Προς ένα νέο «1453» στο Αιγαίο;

Το Αιγαίο αποτελούσε από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 τον βασικό στόχο της Άγκυρας προκειμένου να «σπάσει» την ασφυκτική «θηλιά» των Ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου. Αυτή η αμφισβήτηση οδήγησε το 1994 και στην διατύπωση του casus belli σε περίπτωση που η Ελλάδα επέκτεινε τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια και μετέφερε ουσιαστικά το Αιγαίο σε «ελληνική λίμνη».

Γράφει ο Πάνος Σπαγόπουλος

Η κύρια στρατηγική επιδίωξη διαμοιρασμού του Αιγαίου και απόκτησης του ελέγχου της περιοχής ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού, τουλάχιστον σε ότι αφορά τις αποστολές έρευνας – διάσωσης και αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου ξεκίνησε ουσιαστικά το 1973 με την ανάθεση από την κρατική εταιρεία πετρελαίου ΤΡΑΟ «αδειών» εκμετάλλευσης κοιτασμάτων δυτικά της Λέσβου και της Χίου.

Θα ακολουθήσουν κι άλλες τέτοιες απόπειρες, οι οποίες θα στοχεύουν στην υφαρπαγή του ανατολικού τμήματος του Αιγαίου χωρίς η Άγκυρα να αναγνωρίζει το δικαίωμα της υφαλοκρηπίδας στα ελληνικά νησιά του Α. Αιγαίου και τον κανόνα της «μέσης γραμμής» για την οριοθέτησή της.

Πως η οικονομική κρίση μετατρέπεται σε εθνική κρίση
Οι δυνατότητες των Ε.Α. και τρόποι αντίδρασης

Στις 9 Αυγούστου 1974, η Τουρκία θα εκδώσει την περίφημη ΝΟΤΑΜ 714 σύμφωνα με την οποία έκανε γνωστές τις προθέσεις της για την διεκδίκηση του μισού FIR της Αθήνας έως και τον 25ο Μεσημβρινό και μεταγωγής του σε αυτό της Κωνσταντινούπολης. Έτσι, τόσο με την απόρριψη της ελληνικής υφαλοκρηπίδας όσο και με την εμφάνιση ΝΟΤΑΜ στο Αιγαίο, η Τουρκία έθεσε πρακτικά τις βάσεις για την de facto «προσάρτηση» του ανατολικού Αιγαίου στη δική της σφαίρα και στο δικό της «ζωτικό χώρο».

Βέβαια η τουρκική μεθοδικότητα φρόντισε να απορρίψει και την όποια ελληνική αντίδραση. Τον Ιούνιο του 1974 η Ελλάδα εκδηλώνει για πρώτη φορά την πρόθεσή της να επεκτείνει τα Εθνικά Χωρικά Ύδατα από 6 ναυτικά μίλια που ήταν από το 1936, στα 12 ναυτικά μίλια που καθιέρωσε το νέο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Η Τουρκία δήλωσε αμέσως πως οποιαδήποτε επέκταση των Ελληνικών Χωρικών Υδάτων θα ισοδυναμούσε με «casus belli», δηλαδή με αιτία πολέμου ανάμεσα στις δύο χώρες.

Με τις τρεις αυτές κινήσεις η Τουρκία έθεσε τις βάσεις για την διεκδίκηση του μισού Αιγαιακού χώρου και αυτή η προσπάθειά της συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Έτσι, έχει κατορθώσει να περάσει τις δικές της γραμμές στην Ελλάδα, η οποία ουδέποτε αντέδρασε σθεναρά, χάνοντας δικαιώματα τα οποία τα διεθνές δίκαιο της παρείχε και συνεχίζει να της παρέχει, όπως η επέκταση των 6 ν.μ. στα 12 ν.μ.

Από εκεί και πέρα η Τουρκία συνεχίζει να αμφισβητεί και την ύπαρξη του εύρους του Εθνικού Εναέριου Χώρου (ΕΕΧ) των 10 ναυτικών μιλίων, αναγνωρίζοντας μόνο τα 6 ναυτικά μίλια. Και αυτό το κάνει στην πράξη με τις συνεχείς παραβιάσεις, αλλά και τις παραβάσεις του FIR βάσει των γραμμάτων της ΝΟΤΑΜ 714.

Η Ελλάδα έχει αναγκαστεί σε αναρίθμητες υποχωρήσεις σε σημείο που δεν έχει διανοηθεί να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα, δεν έχει προχωρήσει σε καμία έρευνα για κοιτάσματα στο Αιγαίο και προσφάτως της ΑΟΖ, όπου και σε αυτή την περίπτωση το διεθνές δίκαιο της το επιτρέπει.

Οι τουρκικές απαιτήσεις και αξιώσεις της Άγκυρας στο Αιγαίο αποτυπώνονται ανάγλυφα σε συνάντηση εμπειρογνωμόνων που έγινε μεταξύ των δύο χωρών στις 10 Ιουνίου 1975.

Σε αυτή τη συνάντηση η Τουρκία είχε αξιώσει:

Α. Τροποποίηση του ελληνικού FIR, ώστε το FIR της Κωνσταντινούπολης να συμπίπτει με τη ΝΟΤΑΜ 714. Συρρίκνωση του ΕΕΧ στα 6 ν.μ.

Β. Ελεύθερη χρήση του Αιγαίου για τουρκικές στρατιωτικές ασκήσεις σε συγκεκριμένους αποκλειστικούς χώρους μέσα στο ελληνικό FIR

Γ. Απαίτηση να μην υποβάλλουν σχέδια πτήσης τα τουρκικά αεροσκάφη όταν εισέρχονται στο ελληνικό FIR, κατά παράβαση των διεθνών κανονισμών.

Όπως γίνεται αντιληπτό όλες οι απαιτήσεις της τουρκικής πλευράς έχουν υλοποιηθεί στην πράξη. Τα τουρκικά στρατιωτικά αεροσκάφη ουδέποτε υποβάλλουν σχέδιο πτήσης, παραβιάζουν κατά το δοκούν τον ΕΕΧ των 10 ν.μ. και πραγματοποιούν ασκήσεις μέχρι και στο κεντρικό Αιγαίο.

Ταυτόχρονα, η αποδοχή της Ελλάδας να μην προχωρήσει σε έρευνες για πιθανά κοιτάσματα στο Αιγαίο και παρά το γεγονός ότι έχει το απόλυτο δικαίωμα να το πράξει στην υφαλοκρηπίδα της, είναι σαν να δέχεται ότι δεν υπάρχει «ελληνική υφαλοκρηπίδα», καθώς η Τουρκία, και μέχρι να λυθεί το θέμα αυτό, δεν την αναγνωρίζει και η χώρα μας το αποδέχεται!

Μετά το 1996 και την κρίση στα Ίμια, η Ελλάδα διαπίστωσε με τραγικό τρόπο πως η Εθνική της κυριαρχία δεν ήταν δεδομένη και εάν ήθελε να την προασπίσει θα έπρεπε να πάει μέχρι τέλους το ιδιότυπο αυτό παιχνίδι του ποιος έχει τα πιο γερά νεύρα. Τελικά, και από ότι αποδείχθηκε από τους διαλόγους στην αίθουσα της Βουλής, όπου πραγματοποιήθηκε το περίφημο εκείνο ΚΥΣΕΑ, δεν το είχε. Η κυρίαρχη λέξη ήταν τότε «απεμπλοκή».

Μετά το 1996, η κατάσταση επιδεινώθηκε με αποκορύφωμα τον τραγικό θάνατο του Σμηναγού Κωνσταντίνου Ηλιάκη τον Μάιο του 2006 κατά τη διάρκεια αναχαίτισης τουρκικών μαχητικών. Το τραγικό συμβάν με τον Κ. Ηλιάκη αποτέλεσε και την απαρχή μίας σειράς αρνητικών εξελίξεων.

Η περιοχή ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού αποφασίστηκε να γίνει περιοχή «αποφυγής έντασης» με αποτέλεσμα τα τουρκικά μαχητικά να αναχαιτίζονται από απόσταση 1,5 ν.μ., έτσι ώστε να αποφεύγονται οι εικονικές εμπλοκές για να μην υπάρξει περίπτωση επανάληψης σοβαρού συμβάντος.

Βέβαια, αυτό πρακτικά δωρίζει στην Τουρκία το Ανατολικό Αιγαίο.

Παρά το γεγονός των συμφωνιών και τις κατά καιρούς προσεγγίσεις, η κατάσταση παραμένει αμετάβλητη. Μόνο που το τελευταίο διάστημα η Τουρκία έχει επιλέξει για άλλη μία φορά να επιδεινώσει την κατάσταση σε βάρος της ελληνικής κυριαρχίας. Οι προκλήσεις για πρώτη φορά ανέβηκαν στο κατακόρυφο με την πραγματοποίηση της τουρκικής αεροναυτικής άσκησης «Beyaz Fertina 2014», η οποία αν και πραγματοποιείται μία φορά το χρόνο, εντούτοις εφέτος (20 Μαΐου – 1η Ιουνίου) περιλάμβανε «θεαματικές» κινήσεις των τουρκικών αεροναυτικών μονάδων σε σημείο που κάθε Εθνική κυριαρχία τέθηκε σε απόλυτη αμφισβήτηση. Αλλά, το κυριότερο, η ελληνική απάντηση δεν ήρθε…

Οι τούρκοι δημιούργησαν πρακτικά μία πανίσχυρη δύναμη κρούσης αποτελούμενη από 53 μονάδες επιφανείας, τουλάχιστον 4 αεροσκάφη ανθυποβρυχιακού πολέμου κα ναυτικής συνεργασίας και 13 ελικόπτερα του Ναυτικού. Οι τούρκοι έκαναν φανερές τις προθέσεις τους από την πρώτη κιόλας ημέρα της άσκησης. Πλοίο του τουρκικού ναυτικού έστειλε μία φρεγάτα την “Turgut Reis” και την πυραυλάκατο «Bora» να εισέλθουν στα χωρικά ύδατα της Ελλάδας, η πρώτη στο στενό του Καφηρέα (μεταξύ Εύβοιας και Άνδρου) προερχόμενη από βορρά για να βγει στα διεθνή ύδατα νότια από την Κύθνο και η δεύτερη από νότια της νήσου Νάξου και με δυτική πορεία εξήλθε στη νήσο Σέριφο.

Η παραπάνω επιθετική ενέργεια όμως ήταν απλώς η αρχή στο κρεσέντο των τουρκικών κινήσεων που ακολούθησε.

Στις 26 Μαΐου ακολούθησε μία ακόμη ανάλογη ενέργεια που προηγούμενό της δεν υπήρχε. Πέντε σκάφη του τουρκικού πολεμικού ναυτικού η φρεγάτα “Kemal Reis” (F-247), οι πυραυλάκατοι TCG Meltem (P334) και TCG Imbat (P-335) κλάσης Kilic II, η TCG Ruzgar (P-344)πυραυλάκατος τύπου Ruzgar, πραγματοποίησαν μία διπλή συνδυασμένη επιχείρηση με την φρεγάτα “Kemal Reis” να εισέρχεται μεταξύ Άνδρου – Ευβοίας και ακολουθώντας την ακτογραμμή της Αττικής και ΝΑ κατεύθυνση έπλευσε προς Μύκονο και Νάξο, εντός δηλαδή των Ελληνικών Εθνικών Χωρικών Υδάτων.

Την ίδια στιγμή οι 4 ΤΠΚ εισήλθαν βόρεια της Νάξου, πέρασαν πάνω από την Πάρο προς Σίφνο και στη συνέχεια έστριψαν και κατευθύνθηκαν προς τις νότιες Κυκλάδες. Λίγες ημέρες αργότερα και πιο συγκεκριμένα στις 2 Ιουνίου το σκηνικό επαναλήφθηκε, αυτή τη φορά με τη φρεγάτα TCG Gelibolu (F-493) κλάσης Oliver Hazard Perry. Το πλοίο αφού απέπλευσε από το ναύσταθμο του Aksaz πραγματοποίησε μία ακόμη επίδειξη δύναμης διαπλέοντας τις Κυκλάδες βόρεια της Νάξου, δυτικά της Μήλου και βόρεια της Πάρου. Μάλιστα το συγκεκριμένο σκάφος έφτασε λίγο έξω από το πεδίο βολής Καράβια μεταξύ Πελοποννήσου και Κυκλάδων, παρεμβαλλόμενο στην άσκηση του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού «Καταιγίδα» η οποία βρισκόταν σε εξέλιξη.

Και φυσικά οι ανωτέρω ναυτικές προκλήσεις δεν είναι οι μόνες. Καθημερινά συμβαίνουν μικρότερα ναυτικά επεισόδια τα οποία δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Τουρκικές ακταιωροί παραβιάζουν τα Εθνικά Χωρικά Ύδατα για να βρεθούν μέχρι και ένα ναυτικό μίλι από τις ακτές των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, παρενοχλώντας τους Έλληνες αλιείς ιδιαίτερα στην περιοχή της Λαδόξερας αλλά και αλλού.

Όλη αυτή η τουρκική επίδειξη ισχύος για το ποιος κάνει «κουμάντο» στο Αιγαίο, συνοδεύεται και από μαζικές παραβιάσεις του Εθνικού Εναέριου Χώρου, οι οποίες ανέρχονται της τάξης των δεκάδων κάθε ημέρα. Ενδεικτικά και μόνο στις 30 Μαΐου είχαμε 16 παραβιάσεις. Στις 26 Μαΐου τουρκικά μαχητικά, αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας και ελικόπτερα πραγματοποίησαν 26 παραβάσεις και 42 παραβιάσεις.

Στις 22 Μαΐου οι παραβιάσεις έφτασαν στις 47 και οι παραβάσεις τις 19. Στις 21 Μαΐου σχηματισμοί μαχητικών και ΑΦΝΣ πραγματοποίησαν 11 παραβάσεις και 27 παραβιάσεις. Μία μέρα πριν, στις 20 Μαΐου, οι παραβάσεις έφτασαν τις 14 και οι παραβιάσεις τις 46. Στις 30 Μαΐου σχηματισμός 4 τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών F-16, ο οποίος εισήλθε στις 14:46 στο FIR Αθηνών μεταξύ Λέσβου και Χίου, πραγματοποίησε στις 15:11 υπέρπτηση πάνω από το Μακρονήσι και τις νησίδες Ανθρωποφάγοι του νησιωτικού συμπλέγματος Φούρνων, στα 2.800 πόδια και στα 10.000 πόδια.

Και σαν να μην ήταν αρκετά τα παραπάνω, η Τουρκία εμφάνισε χάρτη με σημειωμένες θέσεις για έρευνες κοιτασμάτων στο Αιγαίο, απλώς εντός της Ελληνικής υφαλοκρηπίδας, αλλά και μεταξύ ελληνικών νησιών στο βόρειο Αιγαίο, πολύ μακριά από τα τουρκικά χωρικά ύδατα και δυτικά του 25ου Μεσημβρινού.

Το τι σημαίνει όλη αυτή η τουρκική φρενίτιδα παραβιάσεων είναι σχεδόν πρόδηλο. Στόχος της Άγκυρας δεν είναι άλλος από το μήνυμα ότι το Αιγαίο δεν είναι θάλασσα ελληνική, αλλά αντίθετα ανήκει εξίσου αν όχι περισσότερο στην Τουρκία από ότι στην Ελλάδα.

Αυτό ακριβώς δείχνουν οι κινήσεις των τουρκικών πλοίων τα οποία φτάνουν σχεδόν μέχρι τις ακτές της Αττικής. Ότι τα τουρκικά «δικαιώματα» απλώνονται όχι μόνο ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού, αλλά αντίθετα επεκτείνονται και δυτικά του!

Παραβιάσεις εθνικών χωρικών υδάτων και εναέριου χώρου, υπερπτήσεις πάνω από νησιά, διάπλους τουρκικών σκαφών ανοικτά των ακτών της Εύβοιας, συνεχή επεισόδια με σκάφη της τουρκικής Ακτοφυλακής, εξαγγελίες για έρευνες εντός της Ελληνικής υφαλοκρηπίδας, όλα διαμορφώνουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο κατάληψης χώρου, στοχεύοντας και έχοντας πετύχει πλήρως την ελληνική παράλυση.

Δυστυχώς, έχει δημιουργηθεί ένα πολύ άσχημο προηγούμενο, σχεδόν τετελεσμένο: να μην υπάρχει ελληνική αντίδραση σε οποιαδήποτε τέτοια τουρκική ενέργεια, είτε στη θάλασσα είτε στον αέρα.

Τα εθνικά «αντανακλαστικά» έχουν πέσει στο ναδίρ, βασικά λόγω της οικονομικής κρίσης και της επικράτησης μίας πολιτικής ελίτ, η οποία δίνει δευτερεύουσα σημασία στα εθνικά συμφέροντα και στην τουρκική απειλή. Και οι τούρκοι το γνωρίζουν καλά…

Από εκεί και πέρα, η κυβέρνηση «βαφτίζει το κρέας σε όσπρια» και «στρουθοκαμηλίζει» προκειμένου να δείξει ότι η κατάσταση ελέγχεται και ότι οι τουρκικές επιθετικές κινήσεις δεν έχουν νόημα…

Οι παραβιάσεις των ΕΧΥ βαφτίζονται ως «αβλαβείς διελεύσεις», η μόνιμη επωδός είναι πως «τα πλοία παρακολουθούνται από τα πλοία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού» και οι παραβιάσεις απαντώνται με αναχαιτίσεις με τα «μάτια» και από μακριά.

Η κατάσταση έχει φτάσει σε επίπεδα εθνικής ταπείνωσης, αλλά σε κυβερνητικό επίπεδο κάνουν ότι δεν… καταλαβαίνουν.

Όμως, η στρατηγική «ψυχραιμία» έχει τελειώσει προ πολλού και έχει παραχωρήσει τη θέση της στη στρατηγική «ανοησία».

Βέβαια, όλα αυτά δεν θα συνέβαιναν εάν οι Ελληνικές κυβερνήσεις είχαν το σθένος να επεκτείνουν τα χωρικά ύδατα στα 12 ν.μ. από νωρίς και φυσικά είχαν δώσει στην Τουρκία το μήνυμα ότι παραβιάσεις είτε στη θάλασσα είτε στον αέρα δεν θα γίνονταν δεκτές, αλλά θα είχαν κόστος. Τίποτε από αυτά δεν έγινε, με αποτέλεσμα τώρα ουσιαστικά να κυνηγάμε την ουρά μας.

Η επιβολή μέσω της στρατιωτικής ισχύος

Εκτός όμως από την ελληνική ενδοτικότητα η Τουρκία στηρίζει την αναθεωρητική αυτή πολιτική της σε ένα πρωταρχικό τομέα. Και αυτός δεν είναι άλλος από την στρατιωτική της ισχύ. Η εξοπλιστική φρενίτιδα της Τουρκίας έχει συμπαρασύρει μαζί της κάθε προσπάθεια ελληνικής αντίδρασης. Σε λίγα χρόνια η κατάσταση αυτή θα είναι ακόμη χειρότερη, ενώ ήδη είναι μη αναστρέψιμη. Ο μακροσκελής κατάλογος του τουρκικού εξοπλιστικού προγράμματος προκαλεί πραγματικά δέος με τα προγράμματα που υλοποιούνται ή βρίσκονται προς υλοποίηση.

Βέβαια, αυτά είναι σχέδια και δεν σημαίνει ότι θα οδεύσουν και προς υλοποίηση καθώς η τουρκική πρακτική είναι μεν η εξαγγελία μεγαλεπήβολων προγραμμάτων πλην όμως «υποφέρουν» από μεγάλες καθυστερήσεις και ακυρώσεις.

Ακόμη κι έτσι όμως συμπεριλαμβανομένων και των όποιων αναβολών ή καθυστερήσεων η υστέρηση που παρουσιάζει ο ελληνικός στρατιωτικός μηχανισμός σε σχέση με τον τουρκικό, είναι τόσο μεγάλη που σήμερα πλέον κανείς δεν μιλά για κανενός είδους ισορροπία στο ούτως ή άλλως διχοτομημένο Αιγαίο.

Και η υπόθεση αυτή φυσικά και δεν αφορά τα εξοπλιστικά προγράμματα των Ενόπλων Δυνάμεων, τα οποία απλώς δεν υφίστανται, αλλά την ίδια την επιχειρησιακή τους ετοιμότητα. Τα κονδύλια για την Άμυνα είναι τόσο απαράδεκτα χαμηλά που οι διαθεσιμότητες των μέσων βαίνουν συνεχώς μειούμενες.

Ταυτόχρονα παραγγελίες, όπως το πολύπαθο πρόγραμμα των υποβρυχίων αλλά και των ελικοπτέρων ΝΗ-90, παραμένουν ακόμη ανολοκλήρωτες, ενώ άλλες, οι οποίες θα έπρεπε ν να είχαν δρομολογηθεί, απλά ακυρώνονται.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των τουρκικών εξοπλισμών και πόσο αυτοί πρόκειται να επηρεάσουν εκτός του ήδη βεβαρυμμένου εξοπλιστικού ισοζυγίου και τη διεκδίκηση του μισού τουλάχιστον Αιγαίου, είναι το τι συμβαίνει με τα αεροσκάφη Ναυτικής Συνεργασίας.

Το καλοκαίρι του 1996, η 353 ΜΝΑΣ παραλαμβάνει έξι P-38 Orion TACNAVMOD II μεταχειρισμένα από τα αποθέματα του αμερικανικού ναυτικού για τις ανάγκες της ναυτικής περιπολίας και δίωξης των εχθρικών υποβρυχίων.

Το πρώτο σκάφος παραλήφθηκε τον Μάιο του 1996 και το τελευταίο τον Δεκέμβριο του 1997, ενώ παράλληλα τέσσερα αεροσκάφη Ρ-3Α παραλήφθηκαν ως πηγή ανταλλακτικών. Η κατάσταση των Ρ-3Β δεν ήταν αυτή που επιθυμούσε το ΠΝ (σημειωτέον ότι τα συγκεκριμένα είχαν κατασκευαστεί από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 και μετά), αλλά ήταν και η μόνη διέξοδος εκείνη την χρονική περίοδο. Τα «νέα» Ρ-3Β κάλυψαν, λοιπόν, για ένα μεγάλο διάστημα τις ανάγκες του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού σε αποστολές θαλάσσιας επιτήρησης και παροχής μέρους ανθυποβρυχιακού έργου, αλλά ο ήδη παρωχημένος εξοπλισμός τους αργά ή γρήγορα τα κατέστησε προβληματικά για την περαιτέρω αποδοτική συνέχιση των αποστολών τους.

Οι κυριότερες ελλείψεις αφορούσαν το ραντάρ έρευνας επιφανείας, τη μη ύπαρξη μετάδοσης δεδομένων (link), τα συστήματα ESM, αλλά και τον ανθυποβρυχιακό εξοπλισμό τους.

Τι κάναμε με το Orion ή για το αεροσκάφος που θα το διαδεχόταν; Επιεικώς τίποτα.

Περιμέναμε απλά έως ότου έληξε η «ωφέλιμη δομική ζωή» όλων των Ρ-3 που διαθέταμε. Στη συνέχεια περιμέναμε ακόμη περισσότερο μέχρι να καταντήσουν πλέον ως μουσειακό είδος την 112ΠΜ. Μοιραία αφήσαμε και τη Μοίρα να διαλυθεί με το προσωπικό να μετατίθεται σε άλλες υπηρεσίες, χάνοντας εκπαιδευμένα και έμπειρα πληρώματα.

Σπαταλήσαμε και άλλο χρόνο συζητώντας διάφορες λύσεις, οι οποίες έμειναν μόνο στο επίπεδο των άσκοπων αναλύσεων και μελετών την ώρα που το Πολεμικό Ναυτικό έχανε τη δυνατότητα εκτέλεσης εναέριων περιπολιών ναυτικής συνεργασίας και ανθυποβρυχιακού πολέμου.

Το Ανώτατο Ναυτικό Συμβούλιο ((ΑΝΣ) βλέποντας ότι έχει απολεσθεί οριστικά η δυνατότητα εναέριων ναυτικών περιπολιών, προκηρύσσει διαγωνισμό για την επέκταση της δομικής ζωής και την αναβάθμιση δύο Ρ-3Β χωρίς όμως αποτέλεσμα, για να φτάσουμε σε νέο διεθνή διαγωνισμό για την προμήθεια νέων αεροσκαφών ΑΦΝΣ, ο οποίος κηρύχθηκε άκυρος!

Αποτέλεσμα; Να είμαστε εκεί που ήμασταν πριν το 1969, πριν δηλαδή παραλάβουμε το πρώτο Albatros.

Αντίθετα με εμάς, η Τουρκία εφάρμοσε ένα πρόγραμμα απόκτησης μέσων ανθυποβρυχιακού αγώνα και ναυτικής επιτήρησης με την προμήθεια 6 αεροσκαφών CN-235 AsuW/ASW για το τουρκικό Ναυτικό και τριών CN-235 MP για την Ακτοφυλακή. Το τελευταίο και έκτο αεροσκάφος παραδόθηκε τον Ιούνιο. Ταυτόχρονα εκκρεμεί η παράδοση των 6 ΑΤR-72-700 AsuW τα οποία θα είναι εφοδιασμένα με το ολοκληρωμένο σύστημα αποστολής AMASCOS.

Το AMASCOS στα αεροσκάφη του τουρκικού πολεμικού ναυτικού περιλαμβάνει ραντάρ OceanMaster Mk II της Thales, ισχύος 400W με διαμορφώσεις ραντάρ συνθετικού διαφράγματος (SAR), αντίστροφου SAR (ISAR), προβολέα SAR, λωρίδας SAR και δείκτη ναυτικού κινούμενου στόχου (ΜΜΤΙ).

Περιλαμβάνονται επίσης σύστημα Πρόσθιας παρατήρησης υπέρυθρων (FLIR) ASELFLIR 200, ακουστικός επεξεργαστής ηχοσημαντήρων TMS-2000, σύστημα Μέτρων Ηλεκτρονικής Υποστήριξης (ESM) DR 3000, Εντοπιστής Μαγνητικών Ανωμαλιών (MAD) ASQ-508(V), ζεύξεις δεδομένων Link-II και Link-16, σύστημα ταυτοποίησης φίλου ή εχθρού (IFF) ανάκρισης / απόκρισης APX-113 και ολοκληρωμένο σύστημα αδρανειακής ναυτιλίας / παγκόσμιας τοποθέτησης (INS/GPS) LN-100G.

Τα αποτελέσματα της απραξίας αυτής σε ότι αφορά τις εθνικές ανάγκες είναι τα τουρκικά C-235 MPA να πετούν καθημερινά σαρώνοντας το Αιγαίο από βορρά προς νότο και αντίθετα, καταγράφοντας κάθε κίνηση των σκαφών και των υποβρυχίων του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, προχωρώντας βέβαια σε δεκάδες παραβιάσεις των Εθνικού Εναέριου Χώρου.

Κάνουν όμως και κάτι πιο ουσιαστικό. Εδραιώνουν την τουρκική παρουσία στο Ανατολικό Αιγαίο με καθημερινές πτήσεις, με την Ελλάδα να απουσιάζει πλήρως είτε με την μορφή αντίστοιχων αεροσκαφών ΑΦΝΣ και περιπολιών είτε με τη μορφή αναχαιτίσεων.

Και η επιμονή των τούρκων να στέλνουν τα συγκεκριμένα αεροσκάφη στο Ανατολικό Αιγαίο έχει αποδώσει καρπούς, πετυχαίνοντας το στόχο τους. Και αυτός δεν είναι άλλος από την έλλειψη ελληνικής αντίδρασης και η καθιέρωση του συγκεκριμένου καθεστώτος.

Οι τούρκοι με την καθημερινή εμπλοκή των CN-235 γνώριζαν πολύ καλά πως η Πολεμική Αεροπορία δεν θα σήκωνε κάθε φορά ένα ζεύγος μαχητικών για να αναχαιτίσουν ένα ελικοφόρο αεροσκάφος, το οποίο πετά με πολύ χαμηλή ταχύτητα και επίσης σε χαμηλό ύψος. Η κατάσταση παγιώθηκε, τα CN-235 δεν αναχαιτίζονται πλέον και η τουρκική παρουσία είναι σταθερή.

Τα σχέδια της Τουρκίας για το Αιγαίο όμως περιλαμβάνουν και τη διεξαγωγή ασκήσεων. Ταυτόχρονα, με δημοσιεύματα στον διεθνή Τύπο αναφέρουν τα βασικά σημεία του μεγαλεπήβολου τουρκικού εξοπλιστικού προγράμματος, το οποίο αγγίζει τα 50 δις. Ευρώ.

Τα πιο βασικά του σημεία είναι:

- Πρόγραμμα F-35: 11,7 δις. ευρώ για την αγορά 100 μαχητικών

- Πρόγραμμα τουρκικού μαχητικού: 7,3 δις. ευρώ για την ανάπτυξη του πρώτου εγχώριας σχεδίασης μαχητικού, γνωστό με την προσωρινή ονομασία TF-X

- Πρόγραμμα αναβάθμισης F-16: 3,3 δισ. ευρώ για τον εκσυγχρονισμό των περίπου 174 F-16 block 40 και 50. Το πρόγραμμα αυτό έχει σχεδόν ολοκληρωθεί στο σύνολό του

- Πρόγραμμα προμήθειας νέων υποβρυχίων: 2,8 δις. ευρώ για την προμήθεια 6 υποβρυχίων Τα-214ΤΝ ΑΙΡ. Οι παραδόσεις πρόκειται να υλοποιηθούν την περίοδο 2018 – 2023

- Πρόγραμμα ελικοπτέρων γενικής χρήσης: 2,55 δις. ευρώ για την κατασκευή στην Τουρκία 109 ελικοπτέρων Τ-70 Blackhawk

- Πρόγραμμα T-LORAMIDS: 2,5 δις. ευρώ για την προμήθεια αντιαεροπορικού συστήματος μακρού βεληνεκούς

- Πρόγραμμα επιθετικών ελικοπτέρων: 2,2 δις. ευρώ για την προμήθεια σε πρώτη φάση 60 Τα-129

- Πρόγραμμα τουρκικού άρματος μάχης: 1,84 δις. ευρώ για την παραγωγή του εγχώριου άρματος μάχης ALTAY. Το πρόγραμμα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

- Πρόγραμμα νέας φρεγάτας: 750 εκατ. Ευρώ σε πρώτη φάση για την ναυπήγηση 4 φρεγατών TF-2000. Επίσης, 1δις. δολάρια ΗΠΑ για το πρόγραμμα εγχώριας σχεδίασης, ανάπτυξης και παραγωγής νέων φρεγατών

- Πρόγραμμα κορβετών: 1,8 δις. ευρώ για την προμήθεια 8 σκαφών επιφανείας MILGEM

- Πρόγραμμα αεροσκαφών AEW&C: 1,75 δις. ευρώ για την προμήθεια 4 Boeing 737 MESA

- Πρόγραμμα μεταφορικού αεροσκάφους: 1,1 δις. ευρώ για 10 Α-400Μ. Το πρώτο αεροσκάφος παραδόθηκε πρόσφατα

- Πρόγραμμα ναυπήγησης: 750 εκατ. Ευρώ για την προσθήκη ενός αποβατικού δεξαμενόπλοιου τύπου LPD

- Πρόγραμμα εκπαιδευτικού αεροσκάφους: 547 εκατ. Ευρώ για την προμήθεια 40 περίπου εκπαιδευτικών Hurkus A και Β

- Πρόγραμμα νέων οχημάτων: 750 εκατ. Ευρώ για την προμήθεια 336 τροχοφόρων θωρακισμένων οχημάτων

- Πρόγραμμα ελικοπτέρων: 1,09 δις. ευρώ για την προμήθεια ελικοπτέρων γενικής χρήσης

- Ανάπτυξη δορυφορικών συστημάτων: 750 εκατ. ευρώ για δοροφόρους, συν 750 εκατ. ευρώ για την κατασκευή εθνικού κέντρου εκτόξευσης

- Πρόγραμμα συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου: 750 εκατ. ευρώ

- Πρόγραμμα UAV: 750 εκατ. ευρώ

Υπάρχει δυνατότητα ελληνικής αντίδρασης;

Όπως αναφέρθηκε, κάποια από τα προγράμματα αυτά βρίσκονται σε εξέλιξη και υλοποίηση, κάποια άλλα όμως ενδέχεται να καθυστερήσουν όπως το πρόγραμμα T-LORAMIDS. Το σημαντικότερο όμως είναι πως δεν πρόκειται για προγράμματα «μακέτο», αλλά για προγράμματα που υλοποιούνται.

Τι έχει να αντιπαρατάξει η Ελλάδα σε αυτή την τουρκική φρενίτιδα εξοπλισμών;

Είναι γεγονός πως και η Ελλάδα είχε συντάξει ένα τέτοιο πρόγραμμα το οποίο μετακυλίεται από χρονιά σε χρονιά, χωρίς να υλοποιείται ποτέ. Μεγαλεπήβολο κι αυτό. Περιέχει, στο σύνολό του, περί τα 400 προγράμματα! Για κάποια περίοδο είχαν επιλεγεί 29 ως εξοπλιστικές προτεραιότητες. Τίποτε όμως από αυτά δεν προχώρησε και δυστυχώς όπως δείχνουν τα δεδομένα, δεν πρόκειται να προχωρήσει.

Μέχρι τουλάχιστον το 2019 δεν προβλέπεται καμία ουσιαστικά αγορά όπλων για κανέναν από τους τρεις κλάδους, ενώ σε ότι αφορά τα προγράμματα αναβάθμισης (F-16, MEKO 200, AH-64A) ούτε και αυτά πρόκειται να προχωρήσουν σύντομα και το μέλλον τους προδιαγράφεται άγνωστο. Με τον συγκεκριμένο «προγραμματισμό», η ισχύς του στρατεύματος θα τρωθεί ανεπανόρθωτα σε σημείο που δεν θα μπορεί καν να επέμβει με επαρκείς δυνάμεις στο Αιγαίο. Βάσει των υπαρχόντων δεδομένων οι κινήσεις που επιδιώκει το ΓΕΕΘΑ, προκειμένου να μην υπάρξουν τετελεσμένα στο Αιγαίο, αφορούν κυρίως την προετοιμασία της δύναμης ταχείας Αντίδρασης, ανεπίσημα γνωστή ως δύναμη «Δ». Αυτό όμως αφορά την ανακατάληψη εδάφους στον Αιγαιακό χώρο και όχι την αναχαίτιση της τουρκικής επιθετικότητας. Η δεύτερη μπορεί να γίνει μόνο με σθεναρή στάση εκ μέρους των Ενόπλων Δυνάμεων αναχαιτίζοντας στην πράξη και εμποδίζοντας τα τουρκικά πλοία να πραγματοποιούν «αβλαβείς» διελεύσεις εντός των χωρικών μας υδάτων. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο χρειάζεται να συνοδεύεται από την κατάλληλη στρατιωτική ισχύ, ισχύ που δεν υπάρχει την τρέχουσα περίοδο.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το σχέδιο της Τουρκίας στο Αιγαίο έχει πρακτικά δύο στόχους, η επίτευξη των οποίων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στάση της Ελλάδας.

Ο πρώτος είναι ασφαλέστατα και τουλάχιστον σε επίπεδο ψυχολογικών επιχειρήσεων η συνειδητοποίηση από την Ελλάδα ότι στο Αιγαίο οι τουρκικές δυνάμεις θα κινούνται και θα πραγματοποιούν ασκήσεις όποτε και όπου επιλέγουν αυτές. Τον στόχο τον έχουν πετύχει και η ελληνική αντίδραση περιορίζεται σε αυτά που έχουμε ήδη αναφέρει.

Ο δεύτερος στόχος είναι μέσω αυτής της ψυχολογικής υποταγής η Ελλάδα να πιεστεί για σοβαρές υποχωρήσεις στο Αιγαίο στα θέματα που αφορούν το καθεστώς των νήσων, τα κοιτάσματα, το εύρος του εναέριου χώρου, της υφαλοκρηπίδας κ.λ.π. Εάν για κάποιο λόγο αυτός ο στόχος δεν ευοδωθεί όπως το φαντάζεται η Άγκυρα, υπάρχει η περίπτωση της κλιμάκωσης, η οποία περιλαμβάνει και την κατάληψη εθνικού εδάφους, δηλαδή νήσων του Ανατολικού Αιγαίου. Σε αυτό ακριβώς το σενάριο κινείται και η μεγάλη διακλαδική αποβατική άσκηση EFES 2014 που πραγματοποίησαν εφέτος οι τουρκικές δυνάμεις.

Δεδομένου ότι η Τουρκία δεν διαθέτει νησιωτικό χώρο όπως η Ελλάδα και κατά συνέπεια δεν αντιμετωπίζει κίνδυνο κατάληψης νήσουν για να δικαιολογεί μία αποβατική ενέργεια ανακατάληψης, η άσκηση αυτή αποτελεί ουσιαστικά μία πρόβα αποβατικής ενέργειας εναντίον ελληνικών νησιών στο Αιγαίο.

Η κεντρική δραστηριότητα της άσκησης ήταν διακλαδικές αμφίβιες επιχειρήσεις που διεξήχθησαν μέρα και νύκτα κατά των νήσων μίας χώρας του Αρχιπελάγους με την ονομασία «Mercan».

Πιο ξεκάθαρο δεν μπορεί να γίνει!

Η EFES 2014 διήρκεσε τουλάχιστον 30 ημέρες και τελείωσε στις 5 Ιουνίου. Η τελική φάση της άσκησης πραγματοποιήθηκε στις 28 και 29 Μαΐου (όχι τυχαία η επιλογή της μέρας) και την παρακολούθησαν ο πρωθυπουργός Ρ.Τ.Ερντογάν, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Ισμέτ Γιλμάζ και η ηγεσία των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Στην άσκηση συμμετείχε στρατιωτικό προσωπικό 8.500 ατόμων, 40 πλοία επιφανείας, 70 λέμβοι εφόδου, 60 άρματα μάχης, 100 στοιχεία πυροβολικού και 1.100 τεθωρακισμένα και τροχοφόρα οχήματα. Σε ότι αφορά το αεροπορικό κομμάτι, στην τελική φάση συμμετείχαν 42 επιθετικά και μεταφορικά ελικόπτερα, 27 μαχητικά αεροσκάφη και δύο αεροσκάφη ηλεκτρονικού πολέμου CN-235.

Η χρησιμοποίηση μεγάλου αριθμού λέμβων «ενδείκνυται» για την πραγματοποίηση αποβατικών επιχειρήσεων σε νησιά, τα οποία βρίσκονται σε πολύ κοντινή απόσταση από τις τουρκικές ακτές, όπως είναι η Σάμος που το εγγύτερο σημείο της απέχει 1.300 μέτρα από τις τουρκικές ακτές ή η Μεγίστη 2.300 μέτρα.

Με βάση αυτές τις αποστάσεις ένας αιφνιδιασμός θα ήταν δυνατός παρά την ύπαρξη παρατηρητηρίων σε πολλά από τα νησιά.

Βέβαια, το κύριο συμπέρασμα από την τουρκική άσκηση ήταν ότι χρησιμοποιήθηκε ένας πολύ μεγάλος όγκος δυνάμεων για την κατάληψη εχθρικής ακτής και τη δημιουργία προγεφυρώματος με τη χρήση συνδυασμού πυρών και μέσων τόσο κατά τη νύχτα όσο και κατά την ημέρα.

Μία τέτοια συνδυασμένη δύναμη, η οποία θα έχει προχωρήσει πρώτα σε κατάληψη της ακτής, θα πρέπει να ανατρέψει η ελληνική δύναμη ταχείας αντίδρασης που ανήκει στο Διακλαδικό Επιχειρησιακό Στρατηγείο Άμεσης Αντίδρασης (ΔΕΣΑΑ).

Συνολικά, η δύναμη που προβλέπεται και έχει στη διάθεσή του το ΔΕΣΑΑ είναι η Ζ’ ΜΑΚ (Μοίρα Αμφίβιων Καταδρομών) το ΕΤΑ (Ειδικό Τμήμα Αλεξιπτωτιστών),το 575 ΤΠΝ (Τάγμα Πεζοναυτών) της 32ης Ταξιαρχίας Πεζοναυτών, δύο φρεγάτες της ΔΦΓ (Διοίκησης Φρεγατών) του ΠΝ, δύο αρματαγωγά ή πλοία ταχείας μεταφοράς του ΠΝ, μία μοίρα μαχητικών αεροσκαφών της ΠΑ, τέσσερα επιθετικά ελικόπτερα AH-64A/DHA της ΑΣ και δύο μεταφορικά ελικόπτερα CH-47DG της ΑΣ.

Το πόσο είναι η συγκεκριμένη δύναμη ικανή να προχωρήσει σε ανακατάληψη ακτής στην οποία θα έχει δημιουργηθεί ήδη εχθρικό προγεφύρωμα είναι ένα ερώτημα το οποίο είναι δύσκολο να απαντηθεί καθώς οι μεταβλητές είναι πολλές. Για ένα επεισόδιο περιορισμένης διάρκειας με στόχο μία βραχονησίδα η δύναμη φέρεται να είναι αρκετή. Αλλά, θα είναι αυτή η επιλογή της Τουρκίας; Ή θα επιχειρήσει μία επέμβαση μεγάλης κλίμακας σε κάποιο κεντρικό νησί του Ανατολικού Αιγαίου προκειμένου να μεγιστοποιήσει τα οφέλη της;

Όποια και αν είναι η τουρκική επιλογή αυτό που πρέπει να αναθεωρηθεί είναι η ίδια η αποστολή της δύναμης ταχείας αντίδρασης.

Πώς θα μπορέσει μία τέτοια δύναμη να δράσει στις παρυφές του Αιγαίου όταν ο εχθρός θα ελέγχει το τακτικό πεδίο καθώς κύριες τουρκικές βάσεις (Ικόνιο, Ντάλαμαν, Αττάλεια, Ακσάζ) θα ελέγχουν όλο το Νοτιο-ανατολικό Αιγαίο;

Πόσο εφικτή θα είναι μία αερομεταφορά δυνάμεων με ελικόπτερα σε σκηνικό κρίσης στο Καστελλόριζο, για παράδειγμα;

Στόχος είναι η ανακατάληψη ή θα πρέπει αυτός να είναι η αποθάρρυνση κάθε απόπειρας ανάληψης επιθετικής ενέργειας από τις τουρκικές δυνάμεις;

Κι επειδή «αιχμή του δόρατος» της δύναμης «Δ» είναι η Ζ’ ΜΑΚ, δεν μπορεί μία δύναμη 300 ανδρών να γίνει «μπαλαντέρ» και να «σέρνεται» σε όλο το Αιγαίο προκειμένου να ανατρέψει, όποτε συμβεί το τετελεσμένο.

Πόσο μάλλον η ένταξη του ΕΤΑ στη δύναμη «Δ», δηλαδή μίας μονάδας long range patrol η οποία έχει εκπαιδευθεί να δρα σε ηπειρωτικό έδαφος και πίσω από τις γραμμές του εχθρού.

Είναι επομένως ανάγκη να αναθεωρηθεί ο ρόλος της δύναμης ταχείας επέμβασης από αυτόν την επέμβασης κατόπιν εορτής, σε αυτόν της διαρκούς εκ περιτροπής παρουσίας στα ευαίσθητα σημεία του Αιγαίου πραγματοποιώντας συνεχή προβολή ισχύος προς αποθάρρυνση εχθρικών ενεργειών.

Αντί επιλόγου

Το θέμα της προστασίας του Αιγαίου από την τουρκική επιθετικότητα είναι ένα πολυσύνθετο θέμα, το οποίο φυσικά δεν μπορεί να αναλυθεί στον περιορισμένο χώρο του συγκεκριμένου άρθρου. Βασικό συμπέρασμα όμως είναι ότι η αναχαίτιση της τουρκικής επιθετικότητας δεν μπορεί να συμβεί ούτε με ασκήσεις μία φορά το χρόνο ούτε με θεαματικές αιφνιδιαστικές πρόβες ούτε τέλος με δυνάμεις οι οποίες δεν θα καταφέρουν να πλησιάσουν την απειλούμενη περιοχή.

Αντίθετα, μπορεί να γίνει μία σταθερή και διαρκή παρουσία σε κάθε σημείο της τουρκικής προκλητικότητας και επιβλητική προβολή ισχύος.

Είναι καιρός να ξεφύγουμε από το ηλιθιώδες δόγμα των… ευέλικτων δυνάμεων και να στραφούμε προς το δόγμα των ισχυρών δυνάμεων.

Εάν όμως συνεχίσουμε να στηριζόμαστε σε «ευέλικτες» δυνάμεις μόνο για επιδείξεις επισήμων και δεν διαμορφώσουμε επιθετικό πνεύμα στο στράτευμα, τότε σύντομα οι τούρκοι θα προχωρήσουν και δυτικότερα του 25ου Μεσημβρινού, εάν δεν το έχουν κάνει ήδη…

Πηγή περιοδικό «Στρατηγική»

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση