξύ Κόλπου, Κεντρικής Ασίας και Μέσης Ανατολής. Η επιρροή των ΗΠΑ στο Αζερμπαϊτζάν, είναι έως τώρα δεδομένη. Αν αυξήσουν την επιρροή τους και στο Ιράν, τότε ο ενεργειακός τους σχέδια αποκτούν πλεονέκτημα έναντι των άλλων,κρατώντας μακρυά την Κίνα και ταυτόχρονα, φθείροντας τη Ρωσία στην Ουκρανία που θα αναζητήσει άλλες διαδρομές, μέχρι (και αν) ομαλοποιηθεί η κατάσταση στο Κίεβο. Έτσι, η Ευρώπη θα απεξαρτηθεί στο απώτερο μέλλον (μετά το 2030) από την ενεργειακή εξάρτηση της Ρωσίας. Σε όλα αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ, αποσκοπούσε μεταξύ άλλων στο να βρεθούν ανάμεσα στο Ιράν και στη Συρία, «περικυκλώνοντας» μάλιστα το Ιράν και με την επέμβαση στο Αφγανιστάν.[3]

Σε όλα αυτά, λείπει ένας πολύ σημαντικός συντελεστής. Η Τουρκία. Η Άγκυρα, είχε υπολογιστεί στο να γίνει ο ενεργειακός κόμβος της Δύσης. Γνωρίζοντάς το αυτό, η Τουρκία του ΑΚΡ, αύξησε τα αιτήματά της από τη Δύση, με τελευταία τα όσα εγείρει η Τουρκία από την Ε.Ε για το προσφυγικό. Η τουρκική κυβέρνηση, συμπεριφέρεται έως σήμερα ως το απόλυτο γεωπολιτικό μονοπώλιο. Σε αυτό, βοήθησε και η Δύση. Τα γεγονότα που ακολούθησαν την ατυχή και άστοχη ενέργεια της κατάρριψης του ρωσικού αεροσκάφους, οδήγησαν την Τουρκία στο να ατενίζει τον εφιάλτη της ένωσης των τριών κουρδικών «καντονιών» και η πολιτική αστάθεια που αντιμετωπίζει, την καθιστά ευάλωτη στη φθορά που μπορεί να συνεχίσει να προκαλεί το ΡΚΚ εντός της Τουρκίας. Πιθανή αλλαγή συνόρων, θα καθιστούσε την Τουρκία δευτερογενή ενεργειακό κόμβο και ταυτόχρονα, δε θα μπορούσε να έχει παράλογες αιτιάσεις λόγω κάποιου γεωπολιτικού μονοπωλίου. Το Κουρδικό, θα είναι εκείνο το ζήτημα που θα καθορίσει τη γεωπολιτική αξία της Τουρκίας για τις επόμενες δεκαετίες.

Το αποτυχημένο πραξικόπημα, αναβαπτίζει τον Ερντογάν πολιτικά και είναι φανερό πως με αυτόν τον τρόπο, κατάφερε να μηδενίσει το κοντέρ του πολιτικού κόστους που είχε έως τώρα και να αναζητήσει συμμάχους εντός της χώρας του καθώς η Τουρκία βρίσκεται σε τροχιά απομόνωσης (τουλάχιστον από τη Δύση) ενώ ούτε η Ρωσία έχει λόγους να υποστηρίξει ενεργά την Τουρκία όσο η Ουκρανία βρίσκεται σε αυτήν την κατάσταση. Δεν πρέπει να λησμονούμε πως ανάμεσα στην Ουκρανία και στη Συρία, βρίσκεται η Τουρκία. Η ρωσική στήριξη στην Τουρκία, έχει παρερμηνευθεί τις μέρες που περνούμε. Γιατί θα ήθελε να στηρίξει προσωρινά η Ρωσία την Τουρκία; Τέσσερις βασικοί λόγοι οδηγούν τη Μόσχα στο να πράξει έτσι: Ο πρώτος είναι για να αναθεωρήσει η Τουρκία τα όσα ζητά στη Συρία (πράγμα απολύτως αβέβαιο καθώς εξαρτάται εν πολλοίς η πορεία του Κουρδικού Ζητήματος). Δεύτερον, η Μόσχα στέλνει μήνυμα στις ΗΠΑ πως στον ενεργειακό χάρτη της περιοχής, δεν μπορεί να αποκλειστεί η Μόσχα. Τρίτον, προωθεί τη φθορά σχέσης μεταξύ δύο νατοϊκών συμμάχων, καθιστώντας το ΝΑΤΟ ετι περαιτέρω προβληματικό στον συντονισμό του. Τέλος, η Ρωσία στέλνει ακόμη ένα μήνυμα στη Δύση πως αν θέλει να μη στηρίζει την Τουρκία το Κρεμλίνο, πρέπει να επανεξεταστεί το ζήτημα των κυρώσεων της Δύσης έναντι της Ρωσίας και επίσης, να υπάρξει ομαλοποίηση της κατάστασης της Ουκρανίας, προς όφελος της Ρωσίας.

Η Ρωσία, με άλλα λόγια, θα αφήσει την Τουρκία στο έλεός της μόλις ικανοποιηθούν κάποια από τα αιτήματά της και είναι πολύ πιθανό να ικανοποιηθούν, καθώς η Δύση δεν έχει εναλλακτικές σε αυτήν την περίσταση, όταν ο Ερντογάν απειλεί με ανατίναξη τη συμφωνία μεταξύ Ε.Ε και Τουρκίας για το προσφυγικό.

Μέρος της λύσης του προβλήματος η αναβάθμιση Ελλάδας και Κύπρου

Η Δύση πληρώνει τους υπολογισμούς της και τις βεβαιότητές της σχετικά με την Τουρκία. Μέχρι λίγα χρόνια πριν, ακόμη και αν η Δύση διέβλεπε πως η Τουρκία αποτελεί πυλώνα αστάθειας, στήριζε τον γεωπολιτικό «ναρκισσισμό» της Τουρκίας. Με όσα εξελίσσονται στην Ευρώπη, η οποία έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει προβλήματα που αντιμετωπίζουν άλλες περιοχές του πλανήτη και που ανήκουν στον αναπτυσσόμενο κόσμο, η Δύση δεν έχει πολλές επιλογές. Τόσο η Ελλάδα, όσο και η Κύπρος αποτελούν μέρος της λύσης ενός προβλήματος που η Δύση πίστεψε οτι οφειλόταν απλά στο θέμα της τουρκικής διακυβέρνησης. Η Τουρκία, ειδικά μετά την εκμετάλλευση του αποτυχημένου πραξικοπήματος από τον Ερντογάν, είναι πολύ πιθανό να προβεί σε κινήσεις απελπισίας και κυρίως, στο να στραφεί κατά των Κούρδων. Ο Ερντογάν, έχει ήδη ξεκινήσει μια αντι-δυτική καμπάνια και ταυτόχρονα απειλεί την Ευρώπη με το προσφυγικό, καταφεύγοντας στην τακτική «απαγωγής Ομήρων».

Είναι να αναρωτιέται κανείς αν σήμερα ο Επίτροπος Γιούνκερ, θα επαναλάμβανε την ερώτηση «γιατί τσακώνονται οι Έλληνες και οι Τουρκοι για κάποια μίλια θάλασσας», έχει πάρει την απάντησή του. Είναι αδιανόητο και επικίνδυνο να διατυπώνονται τέτοιες φράσεις, πόσο μάλλον να ακολουθούνται και οι αντίστοιχες πολιτικές. Σήμερα, όλες οι μεγάλες δυνάμεις (κυρίως οι νατοϊκές) αντιλαμβάνονται πως Ελλάδα και Κύπρος αποτελούν όχι μόνο χώρες που δεν ακολουθούν πολιτικές διεθνών ταραξιών όπως πράττει η Τουρκία, αλλά αποτελούν και κλειδί για την ασφάλεια της Ευρώπης.

[1] Πηγή Χάρτη: http://lamprosdouroukis.blogspot.gr/
[2] Πηγή Χάρτη: Europe, North Africa and the Middle East, Library of Congress, δημοσιευμένο στο διαδικτυακό τόπο: https://www.loc.gov/resource/g5670.ct001613/
[3] Πηγή Χάρτη: Τhe Balance of Super Powers Ahead of the 3rd Gulf War, Essential Intelligence, δημοσιευμένο στο διαδικτυακό τόπο: http://essential-intelligence-network.blogspot.gr/2012/04/balance-of-super-powers-ahead-of-3rd.html

Πηγή ΜΙgnatiou

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση