Σκέψεις για τη νέα Κυπριακή Υπηρεσία Πληροφοριών

Η παρούσα τοποθέτηση εκθέτει ορισμένες προσωπικές σκέψεις με σκοπό να παρουσιάσει τις σύγχρονες τάσεις των κοινοτήτων πληροφοριών της αλλοδαπής, χρησιμοποιώντας, ως υπόθεση εργασίας, το πλέον προηγμένο μοντέλο πληροφοριών (intelligence model), αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Ακολούθως, πρόκειται να παρουσιαστεί η παρούσα κατάσταση πραγμάτων αναφορικά με την επικοινωνιακή πολιτική της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και τέλος, να κατατεθούν συκγεκριμένες προτάσεις και υποδείξεις που εκτιμάται ότι θα υποβοηθήσουν στη βελτίωση της επικοινωνιακής πολιτικής και γενικά, των εργασιών της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας. 

Η ανάγκη για σχεδιασμό επικοινωνιακής πολιτικής της ΚΥΠ

Στο σύγχρονο περιβάλλον ασφάλειας, οι Υπηρεσίες Πληροφοριών των Κρατικών οντοτήτων καλούνται να επιτελέσουν ένα πολυσύνθετο και πολυδιάστατο έργο. Πλην των βασικών όρων εντολής τους που δεν είναι άλλοι από τη συλλογή, ανάλυση και αξιοποίηση πάσης φύσεως πληροφοριών (στρατιωτικές, πολιτικές, οικονομικές κ.ά), για εξυπηρέτηση της υψηλής και ευρύτερης στρατηγικής του κράτους και της κυβέρνησης, οι σύγχρονες Υπηρεσίες Πληροφοριών έχουν εντάξει την κοινωνία των πολιτών (civil society) στην επιτέλεση του έργου τους. Ειδικά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, με το περιβάλλον ασφάλειας να αλλάζει άρδην με την εμφάνιση ασύμμετρων, μη συμβατικών απειλών, την ανάδειξη μη-κρατικών δρώντων ως αξιόλογη μονάδα ανάλυσης, η ελιτιστική προσέγγιση σε ότι αφορά στις Υπηρεσίες Πληροφοριών έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Η βαθύτατη κοινωνικοποίηση των πάσης φύσεως απειλών ανάγκασαν προηγμένα μοντέλα της αλλοδαπής, με αποδεδειγμένη εμπειρία και κουλτούρα πληροφοριών, να εντάξουν την κοινωνική μάζα στην επιτέλεση των εργασιών τους. Ως αποτέλεσμα, στην αλλοδαπή έχουν δημιουργηθεί κοινότητες πληροφοριών (intelligence communities) και έχει εμπεδωθεί η αντίληψη ότι ο τομέας των πληροφοριών πρέπει να αποτελεί πεδίο διεπιστημονικό. Η διεπιστημονικότητα του τομέα των πληροφοριών σημαίνει ότι η ψυχροπολεμική εσωστρέφεια που κάποτε επέβαλλε την απασχόληση ατόμων με αποκλειστική ειδικότητα στην ανάλυση πληροφοριών, έχει δώσει τη θέση της στη σύγχρονη αντίληψη που κινείται γύρω από τον αντίληψη ότι ο τομέας των πληροφοριών δεν είναι διόλου μονοδιάστατος αλλά είναι σε τόσο βαθμό πολυσύνθετος, που επιβάλλει την εμπλοκή και διασταύρωση ποικίλων επιστημονικών κλάδων όπως λόγου χάρη η ψυχολογία, η γεωγραφία, οι κοινωνικές επιστήμες, η επικοινωνιολογία κ.ά.

Η υφιστάμενη κατάσταση πραγμάτων στην Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών

Η Κυπριακή Δημοκρατία, όντας κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λαμβάνει μέρος και συμμετέχει ισότιμα στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική Άμυνας και Ασφάλειας. Κρίνεται όμως, ότι στον κρίσιμο τομέα των Πληροφοριών, η Κυπριακή Δημοκρατία δεν ακολουθεί τις τάσεις και τις εξελίξεις των κοινοτήτων πληροφοριών του εξωτερικού. Η αδυναμία της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών εντοπίζεται κυρίως στον τομέα της επικοινωνίας, τόσο στο εσωτερικό της Δημοκρατίας, όσο και στο εξωτερικό. Ο παρών τρόπος λειτουργίας της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών χαρακτηρίζεται από καθεστώς έντονης εσωστρέφειας, με την έννοια του ότι υπάρχει μηδαμινή δημόσια παρουσία καθώς επίσης και εμπλοκή της κοινωνίας των πολιτών στις εργασίες της Υπηρεσίας. Επιπλέον, κρίνεται ωφέλιμο να παρατηρηθεί ότι ιδιαίτερα κατα την τελευταία πενταετία (2008-2012), το κύρος της Υπηρεσίας έχει πληγεί ως αποτέλεσμα διασποράς φημών και πληροφοριών στη δημόσια συζήτηση, που αφορούσαν στην πολιτική χειραγώγηση της Υπηρεσίας προς όφελος συγκεκριμένου πολιτικού χώρου.

Ο εσωστρεφής χαρακτήρας λειτουργίας της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών αποδίδεται, φυσιολογικά, στην υφιστάμενη κατάσταση πραγμάτων επι του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας από το 1974. Η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών υποχρεούται, εκ των πραγμάτων, να διεξάγει επιχειρήσεις εντός της επικράτειας της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία φυσικά περιλαμβάνει και το σύνολο της επικράτειας που τελεί υπό τουρκική στρατιωτική κατοχή. Ως εκ τούτου, γίνεται κατανοητό ότι η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών πρέπει να επιχειρεί (operate) υπό καθεστώς συνθηκών που επιβάλλουν τη διαφύλαξη ευαισθητης φύσεως πληροφοριών οι οποίες κρίνονται εξαιρετικά κρίσιμες για τη βιωσιμότητα και ωφελιμότητα των εργασιών της Υπηρεσίας. Συνεπώς, η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών έχει εξαναγκαστεί να λειτουργεί στα πλαίσια ενός καθεστώτος ιδιότυπης φύσεως και ασύμμετρων συνθηκών, απέχοντας από τα πρότυπα προηγμένων μοντέλων της αλλοδαπής.

Ωστόσο, κρίνεται σκόπιμο να παρατηρηθεί ότι τα Σώματα Ασφαλείας, η Κοινότητα Πληροφοριών και πιο συγκεκριμένα, η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουν απομονώσει την κοινωνία των πολιτών από το σύνολο των εργασιών τους. Η ενσωμάτωση της κοινωνίας στην επιτέλεση του έργου και της αποστολής της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών αποτελεί ένα από τα κυριότερα – εάν όχι το κυριότερο – συστατικό στοιχείο επιτυχούς διεκπεραίωσης των όρων εντολής της Υπηρεσίας. Γενικότερα, σκοπός της ενσωμάτωσης της κοινωνικής μάζας στο έργο της Υπηρεσίας Πληροφοριών συνίσταται στα εξής:

-        Δημιουργία κουλτούρας ασφάλειας (security culture) και κουλτούρας πληροφοριών (intelligence culture) σε κοινωνικό επίπεδο,

-        Σφυρηλάτηση αγαστής και αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ του πολίτη (ανεξάρτητη μονάδα ανάλυσης) και της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, με απώτερο στόχο να θωρακιστεί κοινωνικά η Υπηρεσία και να αντεπεξέλθει αποτελεσματικότερα στις σύγχρονες, πολυεπίπεδες και πολυδιάστατες προκλήσεις για την ασφάλειά της Κυπριακής Δημοκρατίας και τέλος,

-        Διάχυση τεχνογνωσίας, εμπειρίας, διδαχθέντων μαθημάτων και βέλτιστων πρακτικών προερχόμενα από την ευρύτερη κοινωνία των πολιτών.

 Οι προκλήσεις του 21ου αιώνα και οι Κοινότητες Πληροφοριών

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες και ειδικά τη μετά-2001 εποχή, το παγκόσμιο περιβάλλον ασφάλειας έχει αλλάξει μορφή. Παρατηρήθηκε βίαιη μετάβαση από την εποχή του συμβατικού πολέμου, των γραμμικών προκλήσεων και απειλών, στην εποχή των ασύμμετρων απειλών και προκλήσεων και των υβριδικών πολέμων. Συν τοις άλλοις, στο ήδη εξαιρετικά πολύπλοκο περιβάλλον ασφάλειας, προστέθηκε αριθμός θεάτρων επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, η έννοια της άμυνας ξεδιπλωνόταν σε τέσσερα διακριτά επίπεδα και διαστάσεις: Ξηρά, Θάλασσα, Αέρας και Διάστημα. Πλέον, ο Κυβερνοχώρος αποτελεί ξεχωριστό, αυτοτελή και διακριτό θέατρο επιχειρήσεων και αποτελεί την 5^η διάσταση της Άμυνας. Αντιλαμβανόμαστε φυσικά ότι ο κατ’ εξοχήν αρμόδιος φορέας για την Άμυνα της Κυπριακή Δημοκρατίας είναι το Υπουργείο Άμυνας. Υπάρχει ωστόσο συγκεκριμένο overlap ανάμεσα στο ΥΠΑΜ και την ΚΥΠ και έγκειται κυρίως στη πολυεπίπεδη και πολυδιάστατη συνεργασία ανάμεσα στους κυριότερους πυλώνες παροχής άμυνας και ασφάλειας της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Αντικείμενο της παρούσας μελέτης είναι το πώς μπορεί η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών να εξέλθει της εσωστρέφειας και της ανύπαρκτης επικοινωνιακής πολιτικής. Ο γράφων υποστηρίζει ότι ο κυβερνοχώρος προσφέρει στην Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών πρόσφορο έδαφος για το σχεδιασμό και υλοποίηση σχετικά βιώσιμης επικοινωνιακής πολιτικής. Παρακάτω θα αναλυθεί η χρήση του διαδικτύου από την Κοινότητα Πληροφοριών των ΗΠΑ και θα καταγραφούν συγκεκριμένες προτάσεις για το πώς μπορεί η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών να κινηθεί προς παρόμοια κατεύθυνση.

Ακριβώς λόγω των σύγχρονων προκλήσεων, η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών οφείλει να ενσωματώσει την κοινωνική μάζα και να επιχειρήσει το λεγόμενο ‘κοινωνικό άνοιγμα’, να αναδείξει το έργο, τους όρους εντολής, την αποστολή της, να προωθήσει τις έννοιες της διαφάνειας (transparency), της ευθύνης (accountability) και δημοκρατικής διακυβέρνησης (democratic governance). Εκτιμάται ότι οι πιο πάνω έννοιες, μαζί με τη σφυρηλάτηση υγιούς συνεργασίας μεταξύ της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και της κυπριακής κοινωνίας αποτελούν εκ των ων ουκ άνευ για την αποτελεσματική λειτουργία της ΚΥΠ στα πλαίσια του απαιτητικού περιβάλλοντος ασφάλειας. Η απομόνωση της κοινωνικής μάζας από τις εργασίες και η απουσία κατανόησης του έργου της ΚΥΠ δεν έχουν προσφέρει στην Υπηρεσία το εύρος της προοπτικής που απαιτείται από μία σύγχρονη Υπηρεσία Πληροφοριών η οποία συμβαδίζει με τις απαιτήσεις και προκλήσεις της εποχής.

 Οι τάσεις των Κοινοτήτων Πληροφοριών και το επιχειρησιακό τους πλαίσιο

Λόγω του ιδιαιτέρως απαιτητικού σύγχρονου περιβάλλοντος ασφάλειας, οι Κοινότητες Πληροφοριών προηγμένων χωρών της αλλοδαπής έχουν αναγκαστεί να προσαρμόσουν τις εργασίες και το πλαίσιο επιχειρήσεών τους στα νέα επί του εδάφους δεδομένα. Θα ήταν στρατηγικά άτοπο για κράτη-μοντέλα του διεθνούς συστήματος να παραμείνουν προσκολλημένα σε ξεπερασμένες πρακτικές οι οποίες κρίνονται μη αποδοτικές. Σε γενικές γραμμές, οι επικοινωνιακές τάσεις των Κοινοτήτων Πληροφοριών καταγράφονται ως κάτωθι:

-        Εκτεταμένη χρήση του διαδικτύου, μέσω επίσημων ιστοσελίδων, μέσων κοινωνικής δικτύωσης και σχετικών forum

-        Χρήση του κοινωνικού περιβάλλοντος ως επιχειρησιακό χώρο και

-        Χρήση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.

Η λογική του πλαισίου επιχειρήσεων μπορεί να προσεγγιστεί με διεπιστημονικό τρόπο και συνοψίζεται στα εξής:

-        Επιχειρήσεις προπαγάνδας, αντί-προπαγάνδας και ψυχολογικών επιχειρήσεων:

-        Πληροφόρηση κοινού για τρέχοντα ζητήματα

-        Παροχή πληροφοριών γενικής φύσεως

-        Σφυρηλάτηση κουλτούρας ασφάλειας

 Υπόθεση Εργασίας: Η Κοινότητα Πληροφοριών των ΗΠΑ

Η πρώτη υπόθεση εργασίας αφορά στην Κοινότητα Πληροφοριών των ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, θα παρουσιαστεί η επικοινωνιακή πολιτική των ακόλουθων Υπηρεσιών/Θεσμών στα πλαίσια της πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης, Facebook:

-        Office of the Director of National Intelligence (ODNI)

-        Central Intelligence Agency (CIA)

Με τον όρο επικοινωνιακή πολιτική, θα επιχειρηθεί να παρουσιαστεί η παρουσία και η χρήση των πιο πάνω θεσμών και υπηρεσιών σε ότι αφορά:

-        Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ)

-        Το Κοινωνικό Περιβάλλον (Social Environment).

-        Τους ακαδημαϊκούς χώρους.

Office of the Director of National Intelligence / Central Intelligence Agency 

Το Γραφείο του Διευθυντή του Γραφείου Εθνικών Πληροφοριών (Office of the DNI) ξεκίνησε τις εργασίες του τον Απρίλιο του 2005 και εντάσσεται στα πλαίσια των σαρωτικών αλλαγών που έλαβαν χώρα στην Κοινότητα Πληροφοριών των Ηνωμένων Πολιτειών μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11^ης Σεπτεμβρίου 2001. Σκοπός του ODNI είναι η εμπέδωση αγαστής συνεργασίας μεταξύ των Υπηρεσιών που απαρτίζουν την Κοινότητα Πληροφοριών των ΗΠΑ και την ανάπτυξη εναρμονισμένων στρατηγικών που να δύνανται να διευκολύνουν το έργο των Υπηρεσιών Πληροφοριών των ΗΠΑ. Από το 2009, εξειδικευμένες διεπιστημονικές ομάδες του ODNI χρησιμοποιούν την πλατφόρμα του Facebook για τους ακόλουθους σκοπούς:

-        Ενημέρωση της κοινωνικής μάζας για τους στόχους και το όραμα του εν λόγω θεσμού,

-        Αποδελτίωση αναλύσεων, άρθρων γνώμης και τοποθετήσεων που έχουν δημοσιευθεί στον ημερήσιο τύπο, δεξαμενές σκέψεις, ΜΜΕ και άπτονται των όρων εντολής και πεδίου εξειδίκευσης του ODNI,

-        Ενημέρωση περί των εξελίξεων στον τομέα της επιστημονικής/κοινωνιολογικής/ ψυχολογικής έρευνας και άπτονται του τομέα των Πληροφοριών.

Η χρήση του Facebook από το ODNI έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον αρκετών χιλιάδων χρηστών της πλατφόρμας, οι οποίοι εμπλέκονται σε συζητήσεις σχετικές με τις δημοσιεύσεις που γίνονται από το προσωπικό του ODNI που είναι επιφορτισμένο με την επικοινωνιακή πολιτική του Γραφείου. Με αυτό τον τρόπο, το ODNI εγκαθίδρυσε ανοικτή γραμμή επικοινωνίας με τον απλό πολίτη. Η επικοινωνία μεταξύ του ODNI και πολιτών κρίνεται απόλυτα αναγκαία και επωφελής, τόσο για τις εργασίες και τους όρους εντολής της Κοινότητας Πληροφοριών των ΗΠΑ, όσο και για τον καθημερινό πολίτη.

Η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ (Central Intelligence Agency) κάνει εκτεταμένη χρήση της πλατφόρμας του YouTube. (http://www.youtube.com/user/ciagov)

Εξειδικευμένο προσωπικό της CIA ενημερώνει σε τακτική βάση (σχεδόν καθημερινά) τον ιστοχώρο της Υπηρεσίας στη δημοφιλή πλατφόρμα, με υλικό σχετικό με το πεδίο δραστηριοτήτων της εν λόγω Υπηρεσίας. Ειδικότερα, δημοσιεύονται ομιλίες του εκάστοτε επικεφαλής της CIA σε δεξαμενές σκέψεις, Πανεπιστήμια, τηλεοπτικά μέσα, διαφημιστικά σποτάκια της Υπηρεσίας, ενημερωτικά, μικρού μήκους βίντεο για τεκταινόμενα ανά το παγκόσμιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα σχολιασμού των βίντεο που αναρτώνται από τον επίσημο λογαριασμό της CIA.

Πέραν της ψηφιακής επικοινωνιακής πολιτικής, η Κοινότητα Πληροφοριών των ΗΠΑ έχει αναπτύξει συγκεκριμένη τακτική ανοίγματος στον κοινωνικό χώρο, με τακτική παρουσία, ιδιαίτερα στους ακαδημαϊκούς χώρους. Με στοχευμένες διαφημίσεις συνοδευόμενες από συγκεκριμένη ρητορική και λεξιλόγιο, επιθυμεί να προσεγγίσει επιστήμονες με εξειδικευμένη γνώση και συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Η CIA επικεντρώνει την επικοινωνιακή της στρατηγική τονίζοντας τη σημασία που αποδίδει στη διαφορετικότητα και την ξεχωριστή προσωπικότητα του μελλοντικού προσωπικού που θα απασχοληθεί στην Υπηρεσία. Εδώ και εδώ ορισμένα παραδείγματα της διαφημιστικής καμπανιας της CIA.

Η συγκεκριμένη διαφήμιση έχει αναρτηθεί σε κοινόχρηστους χώρους ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων των ΗΠΑ και αποτελεί μέρος της στοχευμένης καμπάνιας της CIA για ανάδειξη της σημασίας που αποδίδεται εκ μέρους της Υπηρεσίας, στη διαφορετικότητα της προσωπικότητας και την ποικιλία που επιβάλλεται να υπάρχει στις ιδέες, στοιχεία τα οποία θεωρούνται παράγοντες υγιούς ζύμωσης και προς το συμφέρον της αποστολής της Υπηρεσίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι προσωπικό (στρατολογητές/recruiters) της CIA, NSA, FBI, επισκέπτονται συχνά ακαδημαϊκούς χώρους στα πλαίσια προγραμματισμένων εκδηλώσεων δυνητικών εργοδοτών, με στόχο την ανίχνευση νεαρών ταλέντων και την παροχή χρήσιμων πληροφοριών για το έργο των εκάστοτε Υπηρεσιών, καθώς τα Πανεπιστημιακά ιδρύματα ανέκαθεν λειτουργούσαν ως οι κύριοι τροφοδοτικοί μηχανισμοί της Κοινότητας Πληροφοριών των ΗΠΑ, σε προσωπικό.

Προς Κυπριακή Κοινότητα Πληροφοριών (Cypriot Intelligence Community)

Οι Υπηρεσίες Πληροφοριών αποτελούν τον κρισιμότερο ίσως συντελεστή διαμόρφωσης της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας των Κρατικών οντοτήτων. Διαμορφώνουν αποφασιστικά τη δυνατότητα ενός κυρίαρχου κράτους να συλλέγει, αναλύει και αξιοποιεί πληροφορίες οι οποίες θεωρούνται κρίσιμες για την επίτευξη των στόχων που ορίζονται διαχρονικά από την εκτελεστική εξουσία και γενικά, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο στην προσπάθεια ενός κράτος για την επίτευξη των στόχων του: πολιτικών και διπλωματικών, οικονομικών και στρατιωτικών. Κυρίως τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ένεκα των εξελίξεων σε παγκόσμιο επίπεδο και το δυναμικό χαρακτήρα των σχέσεων που διέπουν την παγκόσμια πολιτική σκηνή, έχουν αναπτυχθεί Κοινότητες Πληροφοριών (Intelligence Communities), με σκοπό τη δημιουργία ενός εποπτικού οργάνου (Εθνική Αρχή Πληροφοριών) το οποίο συντονίζει, παρέχει διοικητική και επιμελητειακή (logistical) υποστήριξη στις επιμέρους Υπηρεσίες Πληροφοριών και του οποίου ο επικεφαλής ενημερώνει και λογοδοτεί στον ανώτατο άρχοντα του κράτους.

Σκοπός της παρούσας παρέμβασης είναι να παρουσιαστεί εν συντομία η μετεξέλιξη του περιβάλλοντος ασφαλείας (security environment) της Κυπριακής Δημοκρατίας και να υποδειχθεί η ανάγκη για την ανάπτυξη Κοινότητας Πληροφοριών, με στόχο να μπορέσει το κυπριακό κράτος να ανταπεξέλθει αποτελεσματικότερα στις σύγχρονες, πολυεπίπεδες και πολυδιάστατες προκλήσεις για την ασφάλειά του.

Η τουρκική εισβολή του 1974 και η συνεχιζόμενη κατοχή του 37 τοις εκατόν της επικράτειας της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ο παράγοντας που διαμόρφωσε σε τεράστιο βαθμό τον προσανατολισμό των κυριότερων Υπηρεσιών Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας, ήτοι της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΚΥΠ) και της Ομάδας Ασφαλείας Στρατεύματος (ΟΑΣ), του στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και Αντικατασκοπείας. Η όλη αρχιτεκτονική του συστήματος ροής πληροφοριών της ΚΔ προσαρμόστηκε στην ανάγκη για αντιμετώπιση της τουρκικής υπαρξιακής απειλής, επικεντρωμένη κυρίως στη συλλογή, ανάλυση και αξιοποίηση πληροφοριών πολιτικής και στρατιωτικής φύσεως που αφορούσαν στην κατοχική δύναμη. Διαχρονικά, οι Υπηρεσίες Πληροφοριών της ΚΔ έχουν διεξάγει επιτυχώς και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, επιχειρήσεις αντικατασκοπείας εντός κυπριακής επικράτειας. Σε γενικές γραμμές, η ΚΥΠ υπήρξε καθρέφτης της ευρύτερης πολιτικής ζωής του τόπου της οποίας η ατζέντα αφορούσε σχεδόν αποκλειστικά την αντιμετώπιση της τουρκικής επιθετικής πολιτικής εναντίον της νομιμότητας και εδαφικής κυριαρχίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το 1983 και η παράνομη ανακηρυξη του ψευδοκράτους της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείου Κύπρου», δημιούργησε νέα δεδομένα επι κυπριακού εδάφους. Πέρα από το σοβαρότατο πολιτικό πλήγμα που δέχθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία μετά το παράνομο διάβημα της τουρκοκυπριακής πλευράς με τις ευλογίες της Άγκυρας, δημιουργήθηκε ένα τεράστιο κενό ασφάλειας (security gap) εντός της κυπριακής επικράτειας, στο οποίο οι νόμιμες αρχές της Δημοκρατίας αδυνατούν να ασκήσουν αποτελεσματικό έλεγχο.

Σχεδόν σαράντα χρόνια μετά και ενώ η Κυπριακή Δημοκρατία, κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παραμένει κατεχόμενη από την Τουρκία, οι εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες παρατηρείται ένα εντελώς καινούριο περιβάλλον ασφάλειας το οποίο χαρακτηρίζεται από νέου τύπου απειλές για τη διεθνή ασφάλεια, όπως τα διεθνή τρομοκρατικά δίκτυα, παράνομο εμπόριο όπλων και διπλής χρήσεως υλικών, λαθρεμπόριο ναρκωτικών, λαθρομετανάστευση, πειρατεία, διασπορά Όπλων Μαζικής Καταστροφής (ΟΜΚ), οργανωμένο έγκλημα και την ανάδειξη του κυβερνοχώρου, ως διακριτού και ξεχωριστού θεάτρου επιχειρήσεων (κυβερνοέγκλημα-κυβερνοτρομοκρατία). 

Το σύγχρονο περιβάλλον ασφάλειας χαρακτηρίζεται εξαιρετικά πολύπλοκο, με την εμπλοκή μη-κρατικών παραγόντων (non-state actors), απειλώντας το μονοπώλιο της βίας από τις κρατικές οντότητες με την εμπλοκή τους σε εγκληματικές και τρομοκρατικές δραστηριότητες.

Η Κυπριακή Δημοκρατία καλείται να αντεπεξέλθει σε εντελώς καινούριες προκλήσεις, οι οποίες απαιτούν υψηλό βαθμό ετοιμότητας εκ μέρους των αρμόδιων υπηρεσιών. Ο υψηλός βαθμός ετοιμότητας και η ικανότητα αποτελεσματικής στρατηγικής πρόβλεψης (strategic forecasting) προϋποθέτει την ποιοτική συμβάδιση των Υπηρεσιών Πληροφοριών με τις παγκόσμιες τάσεις των Κοινοτήτων Πληροφοριών. Η Κυπριακή Δημοκρατία, αδυνατεί de facto να ασκήσει αποτελεσματικό έλεγχο σε μεγάλο μέρος της επικράτειάς της και καλείται να αντιμετωπίσει τα overspills ένεκα του ρευστού χαρακτήρα της κατάστασης στη Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική, τα οποία κατα κύριο λόγο αποτελούν:

-        Γίνεται δέκτης κυμάτων λαθρομετανάστευσης και προσφυγικών ρευμάτων, λόγω αστάθειας στο εσωτερικό των χωρών προέλευσής τους. Λόγω του κενού ασφάλειας στο κατεχόμενο μέρος της Νήσου, αυξάνεται η πιθανότητα εισόδου εξτρεμιστικών στοιχείων προσκείμενων σε τρομοκρατικές οργανώσεις,

-        Ξέπλυμα βρώμικου χρήματος,

-        Λαθρεμπόριο όπλων και ναρκωτικών.

Υπο το φως των νέων εξελίξεων, παγκόσμιων αλλά και περιφερειακών τάσεων σε ότι αφορά την εξέλιξη των δυνητικών απειλών, προκαλεί απογοήτευση το γεγονός ότι δεν έχει παρατηρηθεί ο απαραίτητος εκσυγχρονισμός των αρμόδιων Υπηρεσιών Πληροφοριών της Δημοκρατίας ούτως ώστε να είναι σε θέση να αντεπεξέλθει επαρκώς και συμβαδίζοντας πλήρως με την αρχιτεκτονική ασφαλείας προηγμένων μοντέλων – χωρών. Δυστυχώς, παρατηρείται έντονη εσωστρέφεια των Υπηρεσιών Πληροφοριών, η οποία δικαιολογείται εν μέρει λόγω της τουρκικής κατοχής. Εντούτοις, η ροή των εξελίξεων και η ένταση των δυνητικών απειλών απαιτούν τη δημιουργία κυπριακής Κοινότητας Πληροφοριών η οποία θα μπορούσε να περιλαμβάνει τις επιμέρους Υπηρεσίες:

-        Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ)

-        2^ο Επιτελικό Γραφείο Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς

-        Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (ΚΣΕΔ)

-        Γραφείο Συλλογής και Πληροφοριών Αστυνομίας Κύπρου

-        Διεύθυνση Ασφάλειας Αεροδρομίων

-        Μονάδα Αεροπορικών Επιχειρήσεων

-        Υπηρεσία Καταπολέμησης Ναρκωτικών

-        Τμήμα Πολιτικής Άμυνας

-        Ειδικός Αντιτρομοκρατικός Ουλαμός

-        Λιμενική Αστυνομία

Η υιοθέτηση λοιπόν ενός «συνεργατισμού» αρμόδιου για την εποπτεία και την υποστήριξη, διοικητική και επιμελητειακή (logistical) των Υπηρεσιών Πληροφοριών της ΚΔ, της Εθνικής Αρχής Πληροφοριών, θα μπορούσε να συνεισφέρει στην καλλιέργεια κουλτούρας πληροφοριών και ασφάλειας (intelligence and security culture), συνεισφέροντας τα μέγιστα στη σφυρηλάτηση αγαστής συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων κρίσιμων υπηρεσιών της ΚΔ και συμβαδίζοντας με τα προηγμένα μοντέλα και τις βέλτιστες πρακτικές των Κοινοτήτων Πληροφοριών της δυτικής Ευρώπης, των ΗΠΑ και του Ισραήλ.

Η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (Κ.Υ.Π), αποτελεί τον πιο νευραλγικό οργανισμό της κρατικής μηχανής και την σπονδυλική στύλη των Σωμάτων Ασφαλείας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι επιφορτισμένη με τη συλλογή πληροφοριών (πολιτικών, στρατιωτικών, οικονομικών, κοινωνικών κ.ά) που αφορούν στον σκληρό πυρήνα της κρατικής ασφάλειας. Η Υπηρεσία Πληροφοριών της Κ.Δ υπάγεται απευθείας στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και υποκανονικές συνθήκες, ο ρόλος της στη διαμόρφωση της αμυντικής, πολιτικής ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής είναι τεράστιος. Εν έτει 2013, η Υπηρεσία Πληροφοριών της Κ.Δ δεν έχει δικό της ιστοχώρο. Λιγοστά στοιχεία αναφέρονται στον ιστοχώρο της Αστυνομίας. Στόχος της παρούσας παρέμβασης είναι η ανάδειξη του πραγματικά λεπτού και σημαντικότατου ρόλου της ΚΥΠ σε ότι αφορά στην κρατική ασφάλειας. Προτείνονται λοιπόν τα εξής:

- Δημιουργία ιστοχώρου, στα πρότυπα των δυτικών Υπηρεσιών Πληροφοριών, με συγκεκριμένες ενότητες για τους σκοπούς της Υπηρεσίας, στοιχεία για την Κύπρο και το Κυπριακό πρόβλημα,

- Καθημερινή ανάρτηση διεθνών και περιφερειακών πολιτικών εξελίξεων εξέχουσας σημασίας,

- Στοιχεία επικοινωνίας με σκοπό να επιδιωχθεί η επικοινωνία με την κοινωνία με στόχο τη διέλευση και κατ’ επέκτασιν της ανάλυσης και αξιοποίησης των πληροφοριών από πληθώρα πληροφοριοδοτών σε επίπεδο του πυρήνα της κοινωνίας.

Προφανώς και αντιλαμβανόμαστε τον λεπτό ρόλο τον οποίο επιτελεί η Υπηρεσία Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας, ιδιαίτερα λόγω της συνεχιζόμενης τουρκικής στρατιωτικής κατοχής, γι’ αυτό και προφανέστατα δεν ζητούμε τη δημοσιοποίηση ευαίσθητων στοιχείων και πληροφοριών. Από την άλλη όμως δεν δικαιολογείται η έντονη μυστικοπάθεια και το πέπλο μυστηρίου που συντηρείται γύρω από την Υπηρεσία. 

Όποιος έχει ασχοληθεί έστω και λίγο με τον κρίσιμο τομέα των Πληροφοριών και παρακολουθεί τις τάσεις των Κοινοτήτων Πληροφοριών στο εξωτερικό θα παρατηρήσει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία απέχει δεκαετίες από τα επίπεδα στοιχειωδούς σοβαρής επικοινωνιακής πολιτικής από μέρους της Υπηρεσίας Πληροφοριών. 

Κορυφαίοι αναλυτές πληροφοριών, ειδικοί σε θέματα στρατηγικής και στρατιωτικής ανάλυσης έχουν επανειλημμένα επισημάνει τη σημασία του «ανοίγματος» των Υπηρεσιών Πληροφοριών προς την Κοινωνία των Πολιτών, με στόχο την αμφίδρομη επικοινωνία και την καλλιέργεια συνεργασίας με σημαντικά οφέλη για την Κυπριακή Δημοκρατία. Είμαστε βέβαιοι ότι η παρούσα ηγεσία της Υπηρεσίας θα λάβει υπ’ όψιν της και θα κινηθεί με βάση τις παρούσες τάσεις εντός των κόλπων προηγμένων μοντέλων πληροφοριών.

Πηγή Νικόλας Στυλιανού

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση