Το νέο στρατηγικό δόγμα της Ρωσίας

Του Νίκου Νικήτογλου

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ο Βλαντιμίρ Πούτιν έστειλε το δικό του μήνυμα από το Κρεμλίνο. Ευχαρίστησε όλους όσοι βρίσκονται σε υπηρεσία και δεν κατάφεραν να βρεθούν με τις οικογένειές τους, ενώ έκανε ιδιαίτερη μνεία στους άνδρες και τις γυναίκες που αντιμετωπίζουν την πρόκληση της διεθνούς τρομοκρατίας υπερασπιζόμενοι τα ρωσικά εθνικά συμφέροντα σε μακρινά μέτωπα, εννοώντας, βέβαια, τον πόλεμο και τις επιχειρήσεις στη Συρία.
Για τον πρόεδρο της Ρωσίας το 2015 αποτέλεσε έτος – σταθμό, καθώς συμπληρώθηκαν εβδομήντα χρόνια από τα τέλος του «μεγάλου πατριωτικού πολέμου» και τη νίκη του ρωσικού λαού απέναντι στη ναζιστική πρόκληση. Μέσα, λοιπόν, από το πρωτοχρονιάτικο διάγγελμά του ευχήθηκε στον ρωσικό λαό να ακολουθήσει το παράδειγμα των προγόνων του και να παρουσιαστεί ενωμένος απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις.

Λίγες όμως ώρες πριν ο Βλαντιμίρ Πούτιν είχε υπογράψει το διάταγμα για την Εθνική Στρατηγική Ασφαλείας, το οποίο εισήγαγε στην ατζέντα με τις προτεραιότητες και τους στόχους της Ρωσίας με ορίζοντα το 2020. Το συγκεκριμένο διάταγμα αποτελεί ουσιαστικά την ανανέωση του προηγούμενου σχεδίου που είχε εγκριθεί το 2009.. Οι ανακατατάξεις στο διεθνές περιβάλλον, η κρίση στην Ουκρανία, οι λεπτές ισορροπίες στη Μέση Ανατολή και η εμπλοκή στη Συρία οδήγησαν σε αναθεώρηση και το στρατηγικό δόγμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Τα εφτά σημεία – κλειδιά

1. Οι χρωματιστές επαναστάσεις
Ανάμεσα στις απειλές για την εθνική ασφάλεια της Ρωσίας στο νέο σχέδιο συμπεριλαμβάνονται, πέρα από τις ξένες μυστικές υπηρεσίες και τις τρομοκρατικές οργανώσεις, οι «χρωματιστές» επαναστάσεις. Σύμφωνα με το κείμενο, υπάρχουν ριζοσπαστικές ομάδες που μπορούν να υποκινήσουν ταραχές στο εσωτερικό της ρωσικής κοινωνίας, χρησιμοποιώντας μία ιδεολογική ή θρησκευτική ατζέντα και αξιοποιώντας άτομα και διεθνείς ΜΚΟ, με απώτερο στόχο την κλιμάκωση των κοινωνικών εντάσεων (στο ρωσικό στρατιωτικό φόρουμ του 2015 τέτοιου είδους επαναστάσεις είχαν χαρακτηριστεί η «αραβική άνοιξη» στη Λιβύη και στη Συρία αλλά και η ουκρανική κρίση που ξεκίνησε το 2014.

2. Τα βιολογικά όπλα
Τα προηγούμενα χρόνια το ζήτημα των πυρηνικών όπλων κυριαρχούσε στη διεθνή ατζέντα. Πλέον, το ρίσκο αυξάνεται, καθώς όλο και περισσότερες χώρες μπορεί να βρεθούν με χημικά και βιολογικά όπλα στην κατοχή τους. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις ρωσικές υπηρεσίες, το δίκτυο των αμερικανικών εργαστηρίων επεκτείνεται σε χώρες γειτονικές προς τη Ρωσία κι αυτό αποτελεί μία αντίδραση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, που προσπαθούν να διατηρήσουν την πρωτοκαθεδρία στο διεθνές περιβάλλον.

3. Η επέκταση του ΝΑΤΟ
Η Βορειοατλαντική Συμμαχία επεκτάθηκε τα τελευταία χρόνια σε χώρες που γειτνιάζουν γεωγραφικά με τη Ρωσία. Οι διαδικασίες στρατιωτικοποίησης και η ενίσχυση των πολεμικών εξοπλισμών σε αυτές τις γειτονικές περιφέρειες αποτελούν άμεση απειλή για τη Ρωσική Ομοσπονδία. Παρ’ όλα αυτά, η Μόσχα στοχεύει σε έναν διάλογο επί ίσοις όροις και στις καλές σχέσεις με το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ, την ΕΕ, θέτοντας στόχο την ενίσχυση των μηχανισμών διαβούλευσης και συνεργασίας.

4. Η κατάσταση στην Ουκρανία
Σύμφωνα με το κείμενο, ΗΠΑ και ΕΕ υποστήριξαν το πραξικόπημα στην Ουκρανία, δημιουργώντας βαθύ χάσμα στο πλαίσιο της ουκρανικής κοινωνίας, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα μία ένοπλη σύγκρουση. Η άνοδος της ακροδεξιάς και εθνικιστικής ιδεολογίας στην Ουκρανία αλλά και ο χαρακτηρισμός της Ρωσίας ως εχθρού του ουκρανικού λαού είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μίας πηγής αποσταθεροποίησης για την Ευρώπη, δίπλα ακριβώς στα ρωσικά σύνορα.

5. Πυρηνικά όπλα
Η Ρωσία μπορεί να εμφανίζεται θετική στον περιορισμό του πυρηνικού της οπλοστασίου, αλλά αυτό πρόκειται να συμβεί μόνο στη βάση μιάς διεθνούς συμφωνίας. Σύμφωνα με το κείμενο, η Μόσχα είναι διατεθειμένη να συνδράμει στη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για τον περιορισμό των πυρηνικών οπλοστασίων, αλλά χωρίς αυτό να πλήξει τη διεθνή ασφάλεια και στρατηγική σταθερότητα. Άλλωστε, η χρήση πυρηνικών όπλων αποτελεί για τους Ρώσους την ύστατη επιλογή και θα καταφύγουν σε αυτή μόνο στην περίπτωση που όλες οι άλλες οδοί θα έχουν αποτύχει.

6. Η χρήση στρατιωτικών μέσων
Η χρήση στρατιωτικών μέσων εγκρίνεται μόνο στην περίπτωση που τα άλλα μέσα για την προστασία των ρωσικών εθνικών συμφερόντων θα έχουν αποτύχει. Κάτι τέτοιο, άλλωστε, έγινε και τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν η ρωσική Βουλή έδωσε ομόφωνα τη συγκατάθεσή της στον πρόεδρο Πούτιν για χρήση της ρωσικής πολεμικής μηχανής στη Συρία, απαντώντας στο αίτημα του Σύρου προέδρου Άσαντ.

7. Η οικονομία
Ένα από τα κεντρικά ζητήματα είναι η ανταγωνιστικότητα αλλά και η εξάρτηση της ρωσικής οικονομίας από τις πρώτες ύλες, όπως το πετρέλαιο. Η πτώση των τιμών του προκάλεσε τεκτονικές μεταβολές στο εσωτερικό και η παγκόσμια ενεργειακή κρίση αποτέλεσμα μεγάλη πρόκληση για τις ρωσικές «αντοχές». Με βάση το ίδιο κείμενο, το Κρεμλίνο σκοπεύει να αντιμετωπίσει τους κινδύνους και τα προβλήματα της οικονομίας εξισορροπώντας τις κρατικές δαπάνες, περιορίζοντας τον πληθωρισμό και εμποδίζοντας τη φυγή κεφαλαίων και καταθέσεων.
Ως εκ τούτου, η ενίσχυση του ρωσικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, η θωράκιση της ανεξαρτησίας του και η ενίσχυση του εθνικού νομίσματος αποτελούν βασικές στρατηγικές στοχεύσεις για τη ρωσική κυβέρνηση. Τέλος, η παρουσία της Μόσχας σε περιφέρεις του πλανήτη όπως η Λατινική Αμερική, η Αφρική, αλλά και η Νοτιοανατολική Ασία κρίνεται ως ζωτικής σημασίας.

Πάρα πολλές προκλήσεις

Το 2016 αποτελεί μία πολύ κρίσιμη χρονιά για τους παγκόσμιους γεωπολιτικούς συσχετισμούς. Η κρίση στη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα μετά την εκτροπή στις σχέσεις Σαουδικής Αραβίας και Ιράν, αλλά και η κατάσταση στη Συρία, με την πρόκληση της τρομοκρατίας, αποτελούν ορισμένες μόνο πτυχές της παγκόσμιας γεωπολιτικής σκακιέρας. Η πρωτοκαθεδρία της «Δύσης» βιώνει μία πρωτοφανή κρίση στο μεταψυχροπολεμικό περιβάλλον. Η Τουρκία φαίνεται να έκανε την υπέρβαση, αλλά τα εσωτερικά της προβλήματα δεν θα αργήσουν να έρθουν στην επιφάνεια. Η κατάσταση στην Ουκρανία παραμένει έκρυθμη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι βυθισμένη σε μία δομική κρίση. Οι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές έχουν ανοίξει νέα ζητήματα, τα οποία επιζητούν επίλυση.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ρωσία έχε να αντιμετωπίσει πάρα πολλές προκλήσεις και, όπως είναι λογικό, το στρατηγικό της δόγμα για την εθνική της ασφάλεια και για την προστασία των εθνικών της συμφερόντων απαιτούσε αρκετές αλλαγές, σύμφωνες με τις πρόσφατες εξελίξεις. Παρ’ όλα αυτά, οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει το Κρεμλίνο δεν περιορίζονται στο στρατιωτικό επίπεδο, αλλά αναπτύσσονται κυρίως στο πολιτικό, το οικονομικό και το τεχνολογικό. Με λίγα λόγια, η Ρωσία θέλει να θωρακιστεί πολιτικά, οικονομικά, παραγωγικά μέσα σε όλο αυτό το ρευστό περιβάλλον. Βέβαια, η έκβαση της στρατιωτικής της εμπλοκής στη Συρία κρίνει πολλά για το μέλλον των γεωπολιτικών συσχετισμών στην Ευρασία, αλλά αυτό είναι κάτι το οποίο θα το κρίνει ο χρόνος.

* Ο Νίκος Νικήτογλου είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου
Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 322


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση