Η νέα «μεσογειακή» και «κυπριακή» στρατηγική της Άγκυρας

Του Νίκου Στέλγια

Η έναρξη της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. έχει θορυβήσει τους κύκλους των αναλυτών και των διπλωματών στην τουρκική πρωτεύουσα. Η νέα στρατηγική της ελεγχόμενης έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο, την οποία δρομολόγησε το περασμένο φθινόπωρο η τουρκική πλευρά, εξακολουθεί να βρίσκεται στο προσκήνιο των εξελίξεων στην Άγκυρα.
Στο Κυπριακό, η πολιτική γραμμή της τουρκικής πλευράς έχει ως σημείο εκκίνησης το περίφημο αδιέξοδο στις συνομιλίες. Εδώ και καιρό, η Άγκυρα διεξάγει μια μεγάλη εκστρατεία (παρα)πληροφόρησης. Οι τουρκικές αναλύσεις επιχειρούν να ρίξουν όλο το ιστορικό βάρος του αδιεξόδου στο Κυπριακό στους ώμους του Προέδρου Δημήτρη Χριστόφια. Στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, το συγκεκριμένο επικοινωνιακό τέχνασμα ανοίγει για την Τουρκία τον δρόμο της αναζήτησης εναλλακτικών στρατηγικών για το μέλλον της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

Όσον αφορά τις εξελίξεις στο Κυπριακό, ενδέχεται, μεταξύ άλλων, να βρεθούμε αντιμέτωποι με τις νέες κινήσεις της Άγκυρας. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, η σύσφιξη των σχέσεων της τουρκοκυπριακής κοινότητας με τις χώρες της περίφημης Αραβικής Άνοιξης είναι πιθανή. Επίσης, πιθανή είναι η εντατικοποίηση των επαφών (διπλωματικών και εμπορικών) της τουρκοκυπριακής πλευράς με διάφορες αραβικές χώρες, οι οποίες αυτό το διάστημα συνεργάζονται με την Άγκυρα σε διάφορα θέματα που αφορούν το μέλλον της Μέσης Ανατολής.

Στην Ανατολική Μεσόγειο, μετά την έναρξη της Κυπριακής Προεδρίας, η Άγκυρα θα επιμείνει στη στρατηγική της ελεγχόμενης έντασης. Στο στόχαστρο της τουρκικής διπλωματίας εξακολουθεί να βρίσκεται ο νέος αντίπαλος άξονας Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας. Η στρατιωτική και οικονομική παρουσία της Τουρκίας σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο θεωρείται πλέον από όλους τους Τούρκους πολιτικούς αναλυτές όχι μόνο δεδομένη, αλλά και αναγκαία.

Την παρούσα περίοδο, το ενδεχόμενο μιας στρατιωτικής αναμέτρησης μεταξύ της Τουρκίας και των διάφορων αντίπαλων δυνάμεων της Μεσογείου (Κύπρος, Ισραήλ, Συρία κ.ο.κ.) δεν αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα της Άγκυρας. Αυτό επισημαίνουν στην «Κ» κορυφαίοι Τούρκοι αναλυτές και μέλη της τουρκοκυπριακής ηγεσίας. «Η Άγκυρα θέλει να δείξει ότι έχει λάβει υπ’ όψιν της όλα τα ενδεχόμενα και είναι έτοιμη να υπερασπιστεί τα στρατηγικά της συμφέροντα. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν θα είναι εκείνη η οποία θα τραβήξει τη σκανδάλη», τονίζει μια τουρκική πηγή, η οποία παρακολουθεί από πολύ κοντά τις εξελίξεις που αφορούν τον τουρκικό στρατό. Η ίδια πηγή προσθέτει: «Η περίπτωση της Συρίας διαφέρει. Μιλάμε πλέον για μια ψυχροπολεμική κατάσταση με πολύ επικίνδυνες και απρόβλεπτες διαστάσεις».

Γιατί η Άγκυρα δεν προωθεί την άσκηση της στρατιωτικής βίας μέσα στα πλαίσια των στρατηγικών προτεραιοτήτων της; Υπάρχουν τουλάχιστον έξι λόγοι:

Α. Η εσωτερική πολιτική κατάσταση της Τουρκίας: Η Τουρκία εξακολουθεί να διανύει μια μεταβατική περίοδο. Ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιδιώκει την ανάδειξή του στην προεδρία της χώρας το 2014. Ωστόσο, η υλοποίηση των σχεδίων του εξαρτώνται από τις διάφορες εσωκομματικές ισορροπίες, αλλά και από την κατάσταση της υγείας του.

Β. Το Κουρδικό Ζήτημα λαμβάνει νέες διαστάσεις. Το καλοκαίρι του 2012 φέρνει νέα κορύφωση της έντασης στο Κουρδικό Ζήτημα της Τουρκίας. Οι δυνάμεις ασφαλείας της χώρας τρέχουν να προλάβουν τις εξελίξεις και τις κινήσεις του κουρδικού αυτονομιστικού κινήματος σχεδόν σε ολόκληρη την ανατολική Τουρκία.

Γ. Η πολιτική ατζέντα της τουρκικής κυβέρνησης. Το τουρκικό κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) έχει τρία θεμέλια: τη στενή συνεργασία με τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ, τον λαϊκισμό και τον ριζοσπαστικό νεοφιλελευθερισμό στο οικονομικό πεδίο και την οικονομική και όχι στρατιωτική «εξάπλωση» της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.

Δ. Τα ανησυχητικά σημάδια για το μέλλον της τουρκικής οικονομίας. Διάφοροι κορυφαίοι Τούρκοι οικονομολόγοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον της τουρκικής οικονομίας. Κατά τη γνώμη τους, η μεγάλη εξάρτηση της Τουρκίας από το δυτικό κεφάλαιο και τις δυτικές αγορές ανοίγει επικίνδυνα τον δρόμο για την εισαγωγή των επιπτώσεων της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης στην Τουρκία.

Ε. Ο αναβρασμός στους κόλπους του τουρκικού στρατού. Εκατοντάδες στρατηγοί, ναύαρχοι και αξιωματικοί του τουρκικού στρατού βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα των τουρκικών φυλακών. Η κυβέρνηση τούς θεωρεί πραξικοπηματίες. Στο τουρκικό ναυτικό η κατάσταση είναι ασφυκτική. Νέοι αξιωματικοί, οι οποίοι δηλώνουν αποφασισμένοι να ξεκαθαρίσουν τους «ανοιχτούς λογαριασμούς» τους με την κυβέρνηση, επιχειρούν να συμπληρώσουν το κενό που έχουν αφήσει πίσω τους με τη φυλάκισή τους έμπειροι ναύαρχοι και αξιωματικοί του τουρκικού ναυτικού. Επίσης, πολλοί αναλυτές κάνουν λόγο για ύπαρξη διαφόρων προβλημάτων σε ό,τι αφορά την επιχειρησιακή ικανότητα του τουρκικού στρατού.

Ζ. Οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ. Στην Άγκυρα όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην Ουάσινγκτον. Η κυβέρνηση, οι στρατηγοί, η αντιπολίτευση και το κουρδικό αυτονομιστικό κίνημα αναμένουν με μεγάλο ενδιαφέρον τα αποτελέσματα των επικείμενων αμερικανικών εκλογών. Μέχρι τον Νοέμβριο, το βασικό πολιτικό σύνθημα στην τουρκική πρωτεύουσα είναι ένα και μοναδικό: αναμονή.

Οι προαναφερθέντες λόγοι ρίχνουν φως στη στάση της Τουρκίας απέναντι στο ενδεχόμενο μιας στρατιωτικής σύγκρουσης στην Ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, δεν πρέπει να αγνοούμε τις περιφερειακές επιπτώσεις της επικίνδυνης κορύφωσης της κρίσης στη Συρία. Επιμένουμε στα όσα υπογραμμίσαμε την προηγούμενη εβδομάδα. Η Ανατολική Μεσόγειος του 2012 ζωντανεύει μνήμες από την Ευρώπη του 1939. Υπό αυτές τις συνθήκες, απρόβλεπτες εξελίξεις μπορούν να υποχρεώσουν την Άγκυρα να αναλάβει στρατιωτικές πρωτοβουλίες στην ευρύτερη περιοχή.

Οι ασυγκράτητες ηγετικές φιλοδοξίες του κ. Ερντογάν, του Αχμέτ Νταβούτογλου, αλλά και της κυβέρνησης του Ιράν σε περιφερειακό επίπεδο, σε συνδυασμό με τους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς των Μεγάλων Δυνάμεων και τις «ελλιπείς αναγνώσεις» του Ισραήλ και των συμμάχων του (στην καλύτερη περίπτωση, αδυνατούν να κατανοήσουν και να προβλέψουν το περιεχόμενο των κινήσεων και της πολιτικής γραμμής των αντιπάλων τους) μας φέρνουν αντιμέτωπους με άκρως επικίνδυνες καταστάσεις...

*Ο Νίκος Στέλγιας είναι ανταποκριτής της «Κ» στην Κωνσταντινούπολη

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση