To NATO μετασχηματίζεται και η Τουρκία ψάχνει για το νέο της ρόλο

Ποιές είναι οι τρεις βασικές ανησυχίες της Άγκυρας

Tου Άγγελου Αθανασόπουλου
Εκμεταλλευόμενη την αναβάθμισή της στους σχεδιασμούς της κυβέρνησης Ομπάμα, η Άγκυρα θα επιδιώξει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον μετασχηματισμό του ΝΑΤΟ και στη συγγραφή του νέου Στρατηγικού Δόγματος της Συμμαχίας.
Σύμφωνα με μελέτες που έχουν διενεργηθεί από τουρκικά think tanks, η Τουρκία θα επιδιώξει επίμονα την απόσπαση μείζονων ανταλλαγμάτων για να εμπεδώσει τη θέση της ως ισότιμου συνομιλητή με τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.).
Χαρακτηριστική των τουρκικών θέσεων είναι πρόσφατη έκθεση του Ιδρύματος Πολιτικών, Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών (SETA), το οποίο απηχεί απόψεις του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ). Ο τίτλος της έκθεσης είναι «Η Τουρκία και ο Μετασχηματισμός του ΝΑΤΟ».
Σύμφωνα λοιπόν με την έκθεση, η Άγκυρα διαπνέεται από τρεις βασικές ανησυχίες κατά τον μετασχηματισμό της Ατλαντικής Συμμαχίας καθ’ όλη τη διάρκεια της μεταψυχροπολεμικής περιόδου.
Η πρώτη αφορά τη συνέχιση της δέσμευσης του ΝΑΤΟ για την ασφάλεια της Τουρκίας. Συγκεκριμένα, στους κόλπους της Συμμαχίας έχει διαμορφωθεί ένα consensus ότι η ανάδειξη νέων διεθνών προκλήσεων (όπως η διασπορά των όπλων μαζικής καταστροφής και η τρομοκρατία) θέτει σε δεύτερη μοίρα βασικές αρχές του ΝΑΤΟ όπως η αποτροπή και η ανάσχεση, καθώς οι τελευταίες δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση ασύμμετρων απειλών. Η εξέλιξη αυτή αυξάνει την ανησυχία της Άγκυρας για πιθανή διάβρωση των νατοϊκών δεσμεύσεων σε σχέση με την εδαφική ασφάλεια και την προστασία της σε περίπτωση πυρηνικής επίθεσης. Οι Τούρκοι βασίζουν την ανησυχία αυτή σε δύο στοιχεία.
Πρώτον, αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι εν όψει του δεύτερου πολέμου στο Ιράκ, το 2003, υπήρξε δισταγμός από ορισμένους Ευρωπαίους συμμάχους για την ανάπτυξη αντιπυραυλικών συστημάτων Patriot, ενώ ανάλογη απροθυμία κατεγράφη για τον χαρακτηρισμό του ΡΚΚ ως τρομοκρατικής οργάνωσης.
Δεύτερον, η πιθανότητα απόκτησης πυρηνικών όπλων από το Ιράν και η πυροδότηση μιας πυρηνικής κούρσας εξοπλισμών στη Μέση Ανατολή καθιστά αναγκαία τη διατήρηση της νατοϊκής δέσμευσης για προστασία από πυρηνική επίθεση. Διαφορετικά, η Άγκυρα ίσως ακολουθήσει τον δικό της «πυρηνικό» δρόμο.
Παράλληλα, την Τουρκία απασχολεί και η έλλειψη ενός κοινού στρατηγικού σκοπού στη μεταψυχροπολεμική εποχή. Ο ψυχροπολεμικός συσχετισμός της τουρκικής δέσμευσης στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και η συνακόλουθη συμμαχική δέσμευση για προστασία της Τουρκίας από τη σοβιετική απειλή δεν ισχύει πλέον και η Άγκυρα θεωρεί ότι η κλίση των ΗΠΑ προς τον μονομερισμό (unilateralism) καταργεί τη «σχέση μεταξύ ίσων» που είχε οικοδομηθεί.
Η δεύτερη ανησυχία αφορά την πιθανότητα να διαβρωθεί η ταυτότητα της Τουρκίας ως δυτικής/ευρωπαϊκής χώρας. Η Άγκυρα δίνει μεγάλη σημασία στο ΝΑΤΟ για να αποδείξει ότι κατέχει αυτή την ταυτότητα, ιδιαίτερα λόγω της αντίδρασης αρκετών κρατών-μελών της Ε.Ε. στην ένταξή της σε αυτήν. Άλλωστε η Τουρκία δεν επιθυμεί να χάσει το ΝΑΤΟ την πρωτοκαθεδρία στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, διότι διαφορετικά θα μειωνόταν και το δικό της ειδικό βάρος. Ωστόσο, η συζήτηση για τις επιχειρήσεις «εκτός περιοχής» του ΝΑΤΟ (η οποία συνοψίζεται στο δίλημμα «out of area or out of business») δημιουργεί προβληματισμό καθώς αφ’ ενός θα δυσκολέψει την οικοδόμηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας της Τουρκίας μέσω ΝΑΤΟ, αφ’ετέρου όμως ίσως αυξήσει τη σημασία της καθώς θα αποτελεί πλέον προκεχωρημένο φυλάκιο του ΝΑΤΟ σε νέες περιοχές ευθύνης (π.χ. Μέση Ανατολή).
Η τρίτη ανησυχία σχετίζεται με το ενδεχόμενο ο μετασχηματισμός του ΝΑΤΟ να δημιουργήσει προβλήματα στις σχέσεις της Τουρκίας με γειτονικές χώρες και ιδιαίτερα με τη Ρωσία. Το πόσο θα ενοχλούσε κάτι τέτοιο την Άγκυρα φάνηκε από την κατηγορηματική άρνησή της να επιτρέψει τη νατοϊκή παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα μετά τον πόλεμο στη Γεωργία επικαλούμενη τη Σύμβαση του
Μοντρέ.
Τι θα πρέπει λοιπόν να πράξει η Άγκυρα εν όψει και της συγγραφής του νέου Στρατηγικού Δόγματος του ΝΑΤΟ; Σύμφωνα με τους συγγραφείς της έκθεσης του SETA, η Τουρκία λογικά θα συμβαδίσει με την Ουάσινγκτον στο θέμα αυτό. Και θα επιχειρήσει να αξιοποιήσει τέσσερις εξελίξεις που τα τελευταία χρόνια έχουν ενισχύσει τη διαπραγματευτική ικανότητά της εντός της Συμμαχίας.
Κατ’ αρχήν, υπάρχει η αδυναμία της Ε.Ε. να ασκήσει συνεκτική κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας. Δεύτερον, η σχετική μείωση της αμερικανικής ισχύος διεθνώς. Τρίτον, η σημασία της Τουρκίας έχει ενισχυθεί λόγω του ότι η Δύση θέλει να προσεγγίσει τον ισλαμικό κόσμο. Τέταρτον, η τουρκική εθνική ισχύς έχει αυξηθεί σε σχέση με τους γείτονές της αλλά και με τους δυτικούς εταίρους της.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι το ΝΑΤΟ δεν θα πρέπει να θεωρεί δεδομένη την Τουρκία. Θα πρέπει να την κερδίσει! Όσο η Συμμαχία θα ευνοεί την ανάπτυξη της «σκληρής» και «ήπιας» ισχύος της Τουρκίας, η τελευταία θα συνεργάζεται. Και η υποστήριξή της στον μετασχηματισμό του ΝΑΤΟ δεν θα είναι αυτόματη.
Η έκθεση συνιστά και τρόπους να ελεγχθεί, προς το συμφέρον της Τουρκίας, ο νατοϊκός μετασχηματισμός. Η Άγκυρα θα πρέπει να οικοδομήσει τις σχέσεις με το ΝΑΤΟ στη βάση των αμοιβαίων συμφερόντων, όχι για να αποδεικνύει τη «δυτικότητα» της Τουρκίας. Θα πρέπει επίσης να αντιταχθεί στη μετατροπή της Συμμαχίας σε έναν παγκόσμιο οργανισμό ασφαλείας που θα περιόριζε τον ρόλο των Ηνωμένων Εθνών, διότι έτσι θα μειωθεί η δική της σχετική ισχύς. Χρειάζεται επίσης να αναλάβει περαιτέρω πρωτοβουλίες στο μέτωπο Αφγανιστάν – Πακιστάν, καθώς και για την ένταξη του θέματος της ενεργειακής ασφαλείας στο νέο Δόγμα. Δεν θα πρέπει να παραμελήσει τις στρατιωτικές δυνατότητές της. Και κυρίως, καταλήγει η έκθεση, να αποτρέψει με κάθε τρόπο την υιοθέτηση ενός Στρατηγικού Δόγματος που θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι στρέφεται κατά του ισλαμικού κόσμου, διότι κάτι τέτοιο θα έπληττε τη δική της εικόνα και τον ρόλο της, όπως έχει διαμορφωθεί από τον εμπνευστή της νέας τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, τον Αχμέτ Νταβούτογλου.
Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση