Τουρκία: Τι συμβαίνει πραγματικά με τον «μεγάλο ασθενή»

Του Γιώργου Καποπουλου
kapopoulos@pegasus.gr

Σε κάθε προτομή ή άγαλμα του Κεμάλ, σε κάθε είσοδο δημόσιου κτιρίου, υπάρχουν δύο φράσεις του ιδρυτή της Σύγχρονης Τουρκίας: «Είμαι υπερήφανος να λέω ότι είμαι Τούρκος» και «Ειρήνη στον κόσμο, ειρήνη στη χώρα».

Ας επικεντρωθούμε στη δεύτερη που μάλλον την ξέχασαν ή την υποτίμησαν οι Ερντογάν - Νταβούτογλου. «Ειρήνη στον κόσμο» σημαίνει αποφυγή εμπλοκής της Τουρκίας σε εκτός συνόρων συγκρούσεις με προφανή ζώνη κινδύνων την Ευρύτερη Μέση Ανατολή, και «Ειρήνη στη χώρα» σημαίνει εσωτερική σταθερότητα την οποία εγγυάται η απόσταση ασφαλείας από τις θρησκευτικές, κοινοτικές εθνικές και μειονοτικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή.Ο Κεμάλ διατύπωσε το παραπάνω δόγμα το 1926, όταν παραιτήθηκε από τη διεκδίκηση της περιοχής της Μοσούλης, του σημερινού Βόρειου Ιράκ, μιας διένεξης που παρ’ ολίγον να οδηγήσει την Αγκυρα σε σύγκρουση με τη Βρετανική Αυτοκρατορία που διοικούσε τη Βαγδάτη. Σήμερα οι Ερντογάν-Νταβούτογλου προσπαθούν εν μέσω μιας πρωτοφανούς διεθνούς και περιφερειακής απομόνωσης, αλλά και εσωτερικής έντασης και αστάθειας, την κατάρρευση στη Συρία της μεγαλεπήβολης και όπως απεδείχθη μικρομέγαλης πολιτικής του «στρατηγικού Βάθους».

Πλην Λακεδαιμόνιων...
Αν ο Καβάφης ειρωνεύεται τη Σπάρτη που αρνήθηκε να συμμετάσχει στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Ερντογάν κατάφερε να αποκλείσει τη χώρα του από την επόμενη μέρα στη Μέση Ανατολή, η οποία συνδιαμορφώνεται υπό την αιγίδα ΗΠΑ-Ρωσίας με όλες τις περιφερειακής δυνάμεις πλην Τουρκίας!

Πλην Τουρκίας όχι μόνον στη Συρία, αλλά μια σκληρή πραγματικότητα που μπορεί σύντομα να ισχύσει και για το Ιράκ. Το ναυάγιο της πολιτικής των Ερντογάν - Νταβούτογλου δεν έχει προηγούμενο: Απέναντι στις ΗΠΑ, τη Ρωσία, το Ιράν, τη Δαμασκό, τη Βαγδάτη, ενώ προσπαθούν, χωρίς μέχρι αυτή τη στιγμή αποτέλεσμα, να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ και με την Αίγυπτο.

Είναι η οικονομία, ανόητε...
Την ίδια στιγμή το Κουρδικό βρίσκεται σε ανάφλεξη εντός συνόρων στη Νοτιοανατολική Τουρκία και εκτός ελέγχου στη Βορειοανατολική Συρία και στο Βόρειο Ιράκ. ΗΠΑ, Ρωσία και Ισραήλ για διαφορετικούς λόγους είναι πλέον φανερό ότι επενδύουν στην ανεξαρτησία του Κουρδιστάν, αρχής γενομένης από το βόρειο Ιράκ και τη βορειοανατολική Συρία. Το Κουρδικό βρίσκεται σε παροξυσμό, την ώρα που επιδεινώνεται δραματικά η οικονομική συγκυρία, ένα πεδίο που με τη συνεχή ανάπτυξη συνέτεινε στην εγκαθίδρυση της πολιτικής κυριαρχίας του Ερντογάν στην κοινωνία.

Η οικονομία είναι μια καταστροφή σε αναμονή, με καταλυτικό παράγοντα την ακύρωση των τουριστικών πακέτων που είχε προγραμματίσει η Ρωσία, άλλα και το πλήρες πάγωμα στο διμερές εμπόριο που επέβαλε το Κρεμλίνο μετά την κατάρριψη του Σουχόι από τουρκικά μαχητικά τον Νοέμβριο του 2015.

Πρόεδρος ή Σουλτάνος;
Στο παραπάνω σκηνικό ολικής καταστροφής, ο Ερντογάν θα δώσει σκληρή μάχη για να επιβάλει τη Συνταγματική Μεταρρύθμιση, που θα του επιτρέψει να μεταφέρει υπερεξουσίες από τον πρωθυπουργό στον πρόεδρο.

Είναι σαφές ότι δεν υπάρχουν πολλές επιλογές για τον ισχυρό άνδρα της Τουρκίας στη διαπραγμάτευσή του με την Ε.Ε., στην ουσία με την καγκελάριο Μέρκελ για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης.

Μονόδρομος η συνεργασία
Η εικόνα μιας πανίσχυρης και δόλιας Τουρκίας που θα εκβιάσει τους αφελείς και έντρομους συνομιλητές της στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες με αυξομειώσεις προσφυγικών ροών, για να αποσπάσει ακριβό αντίτιμο χρηματοδότησης και πολιτικής στήριξης είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας ή καλύτερα πολλοστή επιβεβαίωση της ψυχοπαθολογικής μας συμπεριφοράς, κάθε φορά που πρέπει να αξιολογήσουμε τις δυνατότητες και τη βούληση του ανατολικού μας γείτονα.

Αν ο Ερντογάν κρατά το «κλειδί» μιας εντυπωσιακής προόδου στη συρρίκνωση των προσφυγικών ροών προς τη Ζώνη Σένγκεν, η Ε.Ε. και κυρίως η Γερμανία κρατούν το «κλειδί» της αποτροπής της πλήρους περιφερειακής και διεθνούς απομόνωσης της Άγκυρας.

Ρεαλπολιτίκ για δύο
Για πρώτη φορά από τότε που επικυρώθηκε η Τελωνειακή Ένωση Ε.Ε. - Τουρκίας το 1995, για να ανακηρυχθεί η χώρα στη συνέχεια τον Δεκέμβριο του 1999, στο Ελσίνκι, υποψήφια προς ένταξη, με τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις να ανοίγουν το φθινόπωρο του 2005, για να βαλτώσουν σύντομα, υπάρχει σήμερα περιθώριο για μια Ρεαλπολιτίκ αναγκαία και για τις δύο πλευρές.

Με δεδομένο ότι την πλήρη ένταξη δεν την θέλει ούτε η Ε.Ε., γιατί δεν μπορεί να την διαχειρισθεί και δεν την θέλει εξίσου, αν όχι περισσότερο, ο Ερντογάν, γιατί δεν χωρά σε ευρωπαϊκό πλαίσιο τόσο η σουλτανική υπερπροεδρία που προωθεί, όσο και το αυταρχικό καθεστώς που έχει ήδη συγκροτήσει και το οποίο είναι ασύμβατο με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, η μόνη λύση είναι μια Ειδική Σχέση ευέλικτη, άτυπη και μεταβλητής γεωμετρίας, όπως το απαιτούν οι περιστάσεις.

Σήμερα η Ε.Ε. μπορεί να δώσει στον Ερντογάν μια συνολική πολιτική και οικονομική στήριξη που να του επιτρέψει να υλοποιήσει τη Συνταγματική Μεταρρύθμιση και με τη σειρά του ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας να συμβάλει αποφασιστικά, ώστε οι προσφυγικές ροές να είναι πλέον διαχειρίσιμες, με πρώτο ζητούμενο την αποκατάσταση μιας συνολικής αλληλέγγυας στάσης στην Ε.Ε.

Ευρωπαϊκή εγγύηση ως σωσίβιο
Χωρίς το σωσίβιο της Ε.Ε., με αντίτιμο ουσιαστική, σταθερή και κυρίως επικοινωνιακά ορατή άμεση συρρίκνωση των προσφυγικών ροών, ο Ερντογάν καθίσταται στρατηγική επισφάλεια για την άρχουσα οικονομική - επιχειρηματική ελίτ και την κοινωνία της Τουρκίας, με την άρση της διεθνούς και περιφερειακής της απομόνωσης να προβάλει πλέον ως ταυτιζόμενη με αλλαγή φρουράς στην κορυφή της εκτελεστικής εξουσίας.

Το ένστικτο αυτοσυντήρησης υπαγορεύει στον Ερντογάν εποικοδομητική στάση στο Προσφυγικό, καθώς το σκληρό χαρτί της πίεσης μέσω αύξησης των προσφυγικών ροών είναι επιλογή του τύπου «αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων».

Εξυπακούεται ότι οι επικοινωνιακές σκοπιμότητες θα στήσουν ένα σκηνικό υπερήφανης εθνικής μάχης του Νταβούτογλου στις Βρυξέλλες: Για να ελέγξει τις μεταναστευτικές ροές από το Μαρόκο και την Υποσαχαρια Αφρική με καθιέρωση Βίζας θα ζητήσει κατάργηση της Βίζας Σένγκεν για τους Τούρκους πολίτες.

Το νέο στοίχημα
Σλάλομ στα νερά του Αιγαίου

Τη νομιμοποίησή τους ως παράγοντα που συγκυβερνά και συναποφασίζει εκ νέου απέναντι στον Ερντογάν, τον αμερικανικό παράγοντα αλλά και τις Βρυξέλλες και κυρίως το Βερολίνο θα δοκιμάσουν να νομιμοποιήσουν οι στρατηγοί και στο Αιγαίο: Να υπενθυμίσουν τις πάγιες τουρκικές διεκδικήσεις χωρίς να βραχυκυκλώσουν την αποστολή της Ναυτικής Δύναμης του ΝΑΤΟ, να κατοχυρώσουν για τρίτη φορά de facto δικαίωμα συναπόφασης σε κρίσιμα εθνικά θέματα και ταυτόχρονα να προβάλουν προς την Ευρώπη ως οι πραγματικοί εγγυητές και πιο φερέγγυοι συνομιλητές στην προσπάθεια ελέγχου των προσφυγικών ροών.

Η σιωπηρή παλινόρθωση των στρατηγών - με αφετηρία τα μέσα του 2013 και αποφασιστική καμπή την άνοιξη του 2015- ως άτυπων συγκυβερνώντων ισορροπεί εκ των πραγμάτων το υπερσυγκεντρωτικό προσωποπαγές μοντέλο διακυβέρνησης του Ερντογάν.

Η τρίτη ευκαιρία
Οι στρατηγοί φορούν στολή εξόδου...

Δίχως αμφιβολία η νατοϊκή επιχείρηση στο Αιγαίο είναι από τη φύση της σύνθετη επιχειρησιακή δράση που χρειάζεται έναν κοινό παρονομαστή συναίνεσης των συμμετεχόντων, είναι μια μεγάλη ευκαιρία η τρίτη μέσα σε λίγους μήνες, επανόδου της στρατιωτικής ηγεσίας ως συνδιαμορφωτή - συνεγγυητή σε θέματα εθνικής ασφάλειας εντός και εκτός συνόρων. Πρόκειται για ένα νέο κεφάλαιο μετά τη ρεαλιστική συμμαχία Ερντογάν - Στρατηγών, όπως αυτή διαμορφώθηκε μετά την εξέγερση του Πάρκου Γεζί τον Ιούνιο του 2013, με κοινό αντίπαλο τα Δίκτυα του εγκατεστημένου στην Πενσιλβανία των ΗΠΑ Ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν.

Η πρώτη ευκαιρία προέκυψε από την απόφαση των Ερντογάν - Νταβούτογλου μετά τις εκλογές της άνοιξης του 2015 να αρχίσουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά του ΡΚΚ στη Νοτιοανατολική Τουρκία, οι οποίες πολύ γρήγορα επεκτάθηκαν από τις ορεινές δύσβατες περιοχές κοντά στην μεθόριο με το Ιράκ, σε πόλεις της περιοχής.

Η διάρκεια, η κλιμάκωση αλλά και τα όρια των πολεμικών επιχειρήσεων είναι πλέον στα χέρια των στρατηγών. Ο Ερντογάν κήρυξε μόνος του έναν πόλεμο, αλλά για να τον τερματίσει θέλει στη συνυπογραφή των Φρουρών του Κεμαλισμού. Ακόμη και αν ο έγκλειστος Οτσαλάν δεχόταν να ξαναρχίσει τη διαπραγμάτευση με τον αρχηγό της ΜΙΤ, Φιντάν, οι στρατηγοί θα είχαν κάτι παραπάνω από συμβουλευτική γνώμη.

Η δεύτερη ευκαιρία ήταν η στάση της Άγκυρας στις εξελίξεις στη Συρία μετά το θερμό επεισόδιο με το ρωσικό Σουχόι μέχρι και την κατάπαυση του πυρός. Σύμφωνα με ΜΜΕ που πρόσκεινται στην αντιπολίτευση, οι στρατηγοί πρόβαλαν άτυπο αλλά βαρύνον βέτο σε εισβολή στη Συρία και στη νότια πλευρά της μεθορίου των δύο χωρών τη δημιουργία Ζώνης Ασφαλείας χωρίς σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ και έγκριση του ΟΗΕ. Αν τα σχετικά δημοσιεύματα ευσταθούν, τότε η στρατιωτική ηγεσία έχει πιστωθεί μια σημαντική για την Ουάσιγκτον διευκόλυνση.

Οπως η Οθωμανική Αυτοκρατορία
2016, όπως 1876-1877 και 1908;

Η Τουρκία του 2016 είναι μια σκληρά ηττημένη χώρα στη Μέση Ανατολή, με ακραίες εσωτερικές εντάσεις και αναζητεί στήριξη στην Ευρώπη.

Με τον ίδιο τρόπο που η Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά την ήττα της στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1876-77 στηρίχθηκε στη Βρετανία με αντίτιμο την παραχώρηση της Κύπρου, με τον ίδιο τρόπο που οι Νεότουρκοι μετά την κατάληψη της εξουσίας το 1908 στράφηκαν στη Γερμανία του Κάιζερ όταν διαπίστωσαν ότι οι άλλες Μεγάλες Δυνάμεις ετοίμαζαν τη διανομή της επικράτειας που ήλεγχε η Υψηλή Πύλη.

Πηγή "Ημερησία"


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση