Η στρατηγική των ΗΠΑ στη Συρία

Aπό την αρχική θέση για αποχώρηση του Άσαντ, στην προσωρινή παραμονή

Του Ανδρέα Ματζάκου

Με την έναρξη της κρίσης στη Συρία το 2011, οι ΗΠΑ εξέφρασαν την άποψη ότι ο Ασαντ θα έπρεπε να φύγει από την εξουσία. Τον θεωρούσαν απολύτως υπεύθυνο για την κρίση και συνεπώς λύση με τον Ασαντ στην προεδρία της χώρας δεν θα μπορούσε να υπάρξει.[1] Όμως από τότε μέχρι σήμερα, συμπληρώθηκαν πέντε χρόνια και ο Ασαντ όχι μόνο παραμένει στην εξουσία, αλλά ελλείψει μιας συμπαγούς αντιπολιτεύσεως και με την εμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ) στη Συρία,  διαφαίνεται πως η διατήρηση του στην εξουσία μάλλον διευκολύνει τις όποιες μελλοντικές διεργασίες προς μια πολιτική διευθέτηση της κρίσης.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ενώ η θέση των ΗΠΑ ήταν σαφής περί αποχώρησης του Ασαντ, πρακτικά δεν βοήθησαν με αποφασιστικότητα την αντιπολίτευση όπως θα μπορούσαν να είχαν κάνει, ώστε να ανατραπεί ο Ασαντ στα αρχικά στάδια της κρίσης.[2] Ετσι αφέθηκαν διάφορες ομάδες αντιφρονούντων να πολεμούν κατά του καθεστώτος για την ανατροπή του Ασαντ, αλλά και μεταξύ τους για τον έλεγχο περιοχών της Συρίας. Γιατί λοιπόν η Αμερική δεν επέμεινε στην ανατροπή του Ασαντ; Έχει σαφώς καθορισμένη Στρατηγική για την Συρία, ή η στάση της αλλάζει αναλόγως των εξελίξεων;’’ Η θέση που εκφράζει το άρθρο είναι ότι η Αμερική δεν έχει σαφώς προσδιορισμένη Στρατηγική για την αντιμετώπιση της κρίσης στην Συρία, γι’ αυτό και η στάση διαμορφώνεται ως αντίδραση στις εξελίξεις.

Στο άρθρο αρχικά θα δοθεί ο ορισμός της Στρατηγικής. Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν οι διαφορετικές θέσεις των ΗΠΑ στη διάρκεια των πέντε ετών, από την άμεση αποπομπή του Ασαντ, στην προσωρινή παραμονή και από τον εξοπλισμό της μετριοπαθούς αντιπολίτευσης στην δημιουργία μιας νέας δυνάμεως για την αποτελεσματική αντιμετώπιση ενός νέου εχθρού του ΙΚ και, η επιλογή για συμμαχία με τους Κούρδους του YPG. Κλείνοντας, θα εξηγηθεί γιατί παρουσιάζεται αυτή η ανακολουθία στην  αμερικανική Στρατηγική.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Για το παρόν άρθρο, ο όρος στρατηγική χρησιμοποιείται με την έννοια ενός συγκροτημένου σχεδίου δράσεως στην εξωτερική πολιτική, για την υποστήριξη του εθνικού συμφέροντος, με τον ορισμό αντικειμενικών σκοπών και την διάθεση καταλλήλων μέσων για την προώθηση του.[3] Επειδή όμως τα μέσα είναι κατά κανόνα περιορισμένα, με την στρατηγική καθορίζεται και προτεραιότητα στην επίτευξη των στόχων.

ΑΡΧΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΗΠΑ

Ο Ομπάμα, ως δημοκρατικός, ήταν και είναι κατά του παρεμβατισμού των ΗΠΑ στα εσωτερικά ξένων χωρών και ιδίως με την χρήση στρατιωτικής ισχύος. Πέντε μήνες μετά την έναρξη της κρίσης, τον Αύγουστο του 2011, κάλεσε τον πρόεδρο Ασαντ να παραιτηθεί για χάρη του συριακού λαού, ενώ πάγωσε όλα τα περιουσιακά στοιχεία της Συρίας που υπόκειντο στη δικαιοδοσία των ΗΠΑ.[4] Από τον Οκτώβριο του 2011, μέχρι τον Μάιο του 2014, η Αμερική χρησιμοποιώντας την διπλωματία μέσω του ΟΗΕ, προσπάθησε να ασκήσει ασφυκτικές πιέσεις στο καθεστώς Ασαντ ώστε να τον αναγκάσει να παραιτηθεί. Όμως σε τέσσερα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, καταδικαστικά για τον Ασαντ, η Ρωσία άσκησε βέτο ακολουθούμενη μάλιστα και από την Κίνα.

ΑΔΡΑΝΕΙΑ ΗΠΑ – ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΙΚ ΣΤΗ ΣΥΡΙΑ

Πιεζόμενες από τις ομάδες αντιφρονούντων οι δυνάμεις του Ασαντ, αναγκάστηκαν να περιχαρακωθούν κοντά στα μεγάλα αστικά κέντρα και στην παραλιακή ζώνη για την προστασία των περιοχών που κατοικούν κατ’ εξοχήν Αλαουίτες. Αυτή η κίνηση δημιούργησε ένα κενό, στο ανατολικό κυρίως τμήμα της Συρίας, το οποίο έσπευσε να πληρώσει το ΙΚ, προκειμένου να αυξήσει τον έλεγχο του σε πλουτοπαραγωγικές περιοχές, αλλά και σε πληθυσμό που θα μπορούσε να φορολογήσει ώστε να χρηματοδοτεί την δράση του.

Από το 2012 μέχρι και το 2014 στις μάχες που εκτυλίσσονται μεταξύ καθεστωτικών δυνάμεων και των συμμάχων τους, Χεζμπολά και Ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς και των ομάδων αντιφρονούντων, οι ΗΠΑ αποφεύγουν οποιαδήποτε εμπλοκή με στρατιωτικές δυνάμεις. Είναι προφανές ότι αυτή η πάλη μεταξύ ισλαμικών ομάδων, ιδίως της Χεζμπολά και της al-Nusra, φαίνεται να αίρει πίεση από το Ισραήλ αφ’ ενός και να ελαττώνει τον κίνδυνο τρομοκρατικών επιθέσεων στο έδαφος των ΗΠΑ αφ’ ετέρου. Αυτή όμως ήταν και η ευκαιρία για την γιγάντωση του ΙΚ, το οποίο ευδοκιμεί όπου απουσιάζει οργανωμένο κράτος. (Ιράκ-Λιβύη-Συρία)

Εάν η αντιπολίτευση είχε καταφέρει να οργανωθεί ώστε να ενεργεί με ενότητα διοικήσεως και για έναν συγκεκριμένο σκοπό, ενδεχομένως να μην είχε εμφανιστεί το ΙΚ στην Συρία.

ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΑΣΑΝΤ – ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ

Η στροφή της προσοχής των ΗΠΑ στην αντιμετώπιση του ΙΚ, αλλά και η εν τω μεταξύ εμπλοκή της Ρωσίας με δυνάμεις στην κρίση, έφερε σε δεύτερη μοίρα την αποχώρηση του Ασαντ.[5] Παράλληλα, για την συντήρηση της πάλης μεταξύ αντιφρονούντων και καθεστωτικών, οι ΗΠΑ επέλεξαν να χορηγήσουν εξοπλισμό στην ‘’μετριοπαθή’’ όπως ισχυρίζονταν αντιπολίτευση, για να ανακαλύψουν ότι τα περισσότερα όπλα και υλικά κατέληγαν στα χέρια εξτρεμιστικών ομάδων όπως φαίνεται και στην Εικόνα 1.[6]

Η ενέργεια αυτή είχε δυο λάθη, αφού: πρώτον, δεν είχε αποκατασταθεί επικοινωνία με μια αποδεδειγμένα μετριοπαθή αντιπολίτευση ώστε να εξασφαλίζεται ο τελικός προορισμός του εξοπλισμού και δεύτερον, οι ίδιες οι ΗΠΑ δεν πίστευαν ότι υφίσταται μετριοπαθής αντιπολίτευση, που να μην συνεργάζεται με εξτρεμιστικές ομάδες.[7] Πλέον αυτού, διαπιστώθηκε ότι λόγω κακού συντονισμού των υπηρεσιών των ΗΠΑ, ομάδες αντιφρονούντων που εξόπλιζε η CIA, ήρθαν αντιμέτωπες με άλλες που εξόπλισε το Πεντάγωνο. [8] Ο στόχος των ομάδων που εξόπλιζε το Πεντάγωνο ήταν η αντιμετώπιση του ΙΚ, των δε ομάδων που εξόπλιζε η CIA, ο εξαναγκασμός το Ασαντ να καθίσει στο τραπέζι του διαλόγου.[9] Σ’ αυτό ακριβώς το χρονικό διάστημα, φάνηκε ξεκάθαρα, ότι οι ΗΠΑ δεν είχαν μια συγκροτημένη στρατηγική για την αντιμετώπιση της κρίσης, ενώ η συνέχεια στην στρατηγική, είναι απαραίτητη για το κύρος και την αξιοπιστία μιας μεγάλης δυνάμεως.[10]

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΑΣ ΔΥΝΑΜΕΩΣ

Η συνεχιζόμενη εξάπλωση του ΙΚ στο έδαφος και το λαθρεμπόριο πετρελαίου που αύξανε τις δυνατότητες του, επέφεραν και άλλη αλλαγή στην Στρατηγική των ΗΠΑ, με την επιδίωξη δημιουργίας μιας νέας δυνάμεως, εκπαιδευμένης και εξοπλισμένης από τις ΗΠΑ.[11] Όμως το σχέδιο απέτυχε παταγωδώς αφού από το πρώτο τμήμα των 60 ανδρών που εκπαιδεύτηκαν από τις ΗΠΑ σε στρατόπεδο στην Τουρκία, μόνο πέντε επέστρεψαν στο έδαφος. Οι υπόλοιποι αιχμαλωτίστηκαν από το παρακλάδι της Αλ Κάιντα στην Συρία Jabhat-al Nusra, η οποία τους αφαίρεσε μεγάλο μέρος του εξοπλισμού, των πυρομαχικών ενώ κατέσχεσε και 6 pick-up οχήματα. [12] Αυτή η κατάληξη, σε συνδυασμό με την αποτελεσματικότητα των Κούρδων του YPG (Kurdish People’s Protection Units) στην αντιμετώπιση του ΙΚ, ιδίως μετά την ηρωική άμυνα στο Κομπάνι, έφεραν και άλλη αλλαγή στην αμερικανική Στρατηγική: προσέγγιση με τους Κούρδους της Συρίας, τους οποίους υπεστήριζε ήδη η Ρωσία και παρά τις αντιρρήσεις της Τουρκίας.

ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ ΗΠΑ – ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΔΡΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΣΤΗ ΣΥΡΙΑ

Έπρεπε να φθάσει ο Σεπτέμβριος του 2014, για να διατυπωθεί από τον Πρόεδρο Ομπάμα ο πολιτικός σκοπός της εμπλοκής των αμερικανικών δυνάμεων στον αγώνα κατά του ΙΚ: η αποδυνάμωση και η καταστροφή του. [13]  Πως όμως αυτό θα ήταν δυνατόν να γίνει,  χωρίς ικανές δυνάμεις που να μπορούν να εμπλακούν με τον εχθρό, να τον καταστρέψουν και να καταλάβουν το έδαφος που κατέχει; Στο έδαφος, η μόνη δύναμη που πολεμούσε αποτελεσματικά το ΙΚ ήταν το Κουρδικό YPG, γι΄αυτό και οι ΗΠΑ συμφώνησαν σε κοινή δράση και ανέλαβαν τον εξοπλισμό του. Στην προσπάθεια αυτή, αναπτύχθηκαν στο έδαφος σε δυο φάσεις, άνδρες των αμερικανικών ειδικών δυνάμεων[14]  για την κατεύθυνση προσβολών από αέρος, οι οποίες διετάχθησαν τον Φεβρουάριο του 2015. [15]

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η εμφανής έλλειψη συνοχής της αμερικανικής Στρατηγικής για την αντιμετώπιση της κρίσης στη Συρία, μπορεί να δικαιολογηθεί, μεταξύ άλλων, από δυο κυρίως στοιχεία:
Πρώτον δεν διακυβεύονται ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ στη Συρία και δεύτερον, η δραστηριότητα του Σουνιτικού ΙΚ, προτού εξαπλωθεί υπέρμετρα, λειτουργούσε ως αντίβαρο στο Σιϊτικό τόξο που προσπαθεί να διατηρήσει εν ζωή στην περιοχή το Ιράν.

Όμως η σταθερότητα την περιοχή της Μέσης Ανατολής και η εξασφάλιση της συμμετοχής των χωρών του ΟΠΕΚ στην σφαίρα επιρροής της Αμερικής, είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ, αφού από τον έλεγχο των τιμών του πετρελαίου, εξαρτάται η οικονομία πολλών ανταγωνιστριών δυνάμεων. Και η ειρήνευση στην Συρία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εξασφάλιση σταθερότητας στην περιοχή.

ΠΗΓΕΣ
Robert Osgood, ‘’American Grand Strategy: Patterns, Problems, Prescriptions,’’ Naval WarCollege Review, Sep-Oct 1983.
Terry Deibel, ‘’Foreign Affairs Strategy, Logic for American Statecraft’’, CambridgeUniversity Press, 2010.
https://www.washingtonpost.com/blogs/checkpoint-washington/post/obama-syrian-president-assad-must-step-down/2011/08/18/gIQAM75UNJ_blog.html, (Πρόσβαση 15 Απριλίου 2016)
https://www.washingtonpost.com/blogs/checkpoint-washington/post/obama-syrian-president-assad-must-step-down/2011/08/18/gIQAM75UNJ_blog.html, (Πρόσβαση 3 Ιανουαρίου 2015)
http://cnsnews.com/news/article/patrick-goodenough/kerry-syrias-assad-could-help-transition-then-go-sunset, (Πρόσβαση 15 Απριλίου 2016)
http://www.globalresearch.ca/the-mystery-of-isis-toyota-army-solved/5480921, (Πρόσβαση 15 Ιανουαρίου 2016)
https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2014/10/06/behind-bidens-gaffe-some-legitimate-concerns-about-americas-middle-east-allies, (Πρόσβαση 16 Απριλίου 2016)
https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2014/09/10/statement-president-isil-1, (Πρόσβαση 30 Απριλίου 2016)
http://www.theguardian.com/world/2014/sep/10/obama-speech-authorise-air-strikes-against-isis-syria, (Πρόσβαση 30 Απριλίου 2016)
https://www.washingtonpost.com/news/checkpoint/wp/2015/09/16/only-4-to-5-american-trained-syrians-fighting-against-the-islamic-state, Πρόσβαση 30 Δεκεμβρίου 2015.
http://www.latimes.com/world/middleeast/la-fg-cia-pentagon-isis-20160327-story.html, (Πρόσβαση 5 Μαΐου 2016)
http://www.worldtribune.com/both-u-s-russia-strengthening-engagement-with-kurdish-forces-in-syria, (Πρόσβαση 28 Απριλίου 2016)

* Ο Ανδρέας Ματζάκος είναι απόστρατος αξιωματικός του Στρατού Ξηράς. Κατέχει MSc στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές. Είναι δόκιμος ερευνητής στον Τομέα Αμυντικών Θεμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου.

Το άρθρο επιμελήθηκε η Σοφία Τζαμαρέλου Υποψήφια Διδάκτωρ Επικεφαλής της ομάδος Intelligence.
Πηγή ΙΔΙΣ

---

[1] https://www.washingtonpost.com/blogs/checkpoint-washington/post/obama-syrian-president-assad-must-step-down/2011/08/18/gIQAM75UNJ_blog.html, Πρόσβαση 15 Απριλίου 2016.

[2] http://www.businessinsider.com/expert-the-us-strategy-in-syria-is-a-complete-mess-2015-1, Πρόσβαση 16 Ιαν 2016.

[3] Robert Osgood, ‘’American Grand Strategy: Patterns, Problems, Prescriptions,’’ Naval War College Review, Sep-Oct 1983, σελ 5.

[4] https://www.washingtonpost.com/blogs/checkpoint-washington/post/obama-syrian-president-assad-must-step-down/2011/08/18/gIQAM75UNJ_blog.html, (Πρόσβαση 3 Ιανουαρίου 2015)

[5] Στις 29 Σεπτεμβρίου του 2015, ο ΥΠΕΞ των ΗΠΑ John Kerry, δήλωνε ότι ‘’ο Ασαντ θα μπορούσε να βοηθήσει να βγει η χώρα από το τέλμα σε μια μεταβατική περίοδο, πριν φύγει οριστικά από το προσκήνιο. http://cnsnews.com/news/article/patrick-goodenough/kerry-syrias-assad-could-help-transition-then-go-sunset, (Πρόσβαση 15 Απριλίου 2016)

[6] Εκατοντάδες ΤΟΥΟΤΑ Hilux 4×4 που είχαν παραγγελθεί για τον εξοπλισμό του Free Syrian Army, βρέθηκαν να αποτελούν το βασικό μέρος μεταφοράς των ανταρτών του ΙΚ. http://www.globalresearch.ca/the-mystery-of-isis-toyota-army-solved/5480921, (Πρόσβαση 15 Ιανουαρίου 2016)

[7] Ο ίδιος ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Μπάιντεν, τον Οκτώβριο του 2014, σε μια ομιλία του στο Χάρβαρντ είχε δηλώσει ότι, ‘’δεν υπάρχουν μετριοπαθείς ανάμεσα στους αντάρτες της Συρίας’’. https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2014/10/06/behind-bidens-gaffe-some-legitimate-concerns-about-americas-middle-east-allies, (Πρόσβαση 16 Απριλίου 2016)

[8] Το σχέδιο του Πενταγώνου για εκπαίδευση ανδρών από την μετριοπαθή αντιπολίτευση  είχε ανακοινωθεί στον τύπο. Το σχέδιο της CIA για εκπαίδευση άλλων ομάδων ανταρτών, σε κέντρα εκπαιδεύσεως στην Τουρκία και με εξοπλισμό τους με αντιαρματικούς πυραύλους TOW, ήταν μυστικό.  Από την εξέλιξη στο έδαφος, φάνηκε ασυνεννοησία μεταξύ Πενταγώνου και CIA. http://www.latimes.com/world/middleeast/la-fg-cia-pentagon-isis-20160327-story.html, (Πρόσβαση 5 Μαΐου 2016)

[9] Ibid

[10] Terry Deibel, ‘’Foreign Affairs Strategy, Logic for American Statecraft’’, Cambridge University Press, 2010, σελ 14-16.

[11] Το καλοκαίρι του 2014, ο πρόεδρος Ομπάμα εξήγγειλε την χρηματοδότηση με 500 εκατ δολάρια, ενός προγράμματος εκπαιδεύσεως 5.000 μαχητών ετησίως, από την μετριοπαθή Σουνιτική αντιπολίτευση, για την δημιουργία μιας νέας δυνάμεως 15.000 ανδρών, προκειμένου αυτή να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά στο έδαφος το ΙΚ. [11] https://www.washingtonpost.com/news/checkpoint/wp/2015/09/16/only-4-to-5-american-trained-syrians-fighting-against-the-islamic-state, (Πρόσβαση 30 Δεκεμβρίου 2015)
[11] Ibid.

[12] https://www.washingtonpost.com/news/checkpoint/wp/2015/09/16/only-4-to-5-american-trained-syrians-fighting-against-the-islamic-state, Πρόσβαση 30 Δεκεμβρίου 2015.

[13] https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2014/09/10/statement-president-isil-1, (Πρόσβαση 30 Απριλίου 2016)

[14] Τον Οκτώβριο ανακοίνωσε την ανάπτυξη 50 ανδρών των ειδικών δυνάμεων στο έδαφος της Συρίας, σε συμβουλευτικό ρόλο. Αλλά και πάλι ελλείψει αποτελεσμάτων, στις 24 Απριλίου 2016, απεφασίσθη η ανάπτυξη και άλλων 250 ανδρών προκειμένου να συνεργαστούν με τους Κούρδους αντάρτες στην προσπάθεια περισφίξεως της Ράκκα.
http://www.worldtribune.com/both-u-s-russia-strengthening-engagement-with-kurdish-forces-in-syria, (Πρόσβαση 28 Απριλίου 2016)

[15] http://www.theguardian.com/world/2014/sep/10/obama-speech-authorise-air-strikes-against-isis-syria, (Πρόσβαση 30 Απριλίου 2016)

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση