Μαθήματα για τις υπηρεσίες πληροφοριών από την Βοστώνη

Η κατανόηση του μοιράσματος της πληροφορίας

Η επίθεση στον Μαραθώνιο της Βοστώνης, όπως και η απόπειρα βομβιστικής επίθεσης στην Times Square σχεδόν πριν από τρία χρόνια, δείχνουν ότι η γραμμή μεταξύ των τοπικών και των παγκόσμιων συγκρούσεων έχει γίνει πιο λεπτή. Ο Faisal Shahzad, ο επίδοξος τρομοκράτης το 2010, ζούσε νομίμως στις Ηνωμένες Πολιτείες για επτά χρόνια και είχε πάρει την αμερικανική υπηκοότητα ένα χρόνο πριν εφαρμόσει το σχέδιό του. Αργότερα είπε ότι για την επίθεση εμπνεύστηκε από τον ριζοσπαστικό κληρικό της Υεμένης Ανουάρ αλ-Αουλάκι, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακάλυψαν ότι το σχέδιο, στην πραγματικότητα, είχε οργανωθεί και χρηματοδοτηθεί από μια εξτρεμιστική ομάδα που ονομάζεται Τερίκ-ι -Ταλιμπάν του Πακιστάν (TTP), η οποία στοχεύει συνήθως στο κράτος και στον στρατό του Πακιστάν. Η προσπάθεια της οργάνωσης να επιτεθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες έδειξε ότι η διάκρισή της μεταξύ του εγγύς και του μακρινού εχθρού είχε γίνει όλο και περισσότερο θολή.

Όπως ο Shahzad, οι ύποπτοι της Βοστώνης βρίσκονταν στις ΗΠΑ νόμιμα. Σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες, ο μεγαλύτερος των δύο αδελφών, ο Tamerlan Tsarnaev, ανέπτυξε τις ριζοσπαστικές ιδέες του στις Ηνωμένες Πολιτείες πριν να ταξιδέψει στο Νταγκεστάν για να επισκεφθεί την οικογένεια του. Άλλοι αναφέρουν ότι εκπαιδεύτηκε στο εξωτερικό. Καμία από τις υποθέσεις αυτές δεν δίνει μια οριστική απάντηση στο το κατά πόσο η πράξη του ήταν θρησκευτική, πολιτική ή εθνοτική. Θα μπορούσε, τελικά, να ήταν ένας συνδυασμός και των τριών. Υπάρχει πλήθος παραπόνων που μπορεί να έχει ένας νεαρός Τσετσένος, και αρκετές ομάδες που επιθυμούν να τον εκμεταλλευτούν. Οι οργανώσεις των Τσετσένων αυτονομιστών, οι οποίες είναι σε μεγάλο βαθμό μουσουλμανικές, μάχονται κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Το «Εμιράτο του Καυκάσου», η μεγαλύτερη από αυτές τις ομάδες, αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη στην βομβιστική επίθεση. Εν τω μεταξύ, η αλ Κάιντα έχει αναφέρει συχνά την Κεντρική Ασία ως ένα σημαντικό θέατρο για την τζιχάντ. Σύμφωνα με τις περισσότερες μαρτυρίες, εξάλλου, υπήρξε εκπαίδευση Τσετσένων στα στρατόπεδα της αλ Κάιντα κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1990.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες επικεντρώθηκαν κυρίως στην τρομοκρατία που σχετίζεται με την αλ Κάιντα, αλλά αυτή η οργάνωση είναι μόνο μια σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από αύξηση του σεχταρισμού και στην οποία οι κοινότητες της διασποράς μπορούν να αναπτύξουν πολύ πιο στενές επαφές με τις χώρες καταγωγής τους από ό, τι έκαναν στο παρελθόν. Οι συμπαθούντες του εξωτερικού μπορούν να πάρουν εύκολα πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο σχετικά με συγκρούσεις στις πιο απομακρυσμένες γωνιές του κόσμου. Τούτο και μόνο, αυξάνει την πιθανότητα ότι μια μικρή απειλή κάπου αλλού μπορεί να γίνει γρήγορα παγκόσμια, και μάλιστα με ελάχιστη προειδοποίηση.

Τι σημαίνει αυτό για τη χάραξη πολιτικής των ΗΠΑ και του στρατού; Η συλλογή πληροφοριών από το εξωτερικό παραμένει κρίσιμη, αλλά μια άλλη πρόκληση μπορεί να αποδειχθεί εξίσου ζωτικής σημασίας: η ανταλλαγή πληροφοριών. Οι ξένοι σύμμαχοι εξακολουθούν να έχουν συνήθως τις καλύτερες πληροφορίες για τους πολίτες τους - ενδεχομένως ακόμη και εκείνους που ζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αν οι τρέχουσες αναφορές είναι σωστές, το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών (Federal Bureau of Investigation, FBI) γνώριζε για τον Tamerlan Tsarnaev από το 2011, με βάση μια πληροφορία από αγνώστων στοιχείων υπηρεσία πληροφοριών του εξωτερικού. Είχε ανακριθεί πριν από το ταξίδι του στο εξωτερικό, αλλά καμία περαιτέρω ενέργεια δεν κρίθηκε σκόπιμη. Αυτό θέτει το ερώτημα του κατά πόσον η ξένη υπηρεσία είχε κι άλλες πληροφορίες - ή αν παρακολουθούσε τις δραστηριότητες του ενώ ήταν στο εξωτερικό - και γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν το γνώριζαν.

Σε περιπτώσεις σαν κι αυτή, είναι δύσκολο να υπερτιμηθεί η σημασία της βελτίωσης της συνεργασίας των διεθνών υπηρεσιών πληροφοριών. Είναι σχεδόν αδύνατο για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αν ενεργούν μόνες τους, να παρακολουθούν την συμπεριφορά μιας ομάδας δύο ατόμων σε ολόκληρες ηπείρους και σε απομακρυσμένες περιοχές. Χρειάζονται συνεργασίες. Η πολιτική αναταραχή στην Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική έχει επιδεινώσει το πρόβλημα. Μερικές σχέσεις υπηρεσιών πληροφοριών αντιτρομοκρατίας είναι πλέον τόσο τεταμένες που έχουν γίνει πια σχεδόν ανύπαρκτες. Οι αξιωματούχοι στις χώρες που εξέρχονται από την Αραβική Άνοιξη φοβούνται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδεχομένως θα χειραγωγήσουν τις νέες κυβερνήσεις με την τοποθέτηση στελεχών στις υπηρεσίες ασφαλείας ή πολιτικών προκειμένου να έχουν πρόσβαση στην κοινότητα των υπηρεσιών πληροφοριών. Μια δεύτερη ανησυχία είναι ότι η κοινή γνώμη, αν μάθει για την συνεργασία, θα γίνει έξω φρενών. Παρά τις δηλώσεις περί του αντιθέτου, οι σχέσεις της αμερικανικής αντιτρομοκρατίας στην εν λόγω περιοχή δεν είναι αυτές που ήταν κάποτε. Και τούτο μπορεί να συνεχιστεί, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες επικεντρώνονται σε άλλες προτεραιότητες σε όλο τον κόσμο.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες αναθεώρησαν την εγχώρια ανταλλαγή πληροφοριών μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και θα πρέπει να προσπαθήσουν τώρα να κάνουν ανάλογες βελτιώσεις στην διεθνή ανταλλαγή πληροφοριών. Φυσικά, υπάρχουν διαφορές: στην εγχώρια ανταλλαγή πληροφοριών, οι διαφορές στις νομικές εξουσίες και τις δικαιοδοσίες «σαλαμοποίησαν» την συλλογή πληροφοριών και περιέπλεξαν τις πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ των υπηρεσιών. Η διεθνής ανταλλαγή πληροφοριών, αντιθέτως, περιορίζεται επειδή οι ξένες χώρες - ακόμα και οι σύμμαχοι - συχνά βρίσκονται σε ανταγωνισμό, δεν εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο. Παρ’ όλα αυτά, το να γίνουν μερικά βασικά βήματα θα είναι μια χρήσιμη αρχή. Η καθιέρωση τεχνολογικών πλατφορμών ώστε να παρέχονται προειδοποιήσεις χωρίς μελοδραματικές συναντήσεις ή διπλωματικά διαβήματα, είναι πλέον εφικτή, χάρη στην ανωνυμία του λογισμικού των ηλεκτρονικών υπολογιστών και την πανσπερμία των υπολογιστικών συστημάτων. Η ανάπτυξη εργαλείων ανταλλαγής πληροφοριών προς αυτή την κατεύθυνση μπορεί να συμβάλει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ ξένων εταίρων. Η διαδικασία για να γίνει αυτό, θα βοηθήσει να αναπτυχθεί μια κοινή επιχειρησιακή εικόνα, καθώς και να δημιουργηθούν κοινά πρότυπα. Στα πιο ταραχώδη μέρη του κόσμου, ωστόσο, το πιο σημαντικό βήμα για την ενθάρρυνση της συνεργασίας των υπηρεσιών πληροφοριών θα μπορούσε να είναι τόσο απλό, όσο το να εκπέμπονται κατανοητά μηνύματα σχετικά με την συνέχιση της δέσμευσης των ΗΠΑ.

Ακόμη και η βελτιωμένη διεθνής ανταλλαγή πληροφοριών δεν αποτελεί πανάκεια για την τρομοκρατία. Αρχικά, όπως λέει μια παλαιά κατασκοπική παροιμία, «δεν υπάρχει φιλική υπηρεσία πληροφοριών». Οι μυστικές υπηρεσίες επιφορτίστηκαν με την συγκέντρωση μυστικών για απειλές κατά της εθνικής ασφάλειας, κάτι που φέρνει αντιμέτωπες τις υπηρεσίες ακόμα μεταξύ φιλικών χωρών. Οι κοινές τρομοκρατικές απειλές έχουν βοηθήσει να αρθεί ένα μέρος αυτής της πίεσης και να ανοίξουν δίαυλοι για την ανταλλαγή πληροφοριών, αλλά παραμένει ένα δύσκολο εγχείρημα, καθώς οι υπηρεσίες προσπαθούν να προστατεύσουν τις πηγές και τις μεθόδους τους.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η συνεργασία δεν είναι ένας στόχος που αξίζει προσπάθεια. Είναι αλήθεια ότι πολλές νέες τρομοκρατικές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένων των μικρών «κυττάρων» της αλ Κάιντα που σχηματίζονται σε όλο τον κόσμο, ποτέ δεν θα παρουσιάσουν μια άμεση απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά είναι επίσης αληθές ότι οι μικρές απειλές μπορεί να αναπτυχθούν σε απροσδόκητα σημεία και να γίνουν μεγάλες. Εν τω μεταξύ, οι ιδεολογικοί και ιστορικοί δεσμοί με τα παγκόσμια κινήματα της τζιχάντ αυξάνουν την πιθανότητα οι τοπικές συγκρούσεις να γίνουν παγκόσμιες ή να γίνουν απειλές για την ασφάλεια μιας ολόκληρης χώρας. Η πολιτική που στοχεύει να κρατήσει τις απομακρυσμένες συγκρούσεις σε απόσταση μπορεί να λειτούργησε στο παρελθόν - αλλά γρήγορα καθίσταται παρωχημένη.

Πηγή

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση