Η Θράκη στο Μεταίχμιο

H αμφισβήτηση της Ελληνικής κυριαρχίας στη Θράκη και μία πρόταση για μία νέα πολιτική στην περιοχή


Με ιδιαίτερη χαρά καλωσορίζουμε ένα ιδιαίτερου περιεχομένου βιβλίο με τίτλο «Η Θράκη στο Μεταίχμιο» που κυκλοφόρησε για τη Θράκη και που χρήζει της προσοχής όλων μας, αφού το θέμα που πραγματεύεται ο συγγραφέας Αναστάσιος Λαυρέντζος είναι απολύτως εθνικό, χαρακτηρισμένο ως "μαύρη περιοχή" για τους πολιτικούς, αλλά από τον συγγραφέα γίνεται μία τολμηρή έντιμη και τεκμηριωμένη καταγραφή για όσα συνέβησαν, συμβαίνουν και «έρχονται» στην Θράκη.
Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζεται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο πολιτικής το οποίο προτείνει και μια νέα αναπτυξιακή φιλοσοφία για τη Θράκη και την ελληνική περιφέρεια γενικότερα (έξω και πέρα από τη λογική των ΕΣΠΑ και των ΕΟΖ). Από την άποψη αυτή έχει ένα γενικότερο ενδιαφέρον.

Ο συγγραφέας με το βιβλίο αυτό μεταξύ άλλων επιχειρεί να διερευνήσει κατά πόσον οι πολίτες μετά το πάθημα της χρεοκοπίας έχουν ενστερνισθεί ότι η διαμόρφωση των εξελίξεων είναι δική τους υπόθεση.

Κατά πόσον δηλαδή πιστεύουν ότι μόνο μέσα από τη γνώση των θεμάτων θα μπορέσουν να επιβάλουν νέες πολιτικές και νέα πρόσωπα, εγκαταλείποντας τις προ χρεοκοπίας εν λευκώ «εξουσιοδοτήσεις».
Η κοινωνία σήμερα ζητά μια νέα ποιότητα και προτάσεις για τα προβλήματά της.
Άραγε αν αυτές διατυπώνονται εγκαίρως και με πληρότητα, η κοινωνία θα τις μελετήσει σοβαρά; Θα τις αναδείξει; Ή θα αδιαφορήσει, αρκούμενη σε εκ των υστέρων διαμαρτυρίες;
Αν κάτι έχει αναδείξει η χρεοκοπία, είναι ότι όλοι πλέον οφείλουμε να είμαστε υποψιασμένοι. Και στον βαθμό που ισχύει αυτό είμαστε και συνυπεύθυνοι.
Όπως μας δήλωσε ο ίδιος ο κ. Λαυρέντζος: 

"Θα ήθελα να πω ότι στο χέρι σας είναι το βιβλίο αυτό να αναδειχθεί και στο χέρι σας είναι να περάσει απαρατήρητο. Αυτή άλλωστε είναι η λειτουργία της κοινωνίας και αυτή είναι η λειτουργία των πολιτών. Φοβάμαι πάντως ότι το βιβλίο αυτό έχει την «επιτυχία» του εξασφαλισμένη, αφού στον βαθμό που θα υλοποιηθούν αυτά που προβλέπει, θα ανακαλυφθεί έστω και εκ των υστέρων. Εύχομαι και ελπίζω αυτό να μην συμβεί..."

Αποσπάσματα του βιβλίου

«Στις διαπραγματεύσεις που θα γίνουν με τους ξένους για το πολιτικό μέλλον της Δυτικής Θράκης πρέπει να δραστηριοποιηθούμε με σύνεση. Σκοπός μας είναι η Δυτική Θράκη να παραμείνει στα τουρκικά χέρια, σαν ενιαίο σύνολο, και σε κατάλληλο χρόνο και ευκαιρία να ενωθεί με τη Μητέρα Πατρίδα [...]. Εμείς δεν μπορούμε να αποδεχτούμε την απαλλοτρίωση του τουρκικού αυτού τμήματος. Οι αδελφοί μας της Δυτικής Θράκης, σε πρώτο βήμα, πρέπει να αγωνιστούν για να κερδίσουν την ανεξαρτησία και την αυτονομία της Δυτικής Θράκης».
Απόσπασμα από τη διακήρυξη του Κεμάλ Ατατούρκ που περιλαμβάνεται στον εθνικό όρκο (Misak - IMillỉ) του 1920

Αν στα πρώτα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή γινόταν αναφορά σε «μειονοτικό ζήτημα», η σκέψη αυθόρμητα θα πήγαινε στη σημαντική ελληνική μειονότητα της Τουρκίας (Κωνσταντινούπολη, Ίμβρος, Τένεδος), η οποία αν και είχε περιοριστεί ώστε να καταστεί αριθμητικά ισοδύναμη με τους μη ανταλλάξιμους μουσουλμανικούς πληθυσμούς που παρέμειναν στην Ελλάδα (σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάνης), εν τούτοις ήταν πολύ σημαντικότερη οικονομικά και μορφωτικά από την κατά βάση αγροτική μουσουλμανική μειονότητα της ελλαδικής Θράκης.

Σήμερα, σχεδόν τρεις γενιές μετά, η ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης και των νήσων Ίμβρου και Τενέδου, έχει προ πολλού εξαλειφθεί. Αντιθέτως, η μουσουλμανική μειονότητα της ελλαδικής Θράκης υπάρχει, αναπτύσσεται και τα μέλη της πλέον απολαμβάνουν όλων των δικαιωμάτων που παρέχει μια ευρωπαϊκή χώρα στους πολίτες της. Αυτή η αναφορά και μόνο, αρκεί για να καταδειχθεί η διαχρονική αδυναμία του ελληνικού κράτους να προστατεύσει το έθνος εκτός των συνόρων του, αλλά και το πόσο μικρή μπορεί να γίνει η απόσταση ανάμεσα στο αδιανόητο και στη συντελεσμένη καταστροφή, όταν επί δεκαετίες ακολουθείται μια αποσπασματική πολιτική. Στο παρόν βιβλίο θα αναφερθούμε στο Θρακικό ζήτημα, το οποίο τείνει να φτάσει σε οριακό σημείο τόσο εξ αιτίας των τουρκικών μεθοδεύσεων όσο και εξ αιτίας των νέων συνθηκών που δημιουργεί η ελληνική οικονομική εξασθένηση.

Η στρατηγική σημασία της Θράκης
Η Θράκη αντιπροσωπεύει μόνο το 6,5% της ελληνικής επικράτειας, αλλά η θέση της τής δίνει τεράστια σημασία στο νέο παγκοσμιοποιημένο και μεταψυχροπολεμικό σκηνικό (γεωπολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά). 

Συγκεκριμένα:
1. Η Θράκη είναι ένας γεωπολιτικός εξώστης από τον οποίο η Ελλάδα ατενίζει τα στενά του Βοσπόρου και τον Εύξεινο Πόντο. Από την άποψη αυτή η Θράκη καθιστά την Ελλάδα τμήμα του παρευξείνιου υποσυστήματος, δηλαδή χώρα η οποία παρουσιάζει ενδιαφέρον για τους γεωπολιτικούς παίκτες πλανητικής ή περιφερειακής εμβέλειας που συγκρούονται στην περιοχή. Ενδεχόμενη λοιπόν απώλειά της δεν θα σήμαινε απλώς ή μόνο την απώλεια ενός γεωγραφικού διαμερίσματος, αλλά θα συνιστούσε και έναν σοβαρό γεωπολιτικό ακρωτηριασμό, αφού στην περίπτωση αυτή θα χανόταν η εγγύτητα προς μια ευρύτερη περιοχή, στην οποία διασταυρώνονται σημαντικά συμφέροντα και όπου ιστορικά ο ελληνισμός ήταν λίγο ή πολύ πάντα παρών. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν πιθανώς αρνητική και για τη Ρωσία, η οποία στην περίπτωση αυτή θα έχανε μια δυνητική παράκαμψη των στενών του Βοσπόρου1.

2. Η Θράκη είναι ένα προγεφύρωμα στη χερσόνησο του Αίμου, το οποίο σε όποιον το ελέγχει δίνει άμεση πρόσβαση από τη θάλασσα προς όλους τους εμπορικούς δρόμους που κατευθύνονται προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (με την τελευταία να έχει αποκτήσει ιδιαίτερη οικονομική σημασία μετά την πτώση του κομμουνισμού). Είναι σαφές ότι μια τέτοια πρόσβαση ενδιαφέρει όποιον έρχεται από τα ανατολικά (Κίνα και λοιπές εξαγωγικές χώρες της Ασίας), αφού του προσφέρει μια πολύ πιο σύντομη και φθηνή διαδρομή για τη διοχέτευση των προϊόντων του σε αυτές τις περιοχές, απ’ οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική επιλογή (π.χ. μέσω Αδριατικής ή μέσω των λιμανιών της Β. Ευρώπης). Επίσης του προσφέρει μια παράκαμψη των κορεσμένων στενών του Βοσπόρου για όσες περιοχές είναι προσβάσιμες μέσω του Εύξεινου Πόντου. Αυτή η μείωση του κόστους ή του χρόνου μεταφοράς, υπολογιζόμενη στο σύνολο των προϊόντων που θα διακινηθούν, καθορίζει και την οικονομική σημασία αυτής της πρόσβασης για τον ενδιαφερόμενο. Σε αυτό το πλαίσιο, αλλά με μια εντελώς αντίστροφη οπτική, η Θράκη είναι σημαντική και για τη Γερμανία, η οποία έχει κάθε λόγο να ενδιαφέρεται για τον έλεγχο των εμπορικών προσβάσεων προς τη «Μεσευρώπη» (Mitteleuropa), η οποία εξ αντικειμένου αποτελεί χώρο άμεσου γεωπολιτικού και οικονομικού της ενδιαφέροντος. Ανάλογη είναι η σημασία της Θράκης και για τις χώρες της Ανατολικής Βαλκανικής και ιδίως για την Βουλγαρία, η οποία μέσω της Θράκης θα μπορούσε να αποκτήσει πρόσβαση στη θάλασσα παρακάμπτοντας τα στενά του Βοσπόρου.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι για την Ελλάδα η Θράκη δεν είναι μόνο το δικό της πολύτιμο εφαλτήριο για τα Ανατολικά Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη, αλλά και μια περιοχή που μπορεί εν δυνάμει να εξελιχθεί σε διεθνή κόμβο εμπορίου, στοιχείο το οποίο αυξάνει κατακόρυφα την αξία της στο χρηματιστήριο της γεωοικονομίας.

3. Η Θράκη βρίσκεται πάνω στον εμπορικό άξονα Ανατολής - Δύσης από τον οποίο αναγκαστικά θα διέλθουν και οι αγωγοί φυσικού αερίου οι οποίοι θα ξεκινούν από την κεντρική Ασία και θα καταλήγουν στην Ευρώπη. Το γεγονός αυτό προσδίδει από μόνο του ιδιαίτερη σημασία στη Θράκη. (σ.σ. Τον Ιούνιο του 2013 αποφασίστηκε να περάσει από τη Θράκη ο αγωγός TAP, ο οποίος θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν προς την Ευρώπη).

4. Η Θράκη δίνει στην Ελλάδα σημαντικό στρατηγικό βάθοςστη διεύθυνση Ανατολής - Δύσης και αποτελεί τον Βόρειο προμαχώνα της Αιγαιακής «ενδοχώρας». Τυχόν απώλειά της θα καθιστούσε την Θεσσαλονίκη «παραμεθόρια» πόλη που θα κινδύνευε άμεσα από μια εξ ανατολών επίθεση, ενώ από την άλλη μεριά θα άφηνε ανυπεράσπιστο ολόκληρο το βόρειο τμήμα του Αιγαίου (με μοναδικό εναπομένον σημείο αντίστασης τη Λήμνο, αφού σε μια τέτοια περίπτωση η διατήρηση της Σαμοθράκης θα ήταν αδύνατη). Επί πλέον θα χανόταν το πλεονέκτημα αμύνης επί ενός σημαντικού αντιαρματικού κωλύματος όπως είναι ο ποταμός Έβρος και επί μιας σχετικά οχυρής τοποθεσίας όπως είναι τα υψώματα που φράσσουν τη διέξοδο προς την πεδιάδα της Κομοτηνής. Τέλος η απώλεια ή η ενδεχόμενη αποστρατιωτικοποίηση της Θράκης θα αποστερούσε την ελληνική πλευρά σε μια σύρραξη με την Τουρκία από τη μοναδική δυνατότητα που θα είχε να αντισταθμίσει τυχόν εδαφικές απώλειες σε άλλες περιοχές (π.χ. Αιγαίο), μέσω της κατάληψης τμήματος ή ολόκληρης της Ανατολικής Θράκης με τη διενέργεια αντεπίθεσης στο μέτωπο του Έβρου2.

5. Η Θράκη παρουσιάζει ορισμένα οικονομικά χαρακτηριστικά στρατηγικού χαρακτήρα. Εκτός από το ότι περιλαμβάνει κάτι λιγότερο από το 1/12 των καλλιεργήσιμων εδαφών της ελληνικής επικράτειας και σημαντικές εκτάσεις βοσκοτόπων (πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό για την τροφική επάρκεια της χώρας) διαθέτει πιθανώς και αξιόλογο ορυκτό πλούτο, τόσο στην ηπειρωτική ζώνη όσο και στην υφαλοκρηπίδα του Β. Αιγαίου. Συγκεκριμένα, εκτός από χρυσό (Πέραμα Έβρου, Σάππες Ροδόπης) και ζεόλιθο (Πετρωτά Έβρου), η Θράκη διαθέτει αποθέματα σπανίων γαιών για τα οποία ήδη διεξάγεται κοιτασματολογική διερεύνηση3. Σημειώνεται ότι οι σπάνιες γαίες αποτελούν μια ομάδα μετάλλων τα οποία χρησιμοποιούνται σε πλήθος προηγμένων βιομηχανικών εφαρμογών (κράματα αεροδιαστημικής, μπαταρίες ηλεκτροκίνητων οχημάτων, ηλεκτρονικά στοιχεία, ελαφροί μαγνήτες, φωτοβολταϊκά στοιχεία κ.λπ.), γεγονός το οποίο τις καθιστά στρατηγικά υλικά για τη σύγχρονη βιομηχανία. Η ιδιαίτερη σημασία τους έγκειται επίσης στο ότι σήμερα η μόνη χώρα που εξορύσσει και παράγει αυτά τα μέταλλα είναι η Κίνα (κατά 97%), με αποτέλεσμα να ελέγχει την προσφορά τους και τις τιμές τους. Το ενδεχόμενο επομένως να βρεθούν κοιτάσματα σπανίων γαιών στη Θράκη θα άλλαζε άρδην την γεωπολιτική της σημασία, θέτοντάς την στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των οικονομικά αναπτυγμένων χωρών, ιδίως δε των βορειοευρωπαϊκών, των οποίων η βιομηχανία στην κυριολεξία διψά για αυτές τις πρώτες ύλες.
Στην παρούσα φάση δεν μπορούμε να προεξοφλήσουμε την έκβαση των σχετικών ερευνών. Η γνώση όμως αυτού του ενδεχομένου ίσως θα μπορούσε να ερμηνεύσει πρωτοβουλίες του διεθνούς παράγοντα στη Θράκη, οι οποίες ενδεχομένως βρίσκονται σε εξέλιξη ή θα εκδηλωθούν στο άμεσο μέλλον.

6. Η Θράκη μαζί με τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου δεν είναι μόνο το φυσικό ανατολικό σύνορο της Ελλάδας. Είναι παράλληλα και ένα πολιτιστικό και ιδεολογικό σύνορο που διαχωρίζει δύο κόσμους, δύο θρησκείες, δύο ιστορίες. Κατ’ επέκταση είναι το σύνορο της Ευρώπης με τον κόσμο της Ανατολής και υπό αυτή την έννοια η διαρκής επιβεβαίωση του ανένδοτου χαρακτήρα του αποτελεί ζήτημα τεράστιας πολιτικής, ιδεολογικής και συμβολικής σημασίας. Η ελλαδική Θράκη όμως είναι και κάτι ακόμη: αποτελεί το τελευταίο σημείο αγκίστρωσης του ελληνισμού στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Θράκης μετά τον ξεριζωμό του από τις βόρειες και τις ανατολικές περιοχές της. Τυχόν απώλειά της συνεπώς, θα σήμαινε το κλείσιμο ενός ακόμη μεγάλου ιστορικού κεφαλαίου, αυτού που επί αιώνες γράφει με τους αγώνες του ο θρακικός ελληνισμός.

Υποσημειώσεις:
1. Στο πλαίσιο αυτό μπορούν να κατανοηθούν ορισμένες πρωτοβουλίες που ανέλαβε πρόσφατα η ρωσική πλευρά και οι οποίες δείχνουν έμπρακτα το ενδιαφέρον της για τη Θράκη και ειδικά για την Αλεξανδρούπολη. Ενδεικτικά αναφέρουμε την αδελφοποίηση της πρωτεύουσας του νομού Έβρου με τον δήμο του Σοσνόβυι Μπορ, το πρωτόκολλο συνεργασίας που υπογράφτηκε μεταξύ του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και του Οικονομικού Πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης (6/2012), την πρόθεση της Ρωσίας να ανοίξει Προξενείο Ανατ. Μακεδονίας - Θράκης στην Αλεξανδρούπολη, την πρόθεση της ρωσικής τράπεζας KEDR που δραστηριοποιείται στην Ελλάδα για άνοιγμα καταστήματος στην Αλεξανδρούπολη, κ.λπ. Ιδιαίτερη σημασία έχουν και μια σειρά από κινήσεις υψηλού συμβολισμού που έγιναν την 28η Οκτωβρίου 2012, όταν ρωσικό πλοίο κατέπλευσε στην Αλεξανδρούπολη και έγινε παρέλαση ρωσικού αγήματος μαζί με άγημα του ελληνικού στρατού στο πλαίσιο του εορτασμού της ημέρας, αλλά και των τιμητικών εκδηλώσεων που έγιναν στο ανεγερθέν μνημείο των Ρώσων στρατιωτών που έπεσαν στην περιοχή κατά τη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου (1878).

2. Η αναφορά αυτή δεν εκφράζει κάποια εκτίμηση για το μέλλον, αλλά αποτελεί μια σεναριολογική ανάλυση σε ένα καθαρά θεωρητικό πλαίσιο διερεύνησης δυνατοτήτων και επιλογών. Αυτό που λέγεται εδώ βασίζεται στην άποψη που υποστήριξε ο Π. Κονδύλης στο Θεωρία του Πολέμου (σελ. 381- 411), ότι δηλαδή σε περίπτωση ελληνοτουρκικής σύρραξης η Ελλάδα θα έπρεπε να αποφύγει τον πειρασμό να υπερασπιστεί επί ίσοις όροις τα πάντα, αλλά να επικεντρώσει την προσπάθειά της στο μέτωπο του Έβρου. Αν στην περίπτωση αυτή κατάφερνε με μια επιτυχημένη αντεπίθεση να καταλάβει μέρος ή το όλον της Ανατ. Θράκης (η οποία είναι ουσιαστικά και η μόνη περιοχή στην οποία μπορεί να επιτύχει αυτοτελή εδαφικά κέρδη) θα μπορούσε τότε σε μελλοντικές διαπραγματεύσεις να ανακτήσει ό,τι εν τω μεταξύ θα είχε ίσως χαθεί αλλού. Από την άποψη αυτή η Θράκη αποτελεί (δυνητικά) το μοναδικό εφαλτήριο απ’ όπου μπορεί να εξαπολυθεί μια στρατηγική ελληνική αντεπίθεση σε περίπτωση ελληνοτουρκικής σύρραξης.


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση