Πού θα οδηγήσει τον κόσμο η ευρωπαϊκή προεδρία μιας διχοτομημένης Κύπρου;

Του Pyotr Iskenderov

για το ίδρυμα γεωπολιτικής ανάλυσης
Strategic Culture Foundation

12 Ιουλίου 2012

Απόδοση: Ας Μιλήσουμε Επιτέλους

Από την 1η Ιουλίου, η Κύπρος έχει αναλάβει την σκυτάλη της προεδρίας της ΕΕ από τη Δανία, η οποία βρέθηκε επικεφαλής της Ένωσης την περίοδο ακριβώς που η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση έπληττε αρκετά από τα κράτη μέλη της. Διαφαίνεται εξαιρετικά δύσκολο το έργο της προεδρίας της Κύπρου να εξομαλύνει την κατάσταση στην Ευρώπη, αφού η ίδια κινείται γοργά προς την κατεύθυνση της ένταξής της στις "προβληματικές" χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε πρόσφατα για δεύτερη φορά τους μακροπρόθεσμους οικονομικούς δείκτες της χώρας, παρουσιάζοντας μια αρνητική προοπτική. Οι οίκοι Fitch, Standard & Poors και Moody's αξιολόγησαν τα ομόλογα του δημοσίου της Κύπρου με τον χαρακτηρισμό "junk" ("σκουπίδια").

Σύμφωνα με τον οίκο Fitch, το δημόσιο χρέος δεν αποκλείεται να υπερβεί το 100% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι η Κύπρος θα βυθιστεί σε κρίση, όπως και η Ελλάδα, η χώρα με την οποία διατηρεί στενούς δεσμούς. Στις ημέρες της "ήρεμης" οικονομικής κατάστασης, το λιμάνι που λεγόταν Ελλάδα επέτρεπε στην Κύπρο να αισθάνεται σιγουριά για τον αγώνα της για την εδαφική ακεραιότητα του νησιού. Σήμερα, ωστόσο, η Αθήνα ενδέχεται να παρασύρει το αδελφό έθνος της στον κατήφορο. Σύμφωνα με μια πρόσφατη ανάλυση-αφορισμό της Fitch, "Ακόμη και αν υποτεθεί ότι η Ελλάδα θα παραμείνει στη ζώνη του ευρώ, οι κυπριακές τράπεζες υποχρεωτικά θα υποστούν σημαντικές ζημίες λόγω του χρέους, καθώς η ελληνική οικονομία θα εξακολουθεί να συρρικνώνεται".

Κατά τις πρώτες εβδομάδες της προεδρίας της, τα οικονομικά προβλήματα με τα οποία έχει βρεθεί αντιμέτωπος ο πρόεδρος της Κύπρου θα βρίσκονται στην κορυφή της ημερήσιας διάταξης. Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, όμως, η κατάσταση αυτή δεν αποκλείεται να γίνει αφορμή για μια νέα ώθηση στις προσπάθειες της ΕΕ για την καταπολέμηση της κρίσης. Το ζήτημα αυτή τη στιγμή είναι ότι η ΕΕ δεν διαθέτει αρκετούς πόρους ώστε να προστεθεί η Κύπρος στον κατάλογο των χωρών του μηχανισμού στήριξης, γεγονός που υποχρεώνει την Λευκωσία να αναζητήσει άλλες πηγές. Μια από αυτές είναι η Ρωσία, η οποία ήδη της έχει χορηγήσει δάνειο με ευνοϊκούς όρους.

Μέχρι τις 30 Ιουνίου η κυβέρνηση της Κύπρου ήταν υποχρεωμένη να εξασφαλίσει 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ για την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, όπως της ζητήθηκε από την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών. Η Τράπεζα έχει πληγεί κυρίως λόγω της κρίσης του ελληνικού χρέους. Σύμφωνα με διεθνείς εμπειρογνώμονες, η συνολική κεφαλαιοποίηση των μεγάλων κυπριακών τραπεζών ανέρχεται στο ποσό των 6 δισ. ευρώ.

Η κυβέρνηση της Κύπρου έχει ήδη εξαγγείλει την πρόθεσή της να ζητήσει βοήθεια όχι μόνο από τις Βρυξέλλες αλλά και από τη Μόσχα. Η κυπριακή διαπραγματευτική ομάδα πλησιάζει στην σύναψη άλλης μιας συμφωνίας με τη Ρωσία, αυτή τη φορά για δάνειο 5 δισ. ευρώ, το οποίο προβλέπει ευνοϊκότερους όρους από εκείνους που προσφέρονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η απόφαση αυτή της κυπριακής κυβέρνησης έχει προκαλέσει μεγάλη αναταραχή στις Βρυξέλλες. Η Κύπρος βρέθηκε στην κορυφή της ατζέντας των θεμάτων της συνόδου εργασιών του Eurogroup που πρόσφατα έλαβε χώρα κεκλεισμένων των θυρών στο Λουξεμβούργο.

Η απροθυμία της Λευκωσίας να δανειστεί από την ΕΕ με όρους που συνεπάγονται βίαιες περικοπές, κατά τα πρότυπα της Ελλάδας, της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας, είναι το κυρίως εμπόδιο στις σχέσεις μεταξύ Κύπρου και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, η Κύπρος αρνείται τη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ακριβώς επειδή δεν θέλει να τις επιβληθούν πολιτικοί όροι, οι οποίοι θα επισυνάπτονται σε κάποιο μνημόνιο.

Το νησί χωρίζεται σε δύο τμήματα σήμερα: το ελληνοκυπριακό και το τουρκοκυπριακό. Και οι προσπάθειες εκ μέρους των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ενισχυθεί η παρουσία της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο και να υποστηριχθεί η απόσχιση των Τουρκοκυπρίων αποτελούν σοβαρή απειλή για το νησιωτικό αυτό κράτος.

Το γεγονός ότι η κυπριακή κυβέρνηση δεν έχει ενδώσει μέχρι στιγμής στις πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει υποχρεώσει την ΕΕ να αμβλύνει τη στάση της, με σκοπό να πειστεί η Κύπρος να δανειστεί από την ΕΕ. Οι Ευρωπαίοι, λοιπόν, κάνουν στην Κύπρο μια διαφορετική προσφορά: να μην ακολουθήσει το "σκληρό" μοντέλο δανεισμού της Ελλάδας, αλλά το "ηπιότερο", της Ισπανίας.

Ωστόσο, ούτε αυτές οι παραχωρήσεις δεν ικανοποιούν τους Κυπρίους. Ο υπουργός Οικονομικών της Κύπρου, Βάσος Σιαρλής, έχει ήδη ανακοινώσει ότι η χώρα θα αναζητήσει διαφορετικές πηγές για να στηριχθεί οικονομικά. Μια διμερής σύμβαση δανεισμού μεταξύ Ρωσίας και Κύπρου μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της χώρας για 1-3 χρόνια. Ο υπουργός υπενθύμισε ότι μια παρόμοια συμφωνία είχε ήδη συναφθεί, όταν η Ρωσία χορήγησε στην Κύπρο δάνειο ύψους 2,5 δισ. στα τέλη του 2011. Σύμφωνα με κυπριακές πηγές, το νέο δάνειο που συζητείται ανάμεσα στις δύο χώρες είναι ύψους 3 - 5 δισ. ευρώ.

Η Λευκωσία δεν αποκλείει και την πιθανότητα δυνατότητα λήψης δανείων από την Κίνα, τη χώρα που μπορεί να υπερηφανεύεται για μια πιο υγιή και σταθερή οικονομική ανάκαμψη από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της και τα κράτη της ευρωζώνης ειδικότερα.

Yπό αυτή την έννοια, η προεδρία της Κύπρου θα θέσει νέα δεδομένα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού θα αποτελέσει παράδειγμα μιας χώρας που μπορεί να συμβάλει στην επίλυση των προβλημάτων της ΕΕ, σε περίπτωση που επιτύχει στις προσπάθειές της για την σύναψη μιας αμοιβαία επωφελούς συμφωνίας και με την Ευρωπαϊκή Ένωση και με τη Ρωσία.

Εκτός από τις δημοσιονομικές και οικονομικές πτυχές της προεδρίας της Κύπρου, υπάρχει και μια πολύ σημαντική πολιτική διάσταση. Η Κύπρος, στη θέση της προεδρίας, μπορεί να θεωρηθεί ένα ακόμη αρνητικό χαρακτηριστικό παράδειγμα της "Ενωμένης Ευρώπης" που έχει χάσει την ικανότητα να διαχειρίζεται τα εσωτερικά προβλήματά της.

Η Κύπρος εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004, ουσιαστικά διχοτομημένη. Η ίδια η ύπαρξη της αυτοαποκαλούμενης "Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου", η οποία δεν αναγνωρίζεται από κανέναν εκτός από την Άγκυρα, κάνει τους Κύπριους ομήρους των γεωπολιτικών παιχνιδιών ευρείας κλίμακας που παίζονται και θα παιχθούν στην περιοχή. Προς το παρόν το κυπριακό ζήτημα το χειρίζεται ο ΟΗΕ, με σχεδόν μηδενικά αποτελέσματα. Και η κατάσταση έχει επιδεινωθεί ακόμα περισσότερο πρόσφατα, λόγω της επιθυμίας της Τουρκίας να αρχίσει να εκμεταλλεύεται ενεργά τα υπεράκτια κοιτάσματα υδρογονανθράκων του νησιού.

Στην περίπτωση των Κύπρου, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με τις συνέπειες των λαθών που η ίδια διέπραξε, όταν το νησιωτικό αυτό έθνος έγινε μέλος της ως ένα κράτος. Δεν υπήρξε καν ύπαρξη προηγούμενης συμφωνίας μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Οι δύο πλευρές δεν ενέκριναν το ειρηνευτικό σχέδιο που υπέβαλε ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν. Αντίθετα, και ενώ δεν είναι καν μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Τουρκία, μετά την εισβολή της στο νησί, εξακολουθεί να είναι μέλος του ΟΗΕ, διατηρώντας τον ρόλο του "εγγυητή" της ειρήνης, μαζί με τη Βρετανία και την Ελλάδα. Δεν είναι, επομένως, δυνατή η διαχείριση του κυπριακού ζητήματος, χωρίς να συνυπολογιστούν και τα συμφέροντα της Τουρκίας.

Οι ΗΠΑ είναι η άλλη πλευρά, εκτός της Τουρκίας, η οποία επιχειρεί να εκμεταλλευθεί κατάλληλα την πολιτική και οικονομική δυσπραγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς όφελός της. Η αποτυχία των προσπαθειών για ειρήνευση και η οικονομική αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών θεωρούνται από την Ουάσιγκτον ως απόδειξη της μείωσης της εμβέλειας και επιρροής των διεθνών θεσμών, σε γενικές γραμμές. Εδώ και αρκετά μεγάλο διάστημα οι Αμερικανοί θεωρούν την γενικευμένη κρίση που επικρατεί στους θεσμούς αυτούς ως μια ευκαιρία για να αυξήσουν τα κέρδη τους. Εμπειρογνώμονες της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ αναφέρουν συχνά ότι "τα διεθνή θεσμικά όργανα χάνουν την ικανότητα να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τα οποιαδήποτε διεθνοτικά προβλήματα". Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες αυτούς, έως το 2025 η παγκόσμια διακυβέρνηση θα έχει διαμορφωθεί αφ' ενός μέσω διαδοχικών ή ταυτόχρονων ενεργειών από συνασπισμούς κρατών που θα έχουν σχηματιστεί μέχρι τότε, και των οποίων η σύνθεση θα αλλάζει συνεχώς, και αφ' ετέρου μέσω διεθνών οργανισμών, κοινωνικών κινημάτων, δράσεων μη κυβερνητικών οργανώσεων, καθώς και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων και εταιρειών. Κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς ετοιμάζεται για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε περίπτωση που η εκτίμηση αυτή των Αμερικανών είναι βάσιμη.

Πολλά είχαν ειπωθεί σχετικά με την "αναγκαιότητα περαιτέρω συντονισμού των προσπαθειών με στόχο την έξοδο της Ευρώπης από την κρίση" πριν από την σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που έγινε τελικά στις 28-29 Ιουνίου. Ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, Βαλερί Ζισκάρ ντ' Εστέν, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Le Monde, ανέφερε ότι η πλειοψηφία των κερδοσκόπων της αγοράς αντιπαλεύουν το ευρώ και προσπαθούν να επωφεληθούν από την κατάρρευση της ευρωζώνης, προκειμένου να βγάλουν κέρδος. Οι φαινομενικά παράλογοι, αλλά μεθοδικοί χειρισμοί τους στοχεύουν στο να προκαλέσουν αναταραχή και να εμποδίσουν τις οποιεσδήποτε προσπάθειες να ανασταλεί η κρίση που επικρατεί σήμερα. Ο ντ' Εστέν, ένας από τους αρχιτέκτονες του ευρωπαϊκού "οικοδομήματος" που τώρα παραπαίει, κάνει για ευνότητους λόγους έκκληση για τη δημιουργία άλλης μιας υπερεθνικής ευρωπαϊκής δομής:του νέου θεσμού του Γενικού Γραμματέα της Ευρωζώνης.

Το μόνο πρόβλημα είναι ότι κάτι τέτοιες πρωτοβουλίες δεν πρόκειται να βοηθήσουν στην επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν χώρες όπως η Κύπρος.

Πηγή: Ας Μιλήσουμε Επιτέλους

-->

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση