Συμφωνία ΕΕ - Τουρκίας με πολλές “τρύπες”

Έχουν βάλει στο ράφι τις δημοκρατικές αρχές

Του Σταύρου Λυγερού

Μετά από αλλεπάλληλες συνόδους κορυφής και διαπραγματεύσεις με την τουρκική ηγεσία, η συμφωνία της ΕΕ με την Άγκυρα για την από κοινού αντιμετώπιση του προσφυγικού-μεταναστευτικού προβλήματος είναι γεγονός.

Το βράδυ της περασμένης Πέμπτης, οι “28” με δυσκολία κατάφεραν να διαμορφώσουν ένα σχέδιο, το οποίο την Παρασκευή το πρωί διαπραγματεύθηκαν με τον Νταβούτογλου οι πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Τουσκ, ο προεδρεύων Ολλανδός πρωθυπουργός Ρούτε και ο πρόεδρος της Κομισιόν Γιούνκερ. Όταν μετά από πολύωρες διαπραγματεύσεις οι δύο πλευρές κατέληξαν, η έγκριση του ελαφρώς τροποποιημένου σχεδίου από τους “28” ήταν το εύκολο μέρος.

Η Τουρκία ανέλαβε την υποχρέωση να δέχεται πίσω τους παράνομους μετανάστες και πρόσφυγες που θα εισέλθουν από τα μικρασιατικά παράλια στα ελληνικά νησιά μετά την 20η Μαρτίου, ημέρα έναρξης της συμφωνίας. Η επιστροφή θα αρχίσει μάλλον στις 4 Απριλίου. Αυτό σημαίνει πως όσοι ήδη βρίσκονται στην Ελλάδα κατά κανόνα θα παραμείνουν εδώ για απροσδιόριστο χρόνο.

Για τη διακρίβωση των παράνομων εισροών, αλλά και για την ταχεία διεκπεραίωση των διαδικασιών επαναπροώθησης, θα εγκατασταθούν στα βασικά ελληνικά νησιά-προορισμούς Τούρκοι αξιωματούχοι. Επίσης, Η Τουρκία ανέλαβε την υποχρέωση να δέχεται πίσω και όσους μετανάστες συλλαμβάνονται εντός των χωρικών υδάτων να επιχειρούν τη μετάβασή τους στα ελληνικά νησιά.

Θα ισχύσει η αρχή ότι για κάθε ένα Σύρο πρόσφυγα που θα επιστρέφεται από την Ελλάδα στην Τουρκία, ένας άλλο Σύρος πρόσφυγας θα μεταφέρεται από την Τουρκία στην ΕΕ. Όσοι, όμως, εισέρχονται παρανόμως στην Ελλάδα δεν θα έχουν προτεραιότητα να επιλεγούν για εγκατάσταση στην Ευρώπη. Στόχος αυτής της πρόβλεψης είναι να λειτουργήσει ως αντικίνητρο για όσους πρόσφυγες σκέπτονται να επιχειρήσουν το ταξίδι από τα μικρασιατικά παράλια στα ελληνικά νησιά.

Επειδή ετέθησαν νομικά ζητήματα, συμφωνήθηκε ότι η συμφωνία αυτή θα σέβεται το διεθνές δίκαιο. Κάθε αίτηση ασύλου θα εξετάζεται χωριστά και οι επιστροφές δεν θα είναι μαζικές. Μπορεί για τη συντριπτική πλειονότητα των προσφύγων η επαναπροώθησή τους στην Τουρκία να μην συνεπάγεται κανένα κίνδυνο, αλλά π.χ. για τους Κούρδους ακτιβιστές η επαναπροώθησή τους ισοδυναμεί με καταδίκη.

Όσοι εισέρχονται παρανόμως στην Ελλάδα ή θα υποβάλουν αίτηση για άσυλο ή θα επαναπροωθούνται αμέσως στην Τουρκία. Επειδή οι περισσότεροι θα προτιμήσουν να υποβάλουν αίτηση, οι υπηρεσίες που θα τις εξετάζουν πρέπει να ενισχυθούν άμεσα και πολύ, ώστε με τη βοήθεια και των Ευρωπαίων ειδικών (συνολικά 2300) να ξεκαθαρίσουν γρήγορα ποιοι δικαιούνται άσυλο και ποιοι όχι. Όσο περισσότερο θα λιμνάζουν στην Ελλάδα τόσο θα μειώνονται οι πιθανότητες κάποια στιγμή να φύγουν.

Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να υπογραμμισθεί ότι η υποδοχή προσφύγων από τις χώρες-μέλη ήταν και παραμένει εθελοντική. Η Αθήνα σωστά υποστηρίζει ότι η υποδοχή πρέπει να γίνει υποχρεωτική, αλλά μία τέτοια απόφαση δεν υπάρχει περίπτωση να περάσει από τις χώρες του Βίζεγκραντ και όχι μόνο.

Γνωρίζοντάς το αυτό, ο πρωθυπουργός δήλωσε ότι αφού κάποιες χώρες-μέλη δεν δέχονται πρόσφυγες, τουλάχιστον ας πληρώσουν. Πρόκειται για επικίνδυνο ολίσθημα, επειδή ανοίγει τον δρόμο να μετατραπεί η Ελλάδα σε πάρκιν προσφύγων με αντάλλαγμα την παροχή οικονομικής βοήθειας.

Δεν πρόκειται για ακραίο σενάριο. Όπως αναφέρεται στα συμπεράσματα, ο αριθμός των προσφύγων είναι μεγαλύτερος και θα γίνει πολύ μεγαλύτερος από τον αριθμό που οι χώρες-μέλη είναι –προς το παρόν τουλάχιστον– διατεθειμένες να δεχθούν. Έχει επισήμως τεθεί ως πλαφόν ο αριθμός 72.000 (18.000 προβλέπονταν από παλαιότερη απόφαση και 54.000 από την τωρινή απόφαση).

Τι θα συμβεί στην πιθανότατη περίπτωση που οι δικαιούμενοι άσυλο πρόσφυγες υπερβούν αυτό τον αριθμό; Η απόφαση μας λέει ότι θα σταματήσει ο μηχανισμός, με τον οποίο η ΕΕ θα δέχεται πρόσφυγες από την Τουρκία. Όταν σταματήσει, οι πρόσφυγες θα παραμείνουν στην Τουρκία ή θα πάρουν τον δρόμο για τα ελληνικά νησιά και θα εγκλωβισθούν εδώ;

Περιττό να αναφέρουμε ότι η σύνοδος κορυφής νομιμοποίησε εμμέσως πλην σαφώς το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου. Σε κανένα σημείο των συμπερασμάτων δεν ασκείται έστω και για τα προσχήματα κριτική. Η Σόφια συμφώνησε με τα Σκόπια να συνεργασθούν και για την αεροπορική επιτήρηση του σφραγίσματος των συνόρων τους με την Ελλάδα, ενώ η Ιταλία στέλνει αστυνομικούς στην ελληνοαλβανική μεθόριο για να βοηθήσει στο σφράγισμα και των εκεί συνόρων.

Κανείς, μάλιστα, δεν είπε μία λέξη κριτικής για το γεγονός ότι οι Σλαβομακεδόνες επανέφεραν δια της βίας και παρανόμως όσους από την Ειδομένη είχαν καταφέρει να εισέλθουν στο έδαφος της ΠΓΔΜ. Ο Τούσκ δεν μάσησε τα λόγια. Δήλωσε καθαρά ότι το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου είναι συστατικό στοιχείο της ευρωπαϊκής λύσης του προσφυγικού-μεταναστευτικού. Από την άλλη πλευρά, πρέπει να ομολογηθεί ότι η συμφωνία έχει θετικά στοιχεία, αλλά κυρίως ότι στο σημείο που είχαν φθάσει τα πράγματα δεν υπήρχαν και πολλά περιθώρια για αποτελεσματικότερη ελληνική παρέμβαση.

Η Τουρκία ανέλαβε, επίσης, την υποχρέωση να διαλύσει τα κυκλώματα των διακινητών. Μένει να αποδειχθεί εάν αυτή η δέσμευση θα έχει αντίκρισμα. Είναι κοινό μυστικό ότι στα μικρασιατικά παράλια έχει στηθεί μία πολυπλόκαμη και εξαιρετικά κερδοφόρα “βιομηχανία” που εκτός από τους διακινητές συμπεριλαμβάνει μεγάλες βιοτεχνίες που κατασκευάζουν πρόχειρα πλοιάρια και φουσκωτά και πλοιάρια, σωσίβια και άλλο εξοπλισμό, καθώς και ένα πολυποίκιλο μικρεμπόριο.

Όλα αυτά, βεβαίως, δεν στήθηκαν εν αγνοία των τουρκικών αρχών ασφαλείας. Υπάρχουν αποδείξεις ότι όχι μόνο έκαναν τα στραβά μάτια, αλλά και διευκόλυναν τους διακινητές και συνολικά αυτή την ιδιότυπη “βιομηχανία”. Στην πραγματικότητα, η Άγκυρα χρησιμοποιεί το προσφυγικό-μεταναστευτικό ρεύμα σαν πολιτικό-διπλωματικό όπλο με σκοπό αφενός να εκβιάσει την ΕΕ, αφετέρου να πλημμυρίσει την Ελλάδα με μουσουλμάνους. Ο Ερντογάν, μάλιστα, έφθασε στο σημείο τον περασμένο Νοέμβριο να απειλήσει ωμά τους συνομιλητές του Τουσκ και Γιούνκερ.

Η παρουσία Ευρωπαίων και Ελλήνων αξιωματούχων στα μικρασιατικά παράλια εκ των πραγμάτων θα υποχρεώσει τους Τούρκους τουλάχιστον να τηρήσουν τα προσχήματα. Κι αυτό, επειδή οι νεοοθωμανοί επιδιώκουν να εξασφαλίζουν την ανοχή της ΕΕ στον κλιμακούμενο αυταρχισμό και στις αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις τους.

Η βιομηχανία ποινικών διώξεων, οι ωμές παρεμβάσεις για τον έλεγχο μεγάλης εμβέλειας ΜΜΕ και κυρίως οι γενοκτονικές πρακτικές των δυνάμεων ασφαλείας και του στρατού στις κουρδικές περιοχές στα νοτιοανατολικά της χώρας θα έπρεπε να έχει προ πολλού βάλει την Τουρκία στο εδώλιο του κατηγορουμένου και να έχει επιβαρύνει τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Τελευταίο κρούσμα ήταν η μη ανανέωση της άδειας του ανταποκριτή του γερμανικού Σπήγκελ. Από τους 20 ανταποκριτές γερμανικών ΜΜΕ, οι οκτώ έχουν ουσιαστικά απελαθεί!

Οι σκοπιμότητες, όμως, έχουν βάλει στο ράφι τις δημοκρατικές αρχές. Οι Ευρωπαίοι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως μόνο με τη συνεργασία της Άγκυρας μπορεί να αναχαιτισθεί το προσφυγικό-μεταναστευτικό ρεύμα. Με πρώτη και καλύτερη τη Μέρκελ έχουν βάλει όλα τα αυγά τους στο τουρκικό καλάθι. Γι’ αυτό και στα συμπεράσματα της συνόδου κορυφής υπάρχει μόνο μία χλιαρή αναφορά-σύσταση για την ανάγκη σεβασμού του κράτους δικαίου. Γι’ αυτό και το κείμενο της συμφωνίας δίνει κάποια εύσημα στην Τουρκία!

Από την πλευρά της, η Άγκυρα δικαιολογημένα θεωρεί διπλωματική επιτυχία της το γεγονός ότι σ’ αυτές τις συνθήκες συνομιλεί με την ΕΕ ως ίσος προς ίσο. Ο Ερντογάν, μάλιστα, δεν δίστασε να επιτεθεί εναντίον των Ευρωπαίων την ώρα που ο Νταβούτογλου διαπραγματευόταν μαζί τους.

Αξιοσημείωτη είναι και το σημείο της ευρωτουρκικής συμφωνίας για την ανάγκη «η ΕΕ και τα κράτη-μέλη θα εργαστούν με την Τουρκία σε μία κοινή προσπάθεια για να βελτιωθούν οι ανθρωπιστικές συνθήκες στην Συρία, ειδικά σε συγκεκριμένες περιοχές κοντά στα τουρκικά σύνορα. Προσπάθεια που θα επιτρέψει στον τοπικό πληθυσμό και σε πρόσφυγες να ζήσουν σε περιοχές που θα είναι πιο ασφαλείς».

Η αναφορά αυτή δεν είναι τόσο αθώα όσο εκ πρώτης όψεως φαίνεται. Εμμέσως πλην σαφώς παραπέμπει στη δημιουργία ασφαλούς ζώνης για τη συγκέντρωση προσφύγων εντός του συριακού εδάφους. Επειδή αυτή η ζώνη θα είναι κοντά στα σύνορα με την Τουρκία σημαίνει πως θα είναι στις κουρδικές περιοχές. Και επειδή πρέπει να είναι ασφαλής, την ασφάλειά της θα αναλάβει ο τουρκικός στρατός, εξασφαλίζοντας το πράσινο φως από τη Δύση. Και βεβαίως, εάν ο τουρκικός στρατός εγκατασταθεί στη Συρία με πρόσχημα την προστασία των προσφύγων είναι δεδομένο ότι θα επιχειρήσει να διαλύσει τα κουρδικά καντόνια που λειτουργούν κοντά στη μεθόριο ως προπλάσματα κράτους.

Στις δηλώσεις του, ο Τσίπρας ανάφερε και ότι ο Νταβούτογλου δεσμεύθηκε να μη θέτει εμπόδια στην αποστολή των νατοϊκών ναυτικών μονάδων που έχουν αναλάβει να επιτηρούν τα περάσματα προς τα ελληνικά νησιά. Ας σημειωθεί ότι μέχρι τώρα η Άγκυρα δεν δίνει άδεια στα νατοϊκά πλοία να εισέλθουν στα τουρκικά χωρικά ύδατα. Εκτός αυτού, τα εμποδίζει να επιτηρούν περιοχές που η ίδια δεν εγκρίνει, με αποτέλεσμα να επιτηρείται μόνο η περιοχή της Λέσβου.

Όπως δήλωσε ο Γερμανός ναύαρχος που διοικεί τον στολίσκο, οι διακινητές αποδεικνύονται ευέλικτοι και αλλάζουν τα δρομολόγιά τους για να αποφεύγουν τα νατοϊκά πλοία. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, η τουρκική ακτοφυλακή παρεμβαίνει για να εμποδίσει πλοιάρια με πρόσφυγες-μετανάστες μόνο στο 20% των περιπτώσεων που ειδοποιείται σε πραγματικό χρόνο από το ΝΑΤΟ. Είναι αξιοσημείωτο ότι στις 18 φορές που ειδοποιήθηκε από τις ελληνικές αρχές για τον απόπλου πλοιαρίων δεν παρενέβη ούτε μία!

Παρά το γεγονός ότι σ’ αυτή την υπόθεση διακυβεύεται το κύρος της Ατλαντικής Συμμαχίας είναι αμφίβολο εάν οι Τούρκοι θα άρουν τα εμπόδια. Μπορεί λόγω του πολέμου στη Συρία να έχουν απόλυτη ανάγκη το ΝΑΤΟ, αλλά έχουν μάθει όχι μόνο να παζαρεύουν ανατολίτικα, αλλά και να κερδίζουν πόντους.

Όσον αφορά το άνοιγμα παγωμένων κεφαλαίων με σκοπό την αναβίωση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, το μόνο που ο Νταβούτογλου απέσπασε ήταν το άνοιγμα του κεφαλαίου 33 για τον προϋπολογισμό, το οποίο είχε παγώσει η Γαλλία το 2007. Παρότι οι Τούρκοι απαιτούσαν το άνοιγμα και των κεφαλαίων που έχει μπλοκάρει η Κυπριακή Δημοκρατία, με σκοπό να την στριμώξουν διπλωματικά, απέτυχαν.

Δεν έπαιξε ρόλο μόνο το γεγονός ότι ο πρόεδρος Αναστασιάδης είχε καταστήσει εγκαίρως σαφές πως εάν χρειαζόταν θα ασκούσε βέτο. Έπαιξαν ρόλο και δύο επιχειρήματά του:

Πρώτον, ότι η Λευκωσία έχει μπλοκάρει τα κεφάλαια, επειδή η Άγκυρα δεν εφαρμόζει το πρωτόκολλο τελωνειακής σύνδεσης, το οποίο έχει υπογράψει πάνω από μία δεκαετία.
Δεύτερον, ότι εάν ανοίξουν τα κεφάλαια χωρίς η Άγκυρα να έχει ανταποκριθεί στη συμβατική υποχρέωσή της, ουσιαστικά θα τινάζονταν στον αέρα οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού.

Όσον αφορά την κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους που θέλουν να επισκεφθούν χώρες-μέλη της ΕΕ, η συμφωνία προβλέπει ότι αυτή θα καταργηθεί μέχρι το τέλος του Ιουνίου, υπό την προϋπόθεση ότι θα έχουν εκπληρωθεί τα υφιστάμενα 72 κριτήρια και εφόσον η αξιολόγηση της Κομισιόν (μέχρι το τέλος Απριλίου) θα είναι θετική.

Ο Νταβούτογλου δήλωσε ότι έχουν ήδη εκπληρωθεί τα 35 κριτήρια και ότι το αμέσως επόμενο διάστημα θα εκπληρωθούν και τα υπόλοιπα. Για τους νεοοθωμανούς η κατάργηση της βίζας είναι σημαντικό από πολιτικοεκλογικής απόψεως, επειδή μπορεί να “πουληθεί” στην τουρκική κοινή γνώμη.

Τέλος, όσον αφορά την οικονομική βοήθεια, η Άγκυρα εξασφάλισε όχι μόνο την ταχεία εκταμίευση των τριών δισ, αλλά και την παραχώρηση άλλων τριών δισ μέχρι το τέλος του 2018.

Αξίζει να υπογραμμισθεί η δήλωση του Γιούνκερ ότι αυτή η συμφωνία «θα αποτελέσει μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα». Αν και απέφυγε να διευκρινίσει τι εννοεί, μάλλον δεν αναφέρεται στη γραφειοκρατική επιβάρυνση. Επειδή έχει συνείδηση των συνεπειών, μάλλον ένοιωσε την ανάγκη να ακολουθήσει εμμέσως το παράδειγμα του επιτρόπου Όλι Ρεν, όταν το 2010, που εγκαινιάζονταν τα Μνημόνια, είχε ευχηθεί στους Έλληνες «καλό κουράγιο»!

Πηγή εφημ. "Πρώτο Θέμα"


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση