Οδοιπορικό στην Αρχαία Θράκη: Αναστασιούπολις ή Περιθεώριον

Συντάκτης: Σταυρούλα Δαδάκη, αρχαιολόγος

Νότια της επαρχιακής οδού Ξάνθης-Κομοτηνής, μέσω Ιάσμου και μετά τη διασταύρωση με το χωριό Αμαξάδες, κοντά στο μυχό της Βιστωνίδας λίμνης, σώζονται τα επιβλητικά ερείπια μιας οχυρωμένης πόλης τα οποία στους περιηγητές της Τουρκοκρατίας ήταν γνωστά με το όνομα «Μπουρού Καλέ». 

Τα ερείπια αυτά από πολύ νωρίς ταυτίστηκαν με τη γνωστή στα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά χρόνια πόλη που έφερε διαδοχικά τα ονόματα Αναστασιούπολις και Περιθεώριον.

Η πόλη βρίσκεται στο κέντρο της εύφορης περιοχής, όπου κατά την ομηρική εποχή έβοσκαν τα άλογα του Διομήδη. 

Στα ρωμαϊκά οδοιπορικά της ύστερης αρχαιότητας αναφέρεται σταθμός της Εγνατίας οδού με το όνομα Stabulo Diomedis, ο οποίος τοποθετείται στη θέση αυτή.


Τον 6ο αι. η πόλη περιγράφεται από τον ιστορικό Προκόπιο και καλείται Αναστασιούπολις, όνομα που σύμφωνα με τον Καντακουζηνό οφείλεται στον αυτοκράτορα Αναστάσιο Α΄ (491-518), ο οποίος την οχύρωσε για πρώτη φορά. 

 Ο οχυρωματικός περίβολος με έναν από τους σωζόμενους πύργους.

Σύμφωνα με τον Προκόπιο, ο Ιουστινιανός Α' κατασκεύασε παράλιο τείχος, καθώς και μακρό τείχος μήκους 4 χλμ. το οποίο ξεκινούσε από τη βοριοδυτική γωνία του περιβόλου και έφθανε στους πρόποδες της Ροδόπης, ελέγχοντας έτσι την κίνηση πάνω στην Εγνατία οδό.

Η επισκοπή Αναστασιουπόλεως εμφανίζεται ως υποκείμενη στη μητρόπολη Τραϊανουπόλεως από τους μεταϊουστινιάνειους χρόνους έως και τον 9ο αι., οπότε εμφανίζεται για πρώτη φορά και το νέο όνομά της, Περιθεώριον.

Το Περιθεώριον αναδείχθηκε σε στρατηγικής σημασία κάστρο για τον έλεγχο της περιοχής. Κατά τον 11ο αι. μαρτυρούνται μέσα στην πόλη και γύρω από αυτήν πλούσια μετόχια της Μονής Βατοπεδίου του Αγίου Όρους και της Μονής Πετριτζιωνιτίσσης (σημερινή Μονή Μπατσκόβου στη Βουλγαρία).

Στα 1203 η Αναστασιούπολη, όπως και πολλές πόλεις της Θράκης, καταστράφηκε από τον ηγεμόνα των Βουλγάρων Ιωάννη Ασέν τον οποίο οι βυζαντινοί συγγραφείς αποκαλούσαν και Σκυλογιάννη. Ακολούθησε μία περίοδος παρακμής για την οποία οι πηγές σιωπούν. Το 1341 ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος επισκεύασε τα ερειπωμένα της τείχη. Την ίδια εποχή η Αναστασιούπολις προβιβάστηκε και σε μητρόπολη.

Στους μετέπειτα αιώνες η πόλη εμφανίζεται αρκετά συχνά στις πηγές και ιδίως σε σχέση με γεγονότα των εμφυλίων πολέμων του 14ου αι. Η πόλη άντεξε την πολιορκία του 1342/43 από τον Καντακουζηνό.

Το Περιθεώριον ήταν από τα τελευταία αστικά κέντρα της Θράκης που υπέκυψαν στους Οθωμανούς, αφού γνώρισε μια περίοδο αυτοδιοίκησης. 

Ελάχιστοι χριστιανοί κάτοικοι διαβιούσαν μέσα στο κάστρο έως και τα τέλη του 17ου αι., ενώ τα ερείπια δύο παλαιών ναών με απομεινάρια από τον άλλοτε λαμπρό διάκοσμό τους εντυπωσίασαν τον περιηγητή Robert De Dreux που επισκέφθηκε την πόλη στα 1668.

Σήμερα η επίχωση και η πλούσια βλάστηση κάλυψαν τα πάντα εκτός από τα υψηλά τείχη της που εντυπωσιάζουν με το μεγαλείο τους. Ο οχυρωματικός περίβολος της πόλης σώζεται σχεδόν ολόκληρος, καλλυμένος από την πλούσια βλάστηση. Έχει σχήμα ακανόνιστο πολυγωνικό και ενισχύεται σε τακτά διαστήματα από τετράπλευρους και κυκλικούς πύργους στις γωνίες. Οι πύργοι σώζονται σχεδόν ακέραιοι, ενώ μεταπύργια τμήματα είναι πεσμένα εξαιτίας της θεμελίωσης των σε προσχωσιγενές έδαφος. 

Η νότια πύλη.

Στη νότια πλευρά βρίσκεται η κύρια πύλη, που οδηγούσε στο λιμάνι. Ανοίγεται ανάμεσα σε δυο ισχυρούς πύργους που ενώνονται με λιθόκτιστη καμάρα. 

Μονογράμματα των Παλαιολόγων κοσμούν τις επιφάνειες των πύργων και επιβεβαιώνουν την αναφερόμενη από τον Καντακουζηνό εκτεταμένη επισκεύη των τειχών από τον Ανδρόνικο. 

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο κεκλιμένος ισχυρός πύργος στο μέσον της ανατολικής πλευράς όπου εντοπίζονται διάφορες φάσεις υπερύψωσης του περιδρόμου.

Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού

Ιστορικός χάρτης της Αρχαίας Θράκης (Πηγή: Wikimedia) 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση