Υψηλή θερμοκρασία στη Βαλκανική «πυριτιδαποθήκη»

Προς κλιμάκωση της έντασης στη γειτονιά μας, πιέζουν ΕΕ και ΗΠΑ

Γράφει ο Σωτήρης Σιδέρης

Τα Βαλκάνια της φτώχειας, της αναπτυξιακής καθυστέρησης, των προβληματικών δημοκρατιών και των ιστορικών, καταστροφικών εθνικιστικών διενέξεων, επανέρχονται στο πολιτικό και διπλωματικό προσκήνιο ως πεδίο νέων ανταγωνισμών μεταξύ των μεγάλων χωρών της Κεντρικής Ευρώπης και των ΗΠΑ από τη μία πλευρά και της Ρωσίας από την άλλη, χωρίς να υποτιμούμε τους ανταγωνισμούς μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών.

Ο προβληματισμός για την κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή αποτυπώνεται και στα Συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής της 27ης Ιουνίου και θα ήταν μείζονος σημασίας γεγονός η αναφορά αυτή, αν η Σύνοδος δεν επισκιαζόταν από την ένταση της υποψηφιότητας Γιούνκερ.

Η διατύπωση στο σχετικό κείμενο είναι ότι «η γεωπολιτική σταθερότητα στα ίδια μας τα σύνορα δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη», πράγμα που αποτυπώνει, πέραν της Μέσης Ανατολής και την ένταση με τη Ρωσία, η οποία αγγίζει πλέον και τα Βαλκάνια.

Το γεγονός αυτό οφείλει να αφυπνίσει την ελληνική εξωτερική πολιτική, καθώς η χώρα μας όχι μόνο δεν οδηγεί τις εξελίξεις, αλλά απεναντίας, βρίσκεται στο περιθώριό τους. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα αγνοήθηκε παντελώς σε ό,τι αφορά στο να δοθεί στην Αλβανία καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην ΕΕ, με «λευκή επιταγή» από την ελληνική κυβέρνηση, καθώς δεν πήρε –ούτε ζήτησε- τα αυτονόητα στην πολιτική ανταλλάγματα.

Η Ιταλία, η Αυστρία και άλλες χώρες, όπως έχουμε αποκαλύψει, πρωταγωνίστησαν στο θέμα, ενώ η δική μας πλευρά κυριολεκτικά σύρθηκε στο να συναινέσει υπέρ της Αλβανίας.

Ακόμη και η Τσεχία είχε θέσει βέτο λόγω της διένεξης με τα Τίρανα –εκδιώχθηκε εταιρεία ενέργειας-, αναγκάζοντας την κυβέρνηση του Έντι Ράμα σε πανικόβλητο συμβιβασμό.

Η σκακιέρα

Η γεωπολιτικής σημασίας ανατροπή που σημειώθηκε με την προσάρτηση της Κριμαίας στην Ρωσία και με την κρίση στην Ανατολική Ουκρανία, η απάντηση της Ευρώπης με τις Συμφωνίες Σύνδεσης – Σταθεροποίησης με την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία, ο ενισχυμένος ρόλος των ΗΠΑ στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά και ο νέος προσανατολισμός του ΝΑΤΟ, δημιουργούν συνθήκες πίεσης στα Βαλκάνια και αναζωπυρώνουν τις διπλωματικές –ακόμη και τις στρατιωτικές- εντάσεις. Όλες αυτές οι κινήσεις εντάσσονται σε ένα σκληρό, ανταγωνιστικό γεωπολιτικό παιχνίδι, που όμως οξύνει τα πνεύματα και εκ των πραγμάτων περιορίζει την λογική του διαλόγου, στοιχείο που όλοι επικαλούνται, αλλά ελάχιστοι εννοούν.

Τους τελευταίους μήνες παρατηρούνται σταδιακές αλλαγές στη Βαλκανική πολιτική των ευρωπαϊκών χωρών, καθώς η ρευστότητα και οι φόβοι για διάχυση της κρίσης είναι ιδιαίτερα ισχυροί. Η αναφορά, εξάλλου, στα Συμπεράσματα, πέραν της αυτονόητης σημασίας της, προετοιμάζει το κλίμα για τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Σεπτέμβριο, στην Ουαλία, η οποία σύμφωνα με αναλυτές θα είναι ιστορικής σημασίας, καθώς προβλέπονται αποφάσεις κλιμάκωσης της έντασης.

Και η Ελλάδα, είτε αναφερόμαστε στα Βαλκάνια είτε στην αστάθεια που συνεχώς αυξάνεται στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, βρίσκεται στο επίκεντρο της γεωπολιτικής ανασφάλειας.

Στα Βαλκάνια όμως σημειώνονται εξελίξεις εδώ και μερικούς μήνες που προοιωνίζονται εντάσεις και δύσκολη διαχείριση εκ μέρους της χώρας μας, που ούτως ή άλλως αδυνατεί να διαχειριστεί τα δικά της διπλωματικά μέτωπα…

Πρώτο στοιχείο που προκαλεί ανησυχία είναι η ευθεία ανάμιξη της Γερμανίας, στη Νοτιο-ανατολική Ευρώπη, η οποία, χρησιμοποιώντας στην παρούσα φάση την Αυστρία, προλειαίνει το έδαφος για δική της παρέμβαση, μέσω Συνόδου Κορυφής με τις βαλκανικές χώρες που θα οργανώσει τον Αύγουστο στο Βερολίνο. Η Γερμανία έχει ήδη εμπλακεί στις συνομιλίες για την ονομασία της ΠΓΔΜ και τη χορήγηση στην Αλβανία του καθεστώτος της υποψήφιας για ένταξη στην Ε.Ε. ενώ είναι γνωστό ότι διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην συμφωνία Σερβίας – Κοσόβου και στη συνέχεια, στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων ΕΕ – Βελιγραδίου.

Είναι προφανές ότι το Βερολίνο θέλει υπό τον έλεγχό του τη νοτιο-ανατολική Ευρώπη και σπεύδει να εκμεταλλευτεί τα προβλήματα ασφάλειας και τις προσδοκίες των χωρών της περιοχής.

Πρόσθετη ανησυχία προκαλούν δε οι μόνιμες πλέον αναφορές της πολιτικής ηγεσίας του Βερολίνου για την ανάγκη περαιτέρω εμπλοκής της Γερμανίας σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, τη στιγμή που οι εκδηλώσεις για τα εκατό χρόνια από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο κορυφώνονται.

Στον σκληρό ανταγωνισμό με τη Ρωσία, ΕΕ και ΗΠΑ πίεσαν αφόρητα τη Βουλγαρία να «παγώσει» τα έργα για τον αγωγό South Stream, καθώς και τη Σερβία, που έχει υπογράψει συμφωνία με τη Μόσχα. Και δεν είναι μόνο η Ρωσία, αλλά και η Κίνα που κινείται με… κινηματογραφική ταχύτητα, ετοιμάζοντας τη δική της Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων και Υποδομών, που θα είναι ανταγωνιστική προς την ελεγχόμενη από τη Δύση –κυρίως από τις ΗΠΑ- Παγκόσμια Τράπεζα, που επηρεάζει τις οικονομίες των Βαλκανικών χωρών. Ήδη είκοσι δύο κράτη έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον, ενώ οι Κινέζοι θέλουν να δραστηριοποιηθούν και στα Βαλκάνια.

Το ερώτημα όμως τι θέλουν οι Ευρωπαίοι από τις Βαλκανικές χώρες παραμένει με ένταση, διότι οι καλές προθέσεις σπάνια επιβεβαιώνονται στην πράξη. Το σίγουρο είναι ότι επιθυμούν ζώνες επιρροής και έλεγχο. Η έντονη δραστηριότητα της Γερμανίας απλώς το επιβεβαιώνει.

Ερωτήματα προκάλεσε όμως και η δήλωση του Επιτρόπου για τη Διεύρυνση, Στέφαν Φούλε, ο οποίος παραμονές της Συνόδου Κορυφής, την περασμένη εβδομάδα, είπε ότι «η ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας έθεσε υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία της διεύρυνσης της ΕΕ», αφήνοντας να εννοηθεί ότι δεν ήταν έτοιμες για τα μεγάλο βήμα και ότι πρέπει να λειτουργεί το κοινοτικό κεκτημένο πριν από την ένταξη, προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων και διαβήματα από Βουκουρέστι και Σόφια. Πάνω απ’ όλα όμως οι δύο χώρες πρέπει να είναι υπό διαρκή έλεγχο από τις Βρυξέλλες…

Ο… φτωχός συγγενής

Τη στιγμή που η Ιταλία, η Αυστρία, η Γερμανία και η Γαλλία, πέραν των ΗΠΑ και της Ρωσίας, ανταγωνίζονται στα Βαλκάνια, η Ελλάδα στριφογυρίζει ως… φτωχός συγγενής μίας πολιτικής που αποφασίζουν και υλοποιούν άλλοι. Οι κίνδυνοι νέων εκρήξεων στα Βαλκάνια είναι υπαρκτοί. Πέραν των ανταγωνισμών, η φτώχεια, η εγκληματικότητα, η έλλειψη υποδομών, η ανεργία, τα προβλήματα δικαιοσύνης και η απουσία οράματος περιπλέκουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Η Ελλάδα έχει ανοιχτό πρόβλημα με τα Σκόπια, όπου επίσης η δημοκρατία δεν λειτουργεί, η ανεργία είναι πάνω από 40%, αλλά ο εθνικισμός του Γκρούεφσκι είναι σαρωτικός και η κατάσταση εκρηκτική. Η ΠΓΔΜ έχει πρόβλημα με τη Βουλγαρία, ενώ κυρίαρχα είναι τα προβλήματα με το διαρκώς αυξανόμενο αλβανικό στοιχείο. Είναι ευτύχημα για την Ελλάδα που οι ΗΠΑ λόγω της κρίσης με τη Ρωσία, αποφάσισαν να μην υπάρξει διεύρυνση του ΝΑΤΟ στη Σύνοδο Κορυφής του Σεπτεμβρίου κι έτσι δεν θα υπάρξει θέμα με την ΠΓΔΜ.

Η Βοσνία, με ανεργία πάνω από 60% συντηρείται από τη διεθνή κοινότητα. Ένας λαός χωρίς συνοχή και όραμα, με εύθραυστους θεσμούς και διοίκηση, διατηρείται στη ζωή με τεχνητές αναπνοές και οι πάντες παραδέχονται ότι είναι θέμα χρόνου να διαλυθεί. Γι αυτό και σπεύδουν πολλοί ευρωπαίοι, Σέρβοι, Κροάτες, Τούρκοι να επηρεάσουν τις εξελίξεις.

Το Κόσοβο είναι αδύνατον να προχωρήσει στην Ε.Ε. με πέντε ευρωπαϊκές χώρες –Ελλάδα, Ισπανία, Ρουμανία, Κύπρος, Σλοβακία- να μην το αναγνωρίζουν. Αθόρυβα, όμως, αλλά βάσει συστηματικού σχεδίου, Αλβανία και Κόσοβο ενοποιούνται και κάποια στιγμή το δίλημμα της πλήρους συνένωσης θα ανακύψει και είναι ανοιχτό αν αυτό θα γίνει δεκτό από τη Σερβία. Με μεγάλο μέρος του πληθυσμού να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και την ανεργία πάνω από το 40%, το Κόσοβο αδυνατεί να αναπτυχθεί και τα προβλήματα σταθεροποίησης παραμένουν, παρά τη στήριξη της ΕΕ.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένει την υπογραφή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η οποία θα αποτελέσει ένα πρώτο βήμα στην πορεία της χώρας προς την Ε.Ε. φέτος ή στις αρχές του επόμενου έτους.

Η συσσώρευση πολιτικών, οικονομικών, εθνικιστικών και κοινωνικών προβλημάτων, σε συνδυασμό με τη γεωπολιτική ένταση, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε καταστροφικές εκρήξεις. Αν δεν υπάρξουν πρωτοβουλίες και στρατηγική εκτόνωσης της έντασης, τα Βαλκάνια είναι θέμα χρόνου να βρεθούν και πάλι στο επίκεντρο των αντιπαραθέσεων. Ούτως ή άλλως, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, όλες οι χώρες της περιοχής έχουν ανοιχτά προβλήματα, είτε στο εσωτερικό τους είτε με τις γειτονικές χώρες. Κι όταν τα προβλήματα υποδαυλίζονται, αντί να επιλύονται, είναι επίσης θέμα χρόνου ο σπινθήρας να ανάψει. Κυρίως όταν τους σπινθήρες τους ανάβουν μεγάλες δυνάμεις…

Η Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι είναι δραματικά περιθωριοποιημένη, παραμένει σταθεροποιητικός παράγοντας, Τις δεκαετίες του 1990 και του 2000 κατάφερε να παίξει αυτό τον ρόλο και να αυξήσει κατάτι την επιρροή της, επειδή, παρά τα διμερή προβλήματα, είχε αναλάβει ευρωπαϊκός καθοδηγητής και, διαθέτοντας ένα στοιχειώδες έστω διπλωματικό σχέδιο και καλύτερη οικονομία, η γνώμη της εισακουόταν.

Σήμερα δεν ισχύει τίποτε από όλα αυτά. Η περαιτέρω στήριξη του αλβανικού παράγοντα, με την προώθηση της ευρωπαϊκής προοπτικής των Τιράνων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σηματοδοτεί τον αυξημένο ρόλο της Αλβανίας στην περιοχή.

Η χώρα θα χρησιμοποιηθεί από τις ευρωπαϊκές χώρες είτε ως σταθεροποιητικός παράγοντας είτε ως δύναμη αποσταθεροποίησης των Βαλκανίων, κι αυτό είναι θέμα χρόνου να αποσαφηνιστεί.

Υπ’ αυτό το πρίσμα, το μεγάλο γεγονός για να κατανοήσουμε τις εξελίξεις θα είναι η Σύνοδος Κορυφής του Βερολίνου, που θα επισημοποιήσει τον στρατηγικό ρόλο της Γερμανίας…

Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 246

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση