Αποτέλεσμα της πολιτικής ένδειας η οικονομική κρίση

Οι πλεονέκτριες τράπεζες, οι κακές οικονομικές ιδέες και οι ανίκανοι πολιτικοί, συντελούν στη δημιουργία της κρίσης που έπληξε τις πλούσιες χώρες.

Υπάρχει όμως και ένας θεμελιώδης παράγοντας, ένα ελάττωμα που είναι πέρα από την ευθύνη των πολιτικών. Οι δημοκρατίες είναι διάσημες για την αστοχία τους όσον αφορά την επίτευξη συμφωνιών που απαιτούν μεσοπρόθεσμες πολιτικές δεσμεύσεις. Αυτό είναι που μεγέθυνε τη κρίση, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική.

Ας πάρουμε τις ΗΠΑ, όπου οι πολιτικοί συζητάνε διαρκώς για το πώς θα αποφευχθεί η μεγάλη ύφεση, πως θα ξαναπάρει μπρος η οικονομία, και πως θα πέσει επιτέλους η ανεργία. Επίσης όλοι συμφωνούν πως το δημόσιο χρέος είναι υπερβολικό και θα πρέπει με τον καιρό να μειωθεί.

Αν και δεν υπάρχει μια άμεση ορατή λύση, η αμερικανική οικονομία χρειάζεται ένα νέο γύρο βραχυπρόθεσμων δημοσιονομικών κινήτρων, για να ισοσκελιστεί η χαμηλή ζήτηση, ενώ παράλληλα χρειάζεται και ένα πιο πιστευτό μακροπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικού συμμαζέματος.

Όσο λογική κι αν ακούγεται αυτή η πρόταση, να ξοδέψουμε σήμερα και να περικόψουμε αύριο, είναι σχεδόν αδύνατον να υλοποιηθεί, αφού απουσιάζει ο μηχανισμός με τον οποίο ο Ομπάμα θα μπορούσε να δεσμεύσει τη κυβέρνηση του , ή κάποια μελλοντική κυβέρνηση, σε δημοσιονομικό σφίξιμο των λουριών. Για αυτό, κάθε ανάλογη συζήτηση πυροδοτεί δεξιές αντιδράσεις, απέναντι στην δημοσιονομική ανευθυνότητα των Δημοκρατικών. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχει μια δημοσιονομική πολιτική που ερεθίζει, αντί να θεραπεύει τα οικονομικά δεινά των ΗΠΑ.

Το πρόβλημα είναι πολύ πιο οξύ στην Ευρώπη. Σε μια μάταιη προσπάθεια να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των χρηματαγορών, το ένα κράτος μετά το άλλο, αναγκάζεται να ακολουθήσει αντιπαραγωγικές πολιτικές λιτότητας, ως τίμημα για τη στήριξη του ΔΝΤ και της ΕΚΤ. Οι μεγάλες όμως δημοσιονομικές περικοπές, οι ιδιωτικοποιήσεις, και κάθε είδους μεταρρύθμιση σαν αυτές που εφαρμόζει η Ελλάδα, ενέχουν το ρίσκο περισσότερης ανεργίας και μεγαλύτερης ύφεσης. Ένας λόγος για τον οποίο τα σπρεντς παραμένουν υψηλά στα ταλαιπωρημένα κράτη της ευρωζώνης, είναι ότι δεν υπάρχουν προοπτικές ανάπτυξης.

Η λύση είναι σαφής: Τα ισχυρά κράτη της ευρωζώνης θα πρέπει να κάνουν τα σπρεντς να μειωθούν, εγγυώμενα τα χρέη χωρών όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, μέσω της έκδοσης ευρωομολόγων. Σε αντάλλαγμα, τα καταχρεωμένα κράτη θα πρέπει να δεσμευτούν για πολυετή προγράμματα αναδόμησης των δημοσιονομικών τους θεσμών, και αύξηση της παραγωγικότητας, κάτι που θα αποδώσει καρπούς μεσοπρόθεσμα.

Αυτή όμως η λύση απαιτεί μια δέσμευση για κάτι που θα υπόσχεται δράση αργότερα, ως αντάλλαγμα για κάτι εδώ και τώρα. Οι Γερμανοί πολιτικοί και οι ψηφοφόροι τους δικαιολογούνται να αμφιβάλλουν αν μια μελλοντική ελληνική, πορτογαλική, ή ιρλανδική κυβέρνηση θα είναι σε θέση να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις της σημερινής. Εξ ου και το αδιέξοδο, με την ευρωζώνη να βρίσκεται σε έναν ατέρμονα κύκλο υψηλού χρέους, και οικονομικής λιτότητας.

Οι δημοκρατίες συνήθως αντιμετωπίζουν το πρόβλημα των μελλοντικών δεσμεύσεων των πολιτικών, αναθέτοντας τη λήψη αποφάσεων σε ημιανεξάρτητα σώματα αποτελούμενα από αξιωματούχους που είναι όμως απομονωμένοι από τη καθημερινότητα της πολιτικής. Κάτι τέτοιο είναι και οι κεντρικές τράπεζες. Βάζοντας την ευθύνη της νομισματικής πολιτικής στα χέρια ανεξάρτητων τραπεζιτών, αυτό που κάνουν οι πολιτικοί είναι να δένουν τα χέρια τους, κερδίζοντας όμως χαμηλότερο πληθωρισμό.

Δυστυχώς, η αμερικανική και ευρωπαϊκή πολιτική ηγεσία, δεν έχουν δείξει τόση ανάλογη φαντασία, όσον αφορά στη δημοσιονομική πολιτική. Αν έφτιαχναν μηχανισμούς που θα έκαναν τα μελλοντικά χρέη πιο προβλέψιμα, θα μπορούσαν να αποφύγουν τη σημερινή κρίση.

Σε σχέση με τη νομισματική πολιτική, η δημοσιονομική είναι πιο σύνθετη, και αφορά σε περισσότερες συναλλαγές μεταξύ πολλών συμφερόντων. Για αυτό και μια ανεξάρτητη δημοσιονομική αρχή, στα πρότυπα μιας κεντρικής τράπεζας, δεν αποτελεί επιθυμητό ή πραγματοποιήσιμο μοντέλο. Κάποιες όμως αποφάσεις, όπως το επίπεδο του δημοσιονομικού ελλείμματος, θα μπορούσαν να τις αναλάβουν ανεξάρτητες αρχές.

Μια τέτοια αρχή θα μπορούσε να ορίσει τη μέγιστη απόκλιση μεταξύ δημοσίων δαπανών και εσόδων, σε σχέση με τον οικονομικό κύκλο και τα επίπεδα χρέους, αφήνοντας το συνολικό μέγεθος του δημοσίου τομέα, τη σύνθεσή του, και τα φορολογικά ζητήματα στους πολιτικούς.

Αν είναι να επιβιώσει η ευρωζώνη, θα πρέπει να υπάρξει δημοσιονομική ενοποίηση και ολοκλήρωση. Η απομάκρυνση από τις εθνικές κυβερνήσεις της δυνατότητας να παράγουν τεράστια ελλείμματα και να δανείζονται ανεξέλεγκτα, είναι προϋπόθεση για να επιτραπεί η συνολική εγγύηση των σημερινών χρεών, και να χαλαρώσουν οι όροι δανεισμού τους σήμερα.

Κάτι τέτοιο δεν πρέπει να σημαίνει ότι η δημοσιονομική πολιτική της Ελλάδας ή της Ιταλίας θα αποφασίζεται στο Βερολίνο. Μια κοινή δημοσιονομική πολιτική σημαίνει πως οι Έλληνες και οι Ιταλοί θα έχουν επίσης λόγο στα δημοσιονομικά της Γερμανίας. Αν αυτό δεν το δέχονται οι Γερμανοί, τότε καλά θα κάνουν να αντιληφτούν ότι και η οικονομική ένωση πέθανε.

Η πολιτική, λένε, είναι η τέχνη του εφικτού. Όμως οι δυνατότητες σχηματίζονται τόσο από τις αποφάσεις μας, όσο και από τις εκάστοτε συνθήκες.

Για αυτό, αν συνεχίσουμε έτσι, οι μελλοντικές γενιές θα κατηγορήσουν τους σημερινούς ηγέτες για πλήρη έλλειψη θεσμικής φαντασίας.

http://www.project-syndicate.org/commentary/rodrik61/English

Απόδοση: S.A.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση