Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες

Την επόμενη μέρα μιας ακόμη ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής θα πρέπει να θέσουμε τις γνωστές ερωτήσεις: οι αποφάσεις της συνόδου αποτελούν όντως μια εξέλιξη που ‘γυρίζει’ το παιχνίδι στην Ευρωζώνη ή – για να μιλήσουμε με ποδοσφαιρικούς όρους – αντιπροσωπεύουν απλώς μια μεγάλη ‘στιγμή Μπαλοτέλι’; Είναι αλήθεια ότι υπήρξαν ορισμένες μεταμεσονύχτιες υποχωρήσεις από την πλευρά της Γερμανίας που μακροπρόθεσμα θα μπορούσαν να αποδειχτούν πολύ σημαντικές. Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ της Ισπανίας και της Ιρλανδίας θα βελτιωθεί στο εξής καθώς το κόστος διάσωσης των τραπεζών τους θα φύγει από τον εθνικό προϋπολογισμό και θα περάσει στην Ευρωζώνη.

Οι αγορές καλωσόρισαν αυτές τις εξελίξεις και πολύ καλά έκαναν. Ιδίως η πρώτη πρόταση των ανακοινώσεων της συνόδου που λέει απλά και τολμηρά ‘δηλώνουμε πως είναι επιβεβλημένο να σπάσει ο φαύλος κύκλος ανάμεσα στις τράπεζες και τα κράτη’ θα μπορούσε να αποδειχτεί ριζοσπαστικό βήμα πρόοδου. Ορισμένοι θα σκεφτούν ότι ενδεχομένως να αποτελέσει και την αφετηρία ενός ευρωπαϊκού TARP.

Αλλά ενδέχεται – όπως έγινε τόσες φορές μέχρι σήμερα – να αποδειχτεί ότι ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Όσο πιο προσεκτικά εξετάζει κανείς τις ανακοινώσεις της συνόδου, τόσο πιο πολλά ερωτηματικά προκύπτουν για το πώς θα εφαρμοστούν τα προτεινόμενα μέτρα.

Καταρχήν είναι προς συζήτηση αν υπάρχουν όροι για την άμεση ανακεφαλαιοποίηση των ισπανικών τραπεζών από την Ευρωζώνη που θα ήταν αποδεκτοί τόσο από την ισπανική κυβέρνηση όσο και από το γερμανικό κοινοβούλιο. Επιπλέον δεν έχει λυθεί το ζήτημα των περιορισμένων κεφαλαίων που έχουν απομείνει στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς. Ας δούμε συνεπώς λίγο αναλυτικότερα τα προβληματικά σημεία.

Σημείο πρώτο: η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών απευθείας από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας

Πρόκειται για τη πιο σημαντική απόφαση της συνόδου και αφορά τον περιορισμό του κόστους της ανακεφαλαιοποίησης των προβληματικών τραπεζών για τα κράτη μέσω της μεταφοράς του στην Ευρωζώνη σαν σύνολο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί ένα πολύ μεγάλο βήμα προς την ‘αμοιβαιοποίηση’ του χρέους – την ανάληψη δηλαδή όλων των κρατικών χρεών από την Ευρωζώνη – που επιλύει άμεσα το πρόβλημα της διάσωσης των ισπανικών τραπεζών αναιρώντας την επιβάρυνση του ισπανικού δημοσίου η οποία προκάλεσε τόση δυσαρέσκεια στις αγορές πριν δυο βδομάδες. Μόνο που το ανακοινωθέν της συνόδου λέει πως αυτό μπορεί να γίνει μόνο εφόσον ‘εγκαθιδρυθεί’ το νέο εποπτικό σχήμα των τραπεζών της Ευρωζώνης που με τη σειρά του πρέπει να ‘εξεταστεί’ από το Συμβούλιο ως τα τέλη του χρόνου. Ενόψει των διενέξεων που μπορούν να προκύψουν σχετικά με αυτό το ακανθώδες ζήτημα, αντιλαμβανόμαστε ότι παραμονεύουν πολλά εμπόδια τα οποία ενδέχεται στο δρόμο να ‘αδειάσουν’ από πρακτική ουσία τη σημαντική αυτή ρύθμιση.

Επιπλέον, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας θα πρέπει να διαπραγματευτεί συγκεκριμένους όρους για κάθε μία από τις κεφαλαιακές ενέσεις του προς τις τράπεζες και οι όροι αυτοί εν τέλει θα καθορίσουν την έκταση των κεφαλαιακών μεταβιβάσεων διά μέσου των εθνικών συνόρων. Η Γερμανία θα έχει ένα ισχυρό κίνητρο να ‘σαρώσει’ τους υπάρχοντες μετόχους και ομολογιούχους των ισπανικών τραπεζών ώστε να πάρει μεγαλύτερο μερίδιο για κάθε ευρώ βοήθειας που θα δώσει. Τα κίνητρα της Ισπανίας θα είναι ακριβώς τα αντίθετα. Επομένως και το ζήτημα αυτό θα αποδειχτεί άκρως συγκρουσιακό.

Τέλος, η ανακοίνωση λέει ότι για αυτές τις κεφαλαιακές ενέσεις θα τεθούν όροι που θα συμπεριλαμβάνουν και την ‘ευρύτερη οικονομία’. Δεν είναι σαφές τι μπορεί να σημαίνει αυτό αλλά είναι πολύ πιθανό να αφορά όρους που θα επιβληθούν στα κράτη – για παράδειγμα ότι θα πρέπει να αποζημιωθεί ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας αν υποστεί ζημιές από τις κεφαλαιακές ενέσεις του προς τις ισπανικές τράπεζες.

Παρόμοιοι όροι βέβαια εξουδετερώνουν τη βασική αρχή της διάρρηξης των δεσμών ανάμεσα στην κρίση χρέους των κρατών και την τραπεζική κρίση, αλλά το πιθανότερο είναι ότι η Γερμανία θα επιμείνει στην επιβολή τους. Διαφορετικά μπορεί να προκύψει μέγα πρόβλημα με το Συνταγματικό Δικαστήριο της Καλσρούης.

Σημείο δεύτερο: το προνομιακό καθεστώς του χρέους

Οι αγορές πανηγύρισαν με αυτό αλλά δεν θα έπρεπε. Στην πραγματικότητα δεν έχουμε καμία πραγματική αλλαγή. Η ανακοίνωση της συνόδου ‘επαναβεβαιώνει’ – η λέξη σημαίνει πως δεν έχουμε κάτι νέο – ότι οι κεφαλαιακές ενέσεις προς τις ισπανικές τράπεζες, που θα προέλθουν από τον προσωρινό Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και στη συνέχεια θα μεταφερθούν στον μόνιμο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, δεν θα έχουν προνομιακό καθεστώς έναντι των ιδιωτών ομολογιούχων. Οι προσεκτικοί παρατηρητές όμως το γνωρίζουν ήδη αυτό. Το βασικό εδώ είναι πως δεν υπάρχει καμιά γενική αλλαγή ως προς το προνομιακό καθεστώς του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, επομένως το πρόβλημα παραμένει.

Σημείο τρίτο: η στήριξη του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας προς τις αγορές ομολόγων της Ιταλίας και της Ισπανίας.

Η τελευταία παράγραφος των αποφάσεων της συνόδου δίνει έντονα την εντύπωση ότι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας θα μπορεί στο εξής να σταθεροποιεί τις αγορές ομολόγων της Ιταλίας και της Ισπανίας με ‘ευέλικτο και αποτελεσματικό’ τρόπο. Αυτό φαίνεται να αποτελεί μια μεγάλη νίκη του Μάριο Μόντι, αλλά στην πραγματικότητα δεν προσθέτει κάτι πραγματικά διαφορετικό στο υπάρχον καθεστώς. Από πέρυσι οι δύο ευρωπαϊκοί μηχανισμοί είχαν στα χαρτιά τη δυνατότητα να αγοράζουν ομόλογα τόσο από την πρωτογενή όσο και από τη δευτερογενή αγορά μετά από αίτημα ενός κράτους μέλους που έπρεπε να υπογράψει Μνημόνιο Κατανόησης. Και Μνημόνιο σημαίνει όρους – λιγότερο επαχθείς από ό,τι ένα πλήρες πρόγραμμα της τρόικας αλλά όρους.

Υπάρχει επίσης μια διαδικασία έκτακτης ανάγκης που μπορεί να ενεργοποιήσει η ΕΚΤ. Ήταν πάντοτε ασαφές αν αυτή προϋποθέτει το επίσημο αίτημα ενός κράτους. Οι ανακοινώσεις της τελευταίας συνόδου θυμίζουν πάντως ότι θα πρέπει να υπάρχουν όροι σε ένα Μνημόνιο, άρα η βασική αρχή δεν έχει μεταβληθεί.

Άλλο ένα σημείο που πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ότι οι αγορές ομολόγων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας μπορεί στην πραγματικότητα να σημαίνουν λιγότερες ή και καθόλου αγορές ομολόγων από την ΕΚΤ. Κι από τη στιγμή που η ΕΚΤ πάντα ήθελε να πάψει να αγοράζει ομόλογα, προκύπτει ότι η καθαρή στήριξη των αγορών ομολόγων της Ιταλίας και της Ισπανίας ενδέχεται και να μην αυξηθεί σημαντικά.

Σημείο τέταρτο: το μέγεθος των κεφαλαίων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας

Την Παρασκευή ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δήλωσε στην εφημερίδα Wall Street Journal ότι δεν θα υπάρξει αύξηση του μεγέθους του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και πως η Γερμανία επέμεινε σε αυτή τη θέση στη σύνοδο κορυφής. Επιπλέον η Αγγέλα Μέρκελ έχει κατ’ επανάληψη δηλώσει ότι δεν θα υπάρξει κοινή χρηματοδότηση του χρέους της Ευρωζώνης – δηλαδή ευρωομόλογο ή ευρωγραμμάτιο – πριν λάβει χώρα η πλήρης δημοσιονομική ένωση. Ούτε και σε αυτή τη θέση είχαμε αλλαγή. Όλα αυτά αποτελούν τη βάση της γερμανικής θέσης που επιμένει στο ότι δεν θα υπάρξουν επιπλέον ‘κοινές υποχρεώσεις’ ως συνέπεια της συνόδου κορυφής.

Με δυο λόγια, η σύνοδος κορυφής της 28ης Ιουνίου έδωσε στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας κάποια νέα καθήκοντα αλλά όχι νέα κεφάλαια για να τα επιτελέσει. Και απομένουν πάρα πολλές σκοτεινές λεπτομέρειες που πρέπει να ξεκαθαριστούν.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση