Ο Ερντογάν παγιδευμένος στα στρατηγικά του λάθη

Του Δημήτρη Κασλά

Σε δεινή θέση έχει περιέλθει η Τουρκία, καθώς το παιχνίδι που επιχείρησε από την πρώτη στιγμή να παίξει στη Συρία όχι μόνο «δεν βγαίνει», αλλά οδηγεί στα αντίθετα του επιθυμητού αποτελέσματα. Σήμερα έχει βρεθεί με δύο εκατομμύρια πρόσφυγες στο έδαφός της, με τουλάχιστον άλλα τρία εκατομμύρια να περιμένουν στα σύνορά της, με το Κουρδικό να προσλαμβάνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, την κυβέρνησή της αποδυναμωμένη και με τη Ρωσία να δημιουργεί de facto κατάσταση, η οποία ισοδυναμεί με εφιάλτη για την Άγκυρα.
Συγχρόνως, με τη Ρωσική επέμβαση ο Μπασάρ αλ Άσαντ έχει πιθανότητες να διασωθεί, οι Κούρδοι της Συρίας, τους οποίους η γείτων κατήγγειλε ως τρομοκράτες, αναβαθμίζονται, ενώ μπαίνει δυναμικά στο τερέν της Συρίας και το Ιράν.

Η Τουρκία αρχικά περίμενε να βγάλουν το φίδι από την τρύπα οι ισλαμικές ομάδες που δρούσαν στη Συρία ως παρακλάδια της Αλ Κάιντα, οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης και οι τζιχαντιστές –άλλωστε, ποτέ δεν απαντήθηκαν πειστικά οι καταγγελίες περί υπόγειας στήριξης των ισλαμιστών από την κυβέρνηση Ερντογάν.
Η κρίση στη Συρία όμως ξεπέρασε κάθε πρόβλεψη και για την Τουρκία, η οποία πλέον είναι αντιμέτωπη με μία ασύμμετρη πρόκληση ασφάλειας στα σύνορά της, ενώ οι σχέσεις της με τη Ρωσία, που, παρά τα προβλήματα, ήταν στην καλύτερη φάση των τελευταίων δεκαετιών, έχουν οδηγηθεί σε σοβαρή κρίση, ώστε αρκεί ένα τυχαίο γεγονός για να εκτραπούν σε θερμή αντιπαράθεση.

Η επιλογή της Μόσχας να επέμβει την τελευταία στιγμή, ώστε να κρατήσει ζωντανό το καθεστώς Άσαντ και να έχει έτσι και η ίδια λόγο στη διαμόρφωση του τοπίου στη Μέση Ανατολή, ανέτρεψε τα μέχρι τώρα δεδομένα. Και η Τουρκία βλέπει να ακυρώνεται στην πράξη ο πρώτος στόχος που είχε θέσει, η επιβολή, δηλαδή, ζώνης απαγόρευσης πτήσεων (No Fly Zone / NFZ) στη βόρεια Συρία. Είναι προφανές ότι όσο παραμένουν σε συριακό έδαφος και επιχειρούν από το αεροδρόμιο της Λαττάκειας ρωσικά μαχητικά, δεν μπορεί να επιβληθεί τέτοια ζώνη χωρίς νομιμοποιητική απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, κάτι όμως που απαιτεί την έγκριση και από την Ρωσία και την Κίνα.

Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες που έχουν διαρρεύσει, στη Λαττάκεια σταθμεύει αεροπορική δύναμη τεσσάρων SU-30, δώδεκα SU-25 και εφτά ελικοπτέρων MI-24. Τα SU-30 είναι ιδιαίτερα εξελιγμένα αεροσκάφη, ευέλικτα, σχεδιασμένα για την κατάρριψη αεροσκαφών και η αποστολή τους στη Συρία προκαλεί πονοκέφαλο στις νατοϊκές δυνάμεις. Όμως ακόμη μεγαλύτερο φόβο προκαλεί η παρουσία στη θαλάσσια περιοχή έξω από τη Λαττάκεια του καταδρομικού «Moskva», το οποίο είναι εξοπλισμένο και με εξήντα τέσσερις πυραύλους S-300 (ο μεγαλύτερος εφιάλτης των αεροσκαφών). Με βεληνεκές 150 χιλιομέτρων και δυνατότητα κατάρριψης ακόμη και εξελιγμένων αεροσκαφών τύπου Stealth, οι S-300 καθιστούν ευάλωτα τα συμμαχικά αεροσκάφη που σταθμεύουν στην Ιορδανία, ενώ το βεληνεκές τους καλύπτει ακόμη και τις βρετανικές βάσεις στην Κύπρο.

Η Τουρκία με την NFZ επεδίωκε όχι απλώς την εξουδετέρωση της ήδη αποδυναμωμένης Πολεμικής Αεροπορίας του Άσαντ, κυρίως ήθελε να επιβληθεί η ζώνη αυτή προκειμένου να πλήξει τους Κούρδους του PYD και να τους απομονώσει από τις δυνάμεις του ΡΚΚ. Για τη Δύση και τους αμερικανούς το ISIS είναι η κύρια απειλή ασφαλείας στη Συρία και τη Μέση Ανατολή και στην παρούσα φάση οι Κούρδοι του PYD είναι η πιο αξιόπιστη δύναμη στο έδαφος στη μάχη εναντίον των τζιχαντιστών. Οι Κούρδοι της Συρίας όμως επωφελούνται και από τους βομβαρδισμούς των ρώσων, καθώς έχουν τη δυνατότητα να ανασυνταχθούν και να προωθήσουν τις θέσεις τους εις βάρος των τζιχαντιστών και των ισλαμικών ομάδων. Για την Άγκυρα όμως ο πρώτος στόχος είναι η εξουδετέρωση των Κούρδων της Συρίας, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό εξοπλίζονται και στηρίζονται από το ΡΚΚ. Και, φυσικά, παραμένει ο άλλος μεγάλος στόχος της, η ανατροπή του Άσαντ. Σε αυτό το περίπλοκο και σκοτεινό παιχνίδι δεν πρέπει να υποβαμίζεται η ενεργός εμπλοκή των χωρών του Κόλπου, που πρωτίστως επιδιώκουν την ανατροπή του Άσαντ και το κλείσιμο του δρόμου για προσχώρηση του σιιτικού Ιράν στην καρδιά του αραβικού (και σουνιτικού) κόσμου.

Ανοιχτοί λογαριασμοί

Για την Τουρκία είναι ξεκάθαρο ότι η όποια κλιμάκωση της έντασης με την Ρωσία μόνο την ίδια θα βλάψει, καθώς είναι σαφές και από την εμπειρία της Κριμαίας ότι ο πρόεδρος Ομπάμα δεν είναι διατεθειμένος να θυσιάσει την εσωτερική του ατζέντα για να κονταροχτυπηθεί με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος απλώς καλύπτει τα κενά που βρίσκει μπροστά του, με τυχοδιωκτικό μεν, αλλά σχεδόν ασφαλή τρόπο, καθώς επενδύει στην «απραξία» του αντιπάλου. Οι λογαριασμοί της Άγκυρας με τη Μόσχα όμως είναι ανοιχτοί και σε άλλα μέτωπα.

Παρά το υψηλότατο επίπεδο εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δύο χωρών, η στροφή Ερντογάν στην ισλαμική ατζέντα ενοχλεί το Κρεμλίνο, πόσω μάλλον που αρκετοί ισλαμιστές από την Τσετσενία και από περιοχές του Καυκάσου βρίσκουν συχνά καταφύγιο στην Τουρκία, ενώ μέχρι πρόσφατα διακινούνταν σχεδόν ανενόχλητοι από και προς τη Συρία. Οι υψηλοί τόνοι που χρησιμοποίησε ο Ταγίπ Ερντογάν εναντίον της Ρωσίας για την προσάρτηση της Κριμαίας, εμφανιζόμενος να κάνει υποδείξεις στον Βλαντιμίρ Πούτιν για την προστασία της τουρκικής μειονότητας, έχουν καταγραφεί από τη Μόσχα.

Όμως, η Τουρκία πέραν της μεγάλης εξάρτησης του τουριστικού της τομέα από τη ρωσική αγορά –κατεγράφη μείωση 500.000 αφίξεων από τη Ρωσία μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2015-, είναι σε σημαντικότατο βαθμό εξαρτημένη και ενεργειακά από τη Μόσχα, καθώς το 57% του φυσικού αερίου που καταναλώνει προέρχεται από εκεί (στοιχεία του 2013). Έτσι, κάθε σοβαρή κλιμάκωση των διμερών σχέσεων πιθανότατα να έχει συνέπειες και στην ομαλή τροφοδοσία της με φυσικό αέριο, αφού θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολο οι τεράστιες αυτές ποσότητες να καλυφθούν από το Αζερμπαϊτζάν και το ιρακινό Κουρδιστάν.

Η γείτων, πάντως, όπως φάνηκε και με την επίσκεψη Ερντογάν στις Βρυξέλλες, επιχειρεί να εξασφαλίσει στοιχειώδη ανταλλάγματα που, χωρίς να αναπληρώσουν το κόστος από τη δοκιμασία στην οποία υποβάλλεται, θα είναι αρκετά ώστε να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις τουλάχιστον στο εσωτερικό ενόψει των εκλογών της 1ης Νοεμβρίου, που όμως, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, δεν θα οδηγήσουν στο επιθυμητό για τον τούρκο πρόεδρο αποτέλεσμα.

Απαράδεκτη πρόταση Κομισιόν για το Αιγαίο

Στις Βρυξέλλες, ο Ταγίπ Ερντογάν, αφού εξασφάλισε τη δέσμευση ότι θα υπάρξει σοβαρή προετοιμασία για την άρση του καθεστώτος θεωρήσεων για τους τούρκους πολίτες που θα επισκέπτονται την Ευρωπαϊκή Ένωση, κέρδισε μία σημαντική οικονομική ενίσχυση για την αντιμετώπιση του προσφυγικού (η Άγκυρα έχει ήδη διαθέσει σχεδόν 8 δισ. δολάρια για τους Σύρους πρόσφυγες) και ζήτησε την επανέναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με το «ξεπάγωμα» των Κεφαλαίων 15 (Ενέργεια), 24 (Δικαιοσύνη, Ελευθερία και Ασφάλεια) και 31 (Εξωτερική Πολιτική, Ασφάλεια και Άμυνα), κάτι που προϋποθέτει άρση του βέτο της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς και άνοιγμα του Κεφαλαίου 17 (Οικονομική και Νομισματική Πολιτική) που μπλόκαρε η Γαλλία.
Σημαντικό κέρδος του Ερντογάν ήταν επίσης το ότι κανείς δεν θέλησε να θίξει τα «καυτά» θέματα της παραβίασης ατομικών και μειονοτικών δικαιωμάτων, της ελευθερίας του Τύπου κ.α.

Πάντως, η προσπάθεια που εκδηλώθηκε από τις Βρυξέλλες για επιβολή κοινών επιχειρήσεων του ελληνικού και του τουρκικού Λιμενικού με σκοπό την επιτήρηση των ελληνοτουρκικών θαλάσσιων συνόρων, που πρακτικά θα οδηγούσαν στη νομιμοποίηση των τουρκικών αμφισβητήσεων και διεκδικήσεων εις βάρος της χώρας μας στο Αιγαίο, δεν προχωρά λόγω και των ελληνικών αντιδράσεων.
Το γεγονός, ωστόσο, ότι η Κομισιόν στο Σχέδιο Δράσης για την Τουρκία προβλέπει πλην της συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας – Βουλγαρίας στα χερσαία σύνορα στον Έβρο και τη συνεργασία των Λιμενικών αρχών των δύο χωρών σε θέματα έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο για συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι η Τουρκία αυθαίρετα διεκδικεί την έρευνα και διάσωση σχεδόν στο μέσο του Αιγαίου, στο πλαίσιο της στρατηγικής διεκδίκησής της για επιχειρησιακή συνεκμετάλλευσή του.

Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 309



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση