Οι ολέθριες επιπτώσεις της αποβιομηχάνισης

Τα χαρακτηριστικά παραδείγματα της Βενεζουέλας, της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Βρετανίας αρκούν για να πειστεί κανείς. Μόλις μια χώρα δεν παράγει πλέον βασικά αγαθά και υπηρεσίες, αλλά αντιθέτως εξαρτάται από τα χρηματοπιστωτικά και οικονομικά παιχνίδια και τα εμπορεύματα για να πληρώσει για βιομηχανικά προϊόντα και τρόφιμα που παράγονται αλλού, γίνεται ευάλωτη στην κατάρρευση, ακριβώς επειδή τα οικονομικά παιχνίδια και οι αγορές εμπορευμάτων διευκόλυναν σε πολύ μεγάλο βαθμό την υπαγωγή της στην ισοπεδωτική διαδικασία της αποβιομηχάνισης.

Γράφει ο Charles Hugh Smith για το ιστολόγιο Of Two Minds 
Απόδοση: "Ας Μιλήσουμε Επιτέλους!"

Η κατάσταση την οποία βιώνουμε  -- η πυραμίδα του πλούτου και της ισχύος, στην κορυφή της οποίας δεσπόζουν οι ελάχιστοι -- έχει αποτύχει και δεν επιδέχεται οποιουδήποτε είδους μεταρρύθμιση. Η αποτυχία αυτή δεν έχει τις ρίζες της σε επιφανειακά ζητήματα, όπως η πολιτική ή οι κυβερνητικές ρυθμίσεις. Η αποτυχία είναι διαρθρωτική.

Το status quo έχει σαπίσει από τα θεμέλια, και το να του περνάμε απλώς άλλο ένα χέρι μπογιά (μεταρρυθμίσεις) σε άλλο χρώμα δεν πρόκειται να σώσει την κοινωνία μας, το κοινό μας σπίτι, από την κατάρρευση.

Φυσικά, εκείνοι που επωφελούνται από την σημερινή καθεστηκυία τάξη αρνούνται να παραδεχθούν ότι έχει αποτύχει, αφού η αποτυχία αυτή δεν τους έχει αγγίξει προσωπικά μέχρι στιγμής. Έτσι, είτε προσποιούνται ότι δεν καταλαβαίνουν ότι όλα τα μη βιώσιμα συστήματα τελικά καταρρέουν, είτε ελπίζουν ότι την κατάρρευση αυτή θα μπορέσουν να την μεταθέσουν χρονικά.

Η καθεστηκυία τάξη μας δεν αδυνατεί απλώς να επιλύσει τα βασικά προβλήματα της ανθρωπότητας. Έχει γίνει το ίδιο το πρόβλημα.

Όλοι γνωρίζουμε πλέον τι βιώνει η Βενεζουέλα σήμερα: υπερπληθωρισμό, άδεια καταστήματα, ένα καθεστώς σε άρνηση.  Όπως επισημαίνει στον τίτλο άρθρου του το ιστολόγιο Zero Hedge (“Η τροχιά του υπερπληθωρισμού της Βενεζουέλας μοιάζει τρομακτικά οικεία”).   

Ο πρώτος πίνακας δείχνει το ιστορικό του πληθωρισμού στη Βενεζουέλα (μέση τιμή καταναλωτικών αγαθών) από το 1980 έως το 2015, με τη θητεία κάθε προέδρου σε διαφορετικό χρώμα. Τα τελευταία δύο χρόνια της θητείας του Ούγκο Τσάβες, όταν είχε χτυπηθεί από καρκίνο, είναι καθοριστικά. 

Οι επαφές μου στη Βενεζουέλα μου λένε, ότι σήμερα, αρκεί μια ανάρτηση που αφορά στην ισοτιμία μπολιβάρ και δολαρίου ΗΠΑ στη μαύρη αγορά για να σε συλλάβουν. Αυτό σημαίνει ότι πράγματι, το παρόν καθεστώς της Βενεζουέλας έχει μεταμορφωθεί σε εντελώς οργουελικό, όπως περιγράφεται στο μυθιστόρημα “1984”: ό, τι γίνεται αφορμή να αποκαλυφθεί η αλήθεια είναι παράνομο.

Η Βενεζουέλα καταρρέει, όχι λόγω του υπερπληθωρισμού, αλλά ως αποτέλεσμα των πολιτικών που οδήγησαν στον υπερπληθωρισμό: πολιτικές που δημιουργούν στρεβλά κίνητρα, αντικίνητρα για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών και κίνητρα για την εξάρτηση από κρατικές επιδοτήσεις.

Όμως, ένα από τα πρόσωπα με τα οποία διατηρώ αλληλογραφία επισήμανε μια βασική αιτία, που σπάνια συζητείται: η Βενεζουέλα έχει ουσιαστικά αποβιομηχανοποιηθεί. Τα κεφάλαια που θα έπρεπε να είχαν επενδυθεί στο ηλεκτρικό δίκτυο και τη βιομηχανία πετρελαίου έχουν “εκτραπεί” σε άλλα έργα, πιο προσφιλή και προσοδοφόρα για τις τσέπες των έμπιστων του καθεστώτος.

Δεν υπάρχουν τρόφιμα στην αγορά, επειδή οι τιμές, έτσι όπως ορίστηκαν από την κυβέρνηση, δεν δίνουν κανένα κίνητρο για την παραγωγή οποιουδήποτε αγαθού. Οι αγρότες μεταφέρουν τα προϊόντα τους σε γειτονικές χώρες, εφ’ όσον μπορούν, και αυτός είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούν πραγματικά να εξοικονομήσουν κάποιο κέρδος για την παραγωγή τροφίμων.

Στον δεύτερο πίνακα, που απεικονίζει την συρρίκνωση παραγωγής στην Ελλάδα από το 2009 και μετά, ας δούμε την πορεία του ΑΕΠ (πράσινο) και του μεταποιητικού δείκτη PMI (γαλάζιο):

Αλλά η αποβιομηχάνιση δεν είναι μόνο αποτέλεσμα διεστραμμένων πολιτικών. Η αποβιομηχάνιση συντελείται όταν στους πολίτες μιας χώρας δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στα εργαλεία και τα κεφάλαια που απαιτούνται για την παραγωγή αγαθών, και όταν οι κρατικές επιδοτήσεις υποσκάπτουν τη βούληση να ρισκάρει κανείς και να λαμβάνει τις πρωτοβουλίες εκείνες που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του παράγειν, με την πραγματική σημασία της λέξης.

Η αποβιομηχάνιση είναι επίσης το αποτέλεσμα των πολιτικών που αφορούν στη νομισματική ισοτιμία και την εμπορική δραστηριότητα. Όταν γίνεται φθηνότερη η εισαγωγή αγαθών και υπηρεσιών από άλλες χώρες, ο εκάστοτε λαός χάνει σταδιακά τη βούληση και τις δεξιότητες που απαιτούνται για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών.

Ο τρίτος αποκαλυπτικός συγκριτικός πίνακας δείχνει τη βιομηχανική παραγωγή σε Ισπανία (κόκκινο), Ελλάδα (πράσινο) και Πορτογαλία (γαλάζιο), από 2005 έως 2015:

Κάτι παράξενο συμβαίνει όταν μία χώρα χάνει την ικανότητά της να παράγει πραγματικά αγαθά στον πραγματικό κόσμο: όταν οι νομισματικές αλλά και αναπτυξιακές πολιτικές που αφορούν στο εμπόριο και ευνοούν την εισαγωγή των πάντων ανατιναχτούν μια ωραία ημέρα, δεν υπάρχει πια κανείς στη χώρα που να παράγει τα βασικά αγαθά, να καλλιεργεί και να παράγει γεωργικά και άλλα προϊόντα ή να είναι σε θέση να συντηρεί τις ζωτικής σημασίας υποδομές, ειδικά εάν η νεολαία έχει εγκαταλείψει τον τόπο για να αναζητήσει μια καλύτερη ζωή αλλού.

Η αποβιομηχάνιση είναι μια σταδιακή διαδικασία. Η απώλεια των βασικών βιομηχανιών είναι σταδιακή. Η απώλεια των αλυσίδων εφοδιασμού είναι σταδιακή. Η απώλεια των τοπικών προμηθευτών και των χρηματιστών είναι σταδιακή. Η απώλεια εξειδικευμένων εργαζομένων είναι σταδιακή. Η μείωση του ντόπιου κεφαλαίου είναι σταδιακή. Και η απώλεια της βούλησης που απαιτείται για να βγει κανείς στην αγορά και να διακινδυνεύσει όσο χρειάζεται για να παράγει πραγματικά αγαθά στον πραγματικό κόσμο είναι επίσης σταδιακή.

Ο τέταρτος πίνακας είναι ένα διάγραμμα της βιομηχανικής παραγωγής στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εδώ η καθοριστική τετραετία για την αποβιομηχάνιση ήταν αυτή της πρωθυπουργικής θητείας του Gordon Brown (2007-2010). 

Παρατηρεί κανείς, ότι πολλές χώρες ακολουθούν την ίδια περίπου πορεία: Αφού διαθέτουν ένα ισχυρό νόμισμα και εφαρμόζουν περιοριστικές πολιτικές, δεν έχει πλέον νόημα να παράγουν αγαθά, τρόφιμα, μεταφορές, κλπ. Η χρηματιστικοποίηση και οι αλόγιστες σπατάλες από κυβερνήσεις που δανείζονται δισεκατομμύρια, όπως εκείνη του Brown, δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι μια χώρα που κάποτε ήταν κέντρο παραγωγών και κατασκευαστών μπορεί τελικά να γίνει χώρα πολιτών που δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να εισπράττουν:

Μόλις μια χώρα δεν παράγει πλέον βασικά αγαθά και υπηρεσίες, αλλά αντιθέτως εξαρτάται από τα χρηματοπιστωτικά και οικονομικά παιχνίδια και τα εμπορεύματα για να πληρώσει για βιομηχανικά προϊόντα και τρόφιμα που παράγονται αλλού, γίνεται ευάλωτη στην κατάρρευση, ακριβώς επειδή τα οικονομικά παιχνίδια και οι αγορές εμπορευμάτων διευκόλυναν σε πολύ μεγάλο βαθμό την υπαγωγή της στην ισοπεδωτική διαδικασία της αποβιομηχάνισης.

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση