Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ και τα διάφορα σενάρια που αναμένεται να «παιχτούν»

Αυτό που πρέπει να μας ενδιαφέρει και είναι κομβικής σημασίας, είναι το τι θα ειπωθεί στη συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Ερντογάν. Παρόλα αυτά, οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας και ΗΠΑ-Ρωσίας επηρεάζουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Τα εθνικά θέματα είναι στα χέρια μας και άπαξ και εξοπλιζόμαστε σωστά και αποδεικνύουμε την ίδια βούληση στην συνέχιση της περιφερειακής στρατηγικής μας που αναβαθμίζει την ελληνική εξωτερική πολιτική, δεν έχουμε να φοβηθούμε κάτι από την Τουρκία.

Από εκεί και μετά, ας δούμε τα σενάρια που αφορούν τις συναντήσεις Μπαϊντεν-Ερντογάν, Μπαϊντεν-Πούτιν, και Μητσοτάκη-Ερντογάν. Η συνάντηση του Αμερικανού προέδρου με τον Ρώσο ομόλογό του θα γίνει στη Γενεύη στις 16/6/2021.

 

Σενάριο 1: Ξεκάθαρο ″όχι″ και από τους δύο

Βάσει αυτού του σεναρίου, ο Ερντογάν κάνει πράξη αυτό που έχει δημοσίως υποσχεθεί και δεν κάνει πίσω στο θέμα των S-400. Οι ΗΠΑ για να μη χάσουν την αξιοπιστία τους συνεχίζουν να επιμένουν στον ″ενταφιασμό″ του ρωσικού οπλικού συστήματος.

Ο Ερντογάν γυρίζει από τη Σύνοδο Κορυφής ως ″μεγάλος μεσανατολικός ηγέτης που δεν σκύβει στους Αμερικανούς″.

Η λίρα πέφτει και άλλο καθώς οι αγορές προεξοφλούν οτι νέες αμερικανικές κυρώσεις θα λάβουν χώρα, όμως οι ψηφοφόροι του νιώθουν ″φτωχοί αλλά περήφανοι″.

Ταυτόχρονα, αυξάνεται η αξία της Τουρκίας για τη Ρωσία. Η Μόσχα βλέπει στην Άγκυρα πως βρήκε τον κατάλληλο δούρειο ίππο για να πληγώσει μια και για πάντα τη συνοχή του ΝΑΤΟ.

Ο Ερντογάν έχει κάθε λόγο να αυξήσει τον αντιαμερικανισμό στην Τουρκία προκειμένου να πάψει ο τουρκικός λαός να βλέπει τις Κυριακές τον Πεκέρ να εξηγεί τους μηχανισμούς συνεργασίας του ΑΚΡ με το οργανωμένο έγκλημα.

Σε αυτό το σενάριο η Ελλάδα ενισχύεται από τις ΗΠΑ και γίνεται ″στόχος″ της Τουρκίας η οποία θα δει τα ελληνοτουρκικά ως ευκαιρία να εκβιάσει τις ΗΠΑ απειλώντας τη συνοχή του ΝΑΤΟ.

Σενάριο 2: Μια συμφωνία που γεμίζει την κλεψύδρα

Σε αυτό το σενάριο οι δύο ηγέτες συμφωνούν ότι διαφωνούν όμως κρεμάνε στις καλένδες επόμενες συναντήσεις χαμηλόβαθμων αξιωματούχων προκειμένου να διευθετηθούν τα θέματα. Βάσει αυτού του σεναρίου, η Τουρκία προτείνει μεταφορά των S-400 σε άλλη χώρα, κάτι που επίσης θα δημιουργήσει προβλήματα σε χώρες που δεν εμπιστεύονται την Τουρκία.

Η Τουρκία πάλι θα θεωρήσει οτι πέτυχε ″νίκη″ καθώς ο Τούρκος πρόεδρος θα μεταφέρει στο ακροατήριό του πως έκανε τον Μπαϊντεν να πάρει πίσω το τελεσίγραφό του.

Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας όμως θα παραμείνουν κακές μέχρι και την εκδίκαση της υπόθεσης της ΗalkBank.

Με μια τέτοια συμφωνία οι ΗΠΑ κερδίζουν χρόνο και παράλληλα δε δίνουν στον Ερντογάν το δικαίωμα να προβεί σε αντιαμερικανικά παραληρήματα με τα οποία θα συσπειρώσει το εκλογικό σώμα.

Στόχος των ΗΠΑ είναι το τουρκικό πολιτικό σύστημα να φθείρεται (ειδικά τώρα που ο Πεκέρ αποκαλύπτει τρομακτικά πράγματα). Μέχρι να ξαναγίνουν συζητήσεις, οι ΗΠΑ δε θα επιβάλλουν νέες κυρώσεις αναμένοντας τις πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία.

Ρωσία: Η πιο σημαντική παράμετρος των αμερικανοτουρκικών σχέσεων

Η πιο σημαντική συνάντηση δεν είναι αυτή του Μπαϊντεν με τον Ερντογάν, αλλά αυτή του Μπαϊντεν με τον Πούτιν. Και εδώ υπάρχουν κάποια σενάρια που αφορούν τις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας και μπορούν να έχουν ″καραμπόλα″ για τις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας και ΗΠΑ-Τουρκίας.

Σενάριο 1: Απόλυτη διαφωνία μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας

Οι ΗΠΑ επιθυμούν να αλλάξουν πολλά στη Ρωσία. Το θέμα της ανάμειξης της Μόσχας στις αμερικανικές εκλογές του 2016 και οι κυβερνοεπιθέσεις, αποτελούν τα πολύ μεγάλα προβλήματα για τις αμερικανορωσικές σχέσεις.

Από εκεί και μετά ξεκινούν οι τεράστιες διαφορές που έχουν οι δύο χώρες σε παγκόσμια κλίμακα.

Η προσπάθεια της Ρωσίας να διαδραματίσει ρόλο στην ανατολική Ευρώπη και στη Βαλτική Θάλασσα, η στήριξη στο καθεστώς της Λευκορωσίας, η τεράστια στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας στην Ουκρανία, η στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας στη Συρία και στη Λιβύη, οι ειδικές σχέσεις της Μόσχας με Τεχεράνη, Κίνα και Βόρεια Κορέα και οι παραβιάσεις πάνω στα ανθρώπινα δικαιώματα, καθιστούν απαγορευτική την όποια συνεννόηση μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας.

Με βάση αυτό το σενάριο, η Ρωσία δε θα μείνει ικανοποιημένη από τις αμερικανικές απαιτήσεις για τα θέματα της Ουκρανίας και έτσι η Τουρκία θα καταστεί ξανά πολύ σημαντική για την Μόσχα.

Η ένταση μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας αναβαθμίζει την Τουρκία και για τις δύο χώρες.

Σενάριο 2: Μεγάλες οι διαφορές, αναγκαία η συνύπαρξη

Με βάση αυτό το σενάριο οι ΗΠΑ και η Ρωσία συμφωνούν ότι η συνύπαρξη είναι αναγκαία και για τις δύο δυνάμεις. Η αρχή έγινε από την αμερικανική πλευρά με την παύση των κυρώσεων προς ρωσικές και γερμανικές εταιρείες που κατασκευάζουν τον Nord Stream II.

Οι ΗΠΑ δε θα γεφυρώσουν το χάσμα με τη Ρωσία όμως αντιλαμβάνονται πως από αυτήν την ″ψυχροπολεμική″ σχέση, η μόνη δύναμη που εξυπηρετείται είναι η Κίνα. Το ίδιο θεωρεί και η Ρωσία η οποία δεν έχει ανεξάντλητους οικονομικούς πόρους ώστε να συνεχίσει εν μέσω σφοδρών κυρώσεων να ανοίγει μέτωπα σε περιοχές γύρω από την επικράτειά της.

Σε αυτό το σενάριο, η Ρωσία μένει ικανοποιημένη από την αμερικανική οπισθοχώρηση στο θέμα της Ουκρανίας και της Συρίας και τελικά η Μόσχα μαζί με άρση ορισμένων κυρώσεων (στο μέλλον) παύει το γεωστρατηγικό bullying σε περιοχές που είναι σημαντικές για τις ΗΠΑ (πχ Βαλκάνια, ανατολική Ευρώπη, Βόρεια Αφρική, Περσικός Κόλπος, Βόρεια Κορέα, Λατινική Αμερική) ενώ ταυτόχρονα ο Πούτιν κάνει πίσω σε κάποια θέματα που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Σε αυτήν την περίπτωση η Ρωσία δεν αναμένεται να εκφράσει έντονη δυσαρέσκεια σε περίπτωση υιοθέτησης διαφορετικής στάσης της Τουρκίας για τους S-400. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η ανάγκη αύξησης της επιρροής της Μόσχας στην Άγκυρα σχετίζεται εν πολλοίς με την κατάσταση στην Ουκρανία.

Αν η Ρωσία ικανοποιηθεί σε Καύκασο, Ουκρανία και μερικώς στη Συρία, τότε τα ζωτικά της συμφέροντα στο μαλακό υπογάστριο ικανοποιούνται.

Σε κάθε περίπτωση οι ρωσοτουρκικές σχέσεις δε θα πάψουν να έχουν στρατηγικές πτυχές, όμως η Μόσχα θα μπορεί να είναι πιο ευέλικτη όσον αφορά την τουρκική πολιτική. Αν αυτό γίνει, τότε ο Ερντογάν είναι πιθανό να πάρει μια απόφαση που θα ″παγώνει″ τους S-400 προκειμένου να έχει κάποια οικονομικά ανταλλάγματα από τις ΗΠΑ αλλά και να επιστρέψει η Τουρκία στο πρόγραμμα των F-35 με συνοδεία άρσης των κυρώσεων που μακροπρόθεσμα θα βλάψουν την τουρκική αμυντική βιομηχανία.

Η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν

Μετά από τις διερευνητικές επαφές και τις δύο συναντήσεις των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας-Τουρκίας, οι δύο ηγέτες θα συναντηθούν στο περιθώριο του ΝΑΤΟ. Τα ελληνοτουρκικά έχουν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία, όμως σαφώς και επηρεάζονται από τις συναντήσεις Μπαϊντεν-Ερντογάν και Μπαϊντεν-Πούτιν. Και εδώ έχουμε αρκετά σενάρια, όμως δύο είναι εκείνα που εμπεριέχουν τις περισσότερες εκδοχές κατάληξης.

Σενάριο 1: Ελλάδα και Τουρκία συντηρούν την ″παγωμένη σύγκρουση″

Αυτό το σενάριο είναι βγαλμένο από την ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Οι δύο χώρες έχουν αντιληφθεί ότι η σύγκρουση δε συμφέρει κανέναν και συνεχίζουν να προσποιούνται ότι συζητάνε μέχρι να θεωρήσουν ότι κάποια χρονική περίοδος είναι συμφέρουσα για τις αξιώσεις τους.

Στην πραγματικότητα, αξιώσεις εγείρει η Τουρκία η οποία παρουσιάζεται ως πλήρως αναθεωρητική, ενώ η Ελλάδα αποτελεί τη συντηρητική δύναμη του status quo.

Ο Ερντογάν αποφασίζει ότι τόσο η αστάθεια του πολιτικού του συστήματος, όσο και το άγχος διαχείρισης της ″mini Γιάλτας″ έχοντας την ανάγκη να εξισορροπήσει τις σχέσεις του με ΗΠΑ και Ρωσία, τον οδηγούν στο να ″παγώσει″ τα ελληνοτουρκικά για να δείξει ένα καλό πρόσωπο στις ΗΠΑ.

Η Ελλάδα είναι ευχαριστημένη με αυτό το σενάριο καθώς επανεξοπλίζεται και έτσι θα έχει πολύ καλύτερη διαπραγματευτική θέση στο μέλλον.

Σενάριο 2: Η Ελλάδα είναι η ″μικρή Αμερική″ και ο Ερντογάν απασφαλίζει

Το δεύτερο σενάριο έχει την ίδια πλοκή αλλά διαφορετική κατάληξη. Οι δύο χώρες συνεχίζουν τον διάλογο κωφών όμως η Τουρκία επιλέγει να χτυπήσει τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ″κάτω από τη ζώνη″, κάνοντας bullying στην Ελλάδα απειλώντας τη συνοχή του ΝΑΤΟ.

Πρόκειται για έναν εκβιασμό-πειρασμό της Τουρκίας η οποία ακόμη και σήμερα (λανθασμένα) θεωρεί πως οι ΗΠΑ τη χρειάζονται περισσότερο από ότι η Τουρκία τις ΗΠΑ.

Ο Ερντογάν θεωρεί ότι η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν ″αγαπημένο″ θέμα στο κεφάλαιο ″λαϊκισμός″ και έτσι προσπαθεί να αντιστρέψει το πολύ άσχημο κλίμα εντός της Τουρκίας (κακή οικονομική κατάσταση, πολιτικά σκάνδαλα κτλ) προσπαθώντας παράλληλα να σταματήσει το αμερικανικό σφυροκόπημα.

Η πιθανότερη πρόκληση στην οποία μπορεί να προβεί η Τουρκία μετά το τέλος του μήνα, είναι να στείλει κάποιο πλοίο στην Κρήτη ώστε να καταστήσει σαφές σε ΗΠΑ, Ελλάδα και Αίγυπτο ότι δεν προτίθεται να μείνει αποκλεισμένη από το ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής.

Συμπέρασμα:

Στα θέματα που αφορούν τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας και ΗΠΑ-Ρωσίας, δεν περιμένουμε να γίνουν θαύματα. Η μεγάλη εικόνα μας δείχνει πως η Τουρκία θα γίνει στην καλύτερη περίπτωση μια χώρα που απλώς δε θα χάσει την επαφή με τη Δύση καθώς οι δεσμεύσεις της στην Ασία είναι τεράστιες.

Πρόκειται για πολύ μεγάλες διαφωνίες που αφορούν ζωτικά συμφέροντα των τριών χωρών που δε λύνονται από μια συνάντηση.

Ο Τούρκος πρόεδρος σίγουρα θα μεταφέρει ένα μήνυμα ″νίκης″ το οποίο όμως δεν πρέπει να μας ξεγελάσει σε Ελλάδα και Κύπρο.

Ο χρόνος κυλά υπέρ των ΗΠΑ καθώς η πολιτική φθορά του Ερντογάν συνεχίζεται με γεωμετρική πρόοδο και είναι λογικό οι ΗΠΑ να περιμένουν λίγους μήνες ακόμη, θεωρώντας ότι η Τουρκία θα έρχεται συνεχώς σε πιο δύσκολη θέση.

Το μεγάλο ζήτημα έχει να κάνει με το ότι ο Ερντογάν δεν είναι ορθολογικός παίκτης και έτσι δεν μπορεί να γίνει ασφαλής πρόβλεψη.

Ο Τούρκος πρόεδρος προσωποποιεί τις διακρατικές σχέσεις. Με βάση τη δική του λογική πάντως, η φθορά τον οδηγεί στο να θεωρεί πως δεν έχει κάτι να χάσει και επομένως θα δυσκολέψει τη ζωή των ΗΠΑ περισσότερο. Το τελευταίο διάστημα στην Τουρκία γίνονται δημοσκοπήσεις βάσει των οποίων 7 στους 10 Τούρκους πολίτες επιθυμούν στρατηγικές σχέσεις με τη Ρωσία.

Μακροπρόθεσμα οι ΗΠΑ και η Ρωσία θα έλθουν σε κάποια συμφωνία συνύπαρξης καθώς και για τις δύο, η φθορά είναι τεράστια όταν τα επίπεδα έντασης είναι υψηλά.

Στο θέμα της Τουρκίας είναι δύσκολη (για το προβλεπτό μέλλον) η απαγκίστρωση της Ρωσίας όσο δεν επιλύεται υπέρ της το θέμα της Ουκρανίας. Όσο οι Τούρκοι μάλιστα προσπαθούν να κάνουν δικό τους παιχνίδι σε Καύκασο, Λιβύη, Ουκρανία, Συρία (νιώθοντας αδικημένοι από τη Ρωσία) τόσο οι Ρώσοι θα επιθυμούν να έχουν παρουσία στην Τουρκία ώστε να μπορούν να έχουν τρόπο επιρροής.

Είναι προς το συμφέρον της Ρωσίας να έχει όσο περισσότερο γίνεται τους S-400 στην Τουρκία καθώς έτσι μειώνει τα επίπεδα συνοχής του ΝΑΤΟ.

Αναφορικά με τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό, τα τελευταία 5 έτη μας δείχνουν οτι η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει να επαγρυπνούν καθώς σε αντίθεση με περασμένες δεκαετίες όπου οι κρίσεις ήταν έντονες παρενθέσεις στις σχέσεις Ελληνισμού-Τουρκίας, πλέον οι υφέσεις των κρίσεων είναι οι παρενθέσεις μιας συνεχούς έντασης. Ο Τούρκος πρόεδρος είναι σε δεινή θέση και έχει αποδείξει ότι δεν παραμένει παθητικός όταν δεν του βγαίνουν αυτά που επιθυμεί.

Αλέξανδρος Θ. Δρίβας
Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Ν. Α. Ευρώπης στο ΙΔΙΣ - Research Fellow in HALC (Hellenic American Leadership Council)

HuffingtonPost  

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση