Προνόμια για τους εμβολιασμένους;

Πολύς θόρυβος έγινε τις τελευταίες ημέρες με αφορμή την πρόταση μελών της κυβερνήσεως να θεσπισθούν προνόμια υπέρ των εμβολιασμένων, με σκοπό να αρθούν οι (απολύτως εύλογοι) δισταγμοί των πολιτών για την αποτελεσματικότητα και, κυρίως, για την ασφάλεια των πειραματικών εμβολίων κατά του κορωνοϊού. Ειδικότερα, συζητήθηκε η ιδέα να παραχωρηθεί στους εμβολιασμένους μεγαλύτερη ελευθερία κίνησης ή η δυνατότητα να επισκέπτονται χώρους που τώρα είναι κλειστοί αλλά θα ανοίξουν αργότερα. Μάλιστα, ο ίδιος ο πρωθυπουργός, μιλώντας για “διευκολύνσεις” (σαν να πρόκειται για διακανονισμό δόσεων της εφορίας) δήλωσε ότι «ουδείς το φθινόπωρο θα μπορεί να απαγορεύσει π.χ. σε έναν επιχειρηματία της εστίασης να πει ότι δέχεται μόνο εμβολιασμένους». Δυστυχώς, όλες αυτές οι σκέψεις είναι όχι μόνο ανήθικες αλλά και αντισυνταγματικές για τους ακόλουθους λόγους:

Όπως κάθε νέο εμπορικό προϊόν, έτσι και τα πειραματικά εμβόλια κατά του κορωνοϊού, ως φαρμακευτικά προϊόντα προορίζονται για κατανάλωση από το ευρύ κοινό. Επομένως, για να έχουν την μεγαλύτερη δυνατή απήχηση, θα πρέπει –όπως συνηθίζεται σε δράσεις μάρκετινγκ– να προβληθούν κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να αποφευχθεί τόσο η υπερ-αποθεματοποίηση (over-stocking) όσο και η υπο-αποθεματοποίηση (understocking), φαινόμενα που είθισται να χαρακτηρίζονται ως τα “δύο μεγάλα κακά” του εμπορίου.

Δεδομένου, όμως, ότι τα συγκεκριμένα φαρμακευτικά προϊόντα δεν είναι απλώς πρωτοεμφανιζόμενα στην αγορά, σαν ένα καινούργιο αναψυκτικό που μπορεί να ανταποκρίνεται λιγότερο ή περισσότερο στις γευστικές προτιμήσεις των καταναλωτών, αλλά είναι και επικίνδυνα για την υγεία τους, αφού όλοι πληροφορούμαστε τις σοβαρές παρενέργειες που εμφανίσθηκαν σε κάποιους εμβολιασμένους, ο γρίφος της αποτελεσματικής προβολής και, ειδικότερα, της προώθησής τους απαιτεί βαθιές γνώσεις όλων των σχετικών τεχνικών που έχει επεξεργασθεί η επιστήμη του μάρκετινγκ.

Ανάμεσα, λοιπόν, στις τεχνικές προώθησης των εμβολίων που αναλύονται σε βιβλία με αντικείμενο την “Ηθική του Εμβολιασμού” (βλ. ιδίως Giubilini, The Ethics of Vaccination, 2019) συγκαταλέγεται και η προσφορά κινήτρων (offers of incentives) προς τους πολίτες. Σε αντίθεση με την θέσπιση κυρώσεων, π.χ. προστίμου ή φυλάκισης, οι οποίες αποτελούν το πιο περιοριστικό μέσο άσκησης της προωθητικής πολιτικής του εμβολιασμού, καθ’ όσον εδράζονται σε μια απειλή που οδηγεί σε κάμψη της αντίθετης βούλησης του πολίτη και άρα χρήζει ηθικής δικαιολογήσεως, η προσφορά κινήτρων αποτελεί κατ’ αρχήν ένα ηθικώς απενοχοποιημένο μέσο άσκησης αυτής της πολιτικής.

Τούτο συμβαίνει, διότι, σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, επιλήψιμη εξαναγκαστική ισχύ αναπτύσσει μόνο η απειλή, όχι και η προσφορά. Μάλιστα, η ψυχολογική εξήγηση είναι η εξής: «το να χάνεις κάτι που ήδη κατέχεις σε κάνει να αισθάνεσαι δυο φορές μεγαλύτερη θλίψη απ’ ό,τι σε κάνει να αισθάνεσαι χαρά η απόκτηση του ίδιου πράγματος» (Thaler/Sunstein, Nudge. Improving Decisions About Health, Wealth, and Happiness, 2008/2009, σελ. 36). Καθοριστικό ρόλο φαίνεται να διαδραματίζει εδώ η τάση μας να αξιολογούμε τα αγαθά που ήδη κατέχουμε ως υπέρτερης σημασίας σε σχέση με εκείνα που ακόμη δεν έχουν περιέλθει στην κατοχή μας. Συνεπώς, όποιος απειλείται με απώλεια των χρημάτων ή της ελευθερίας του, αναγκάζεται ευκολότερα να υποταχθεί στην βούληση του απειλούντος. Από την άλλη πλευρά, αποφασίζει κατ’ αρχήν περισσότερο ελεύθερα όποιος απλώς δελεάζεται με ένα καινούργιο πράγμα, για την απόκτηση του οποίου θα πρέπει να κάνει κάποια παραχώρηση.

Συνακολούθως, μια πολιτική προώθησης του εμβολιασμού δεν θα προσέκρουε σε ηθικά εμπόδια, αν στηριζόταν π.χ. σε κάποιο χρηματικό bonus ή σε άλλη “έξτρα παροχή-ανταμοιβή” (π.χ. στην Αμερική όσοι εμβολιάζονται σε κινητούς σταθμούς αποκτούν δωρεάν εισιτήρια αθλητικής αναμέτρησης) που θα αναγνωριζόταν υπέρ των εμβολιασμένων. Σε αυτήν την προσφορά θα υποκρυπτόταν μια απειλή νόμιμης παράλειψης με το ακόλουθο περιεχόμενο: «αν δεν εμβολιασθείς, δεν θα λάβεις το bonus», ως προς το οποίο, όμως, δεν υφίσταται καμία υποχρέωση του κράτους να το προσφέρει.

Εν τούτοις, τα προνόμια-διευκολύνσεις που έχει στο μυαλό της η ελληνική κυβέρνηση δεν ανήκουν σε αυτήν την ηθικώς ουδέτερη κατηγορία. Αντιθέτως, σχεδιάζει να εξαρτήσει από την υλοποίηση του εμβολιασμού την άσκηση ενός θεμελιώδους ατομικού δικαιώματος που το κράτος έχει στερήσει από τους πολίτες, δηλ. της χρονικά και τοπικά απεριόριστης ελευθερίας κίνησής τους. Αφ’ ης στιγμής, λοιπόν, αυτό το θεμελιώδες δικαίωμα, που κατά το Σύνταγμα ανήκει σε όλους αδιακρίτως τους πολίτες, θα αναγνωρισθεί σε μία συγκεκριμένη κατηγορία πολιτών, δηλ. τους εμβολιασμένους, θα πρέπει να αναγνωρισθεί οπωσδήποτε και στην άλλη κατηγορία, δηλ. τους ανεμβολίαστους.

Σε διαφορετική περίπτωση, το κράτος δεν θα έχει διατυπώσει μια ηθικώς ουδέτερη προσφορά αλλά μια ανήθικη απειλή, δηλώνοντας με συμπερασματικά συναγόμενο τρόπο προς τους πολίτες της “δευτέρας κατηγορίας”: «αν δεν εμβολιασθείτε, δεν θα ανακτήσετε την ελευθερία σας στο πλήρες της εύρος» (το κράτος πρώτα έγινε “μπαμπούλας” και μετά “εκβιαστής”). Τέτοια απειλή είναι ηθικώς και νομικώς ανεπίτρεπτη, ιδίως σε ό,τι αφορά τα πειραματικά εμβόλια κατά του κορωνοϊού, τα οποία δεν έχουν λάβει τελική έγκριση αλλά εξουσιοδότηση έκτακτης ανάγκης (Emergency Use Authorization). Επίσης, δεν έχει ενεργοποιηθεί ένας αξιόπιστος μηχανισμός καταγραφής των παρενεργειών τους και οι τρομοκρατημένοι πολίτες, οι οποίοι θεωρούν ότι το εμβόλιο είναι η μοναδική σανίδα σωτηρίας τους, φοβούνται να ενοχοποιήσουν τα εμβόλια για τις σοβαρές βλάβες που εμφανίζονται σε χρόνο εγγύς του εμβολιασμού.

Περαιτέρω, εφόσον τα εμβόλια δοκιμάζονται “στου κασσίδη το κεφάλι” και ακόμη επικρατεί επιστημονική αβεβαιότητα ως προς το αν πράγματι συμβάλλουν στον περιορισμό της πανδημίας (πλήθος εμβολιασμένων νόσησε από κορωνοϊό, ενώ εξακολουθούν και αποτελούν πηγή μετάδοσής του), η πρόταση της θέσπισης προνομίων-διευκολύνσεων μόνο υπέρ των εμβολιασμένων είναι και για τον λόγο αυτόν απαράδεκτη.

Ενόψει των ανωτέρω διευκρινίσεων, οι δηλώσεις του πρωθυπουργού και των μελών της κυβερνήσεώς του, εκτός του ότι αποκαλύπτουν την έλλειψη στοιχειώδους γνώσης σε ζητήματα άσκησης προωθητικής πολιτικής που αφορά το τόσο νευραλγικό για την Βιοηθική πεδίο του μαζικού εμβολιασμού, οδηγούν σε δυσμενή διάκριση-μεταχείριση μιας μεγάλης κατηγορίας πολιτών, δηλ. τους ανεμβολίαστους, έναντι της προνομιούχου κατηγορίας των εμβολιασμένων. Ας το συνειδητοποιήσουμε: Τα υπό συζήτησιν προνόμια-διευκολύνσεις με βάση αμφίβολης ποιότητος ανοσολογικά κριτήρια θίγουν την αξία του ανθρώπου, αφού υποβιβάζουν εκείνους που δεν τα πληρούν σε σύγχρονους παρίες· ταυτοχρόνως, μετατρέπουν την παρούσα κυβέρνηση σε ιατροφασιστικό καθεστώς.

Επιπλέον, οι δηλώσεις αυτές παρουσιάζουν και ποινικό ενδιαφέρον, αφού ο πρωθυπουργός και τα προαναφερθέντα μέλη της κυβερνήσεως, συνεπικουρούμενα από πλήθος άλλων προσώπων που υπηρετούν το καθεστώς της παρούσας υγειονομικής τυραννίας (π.χ. ο κ. Μαγιορκίνης προειδοποίησε για 4ο κύμα, η δε κ. Παγώνη απείλησε με νέο lockdown, αν δεν προχωρήσει ο εμβολιασμός), ασκούν αφόρητη ψυχική πίεση στους πολίτες, οι οποίοι, υπό τον φόβο της μελλοντικής κοινωνικής μειονεξίας τους (ένας φόβος που θυμίζει την ζοφερή εποχή της δικτατορίας Μεταξά με την καθιέρωση του πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων – σήμερα τα φρονήματα είναι υγειονομικής φύσεως!), μπορεί να πειθαναγκασθούν στην παροχή της απαιτούμενης για τον εμβολιασμό συναίνεσής τους.

Μια τέτοια, όμως, συναίνεση θα είναι ελαττωματική και άρα ουδείς θα έχει το δικαίωμα να τιμήσει τους εμβολιασθέντες ως ήρωες, αν ο εμβολιασμός τους έχει δυσμενή έκβαση εξαιτίας σοβαρών παρενεργειών. Τότε, οι πολίτες αυτοί θα είναι θύματα της αντισυνταγματικής και ανάλγητης πολιτικής που ασκούν τα μέλη της κυβερνήσεως . Κι αφού μιλάμε για θύματα, οι δράστες που θα τα έχουν παρασύρει σε μια “δηλητηριώδη παγίδα”, θα πρέπει να τιμωρηθούν όπως τους αξίζει.

Σημείωση: Ίσως δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι στο βιβλίο του Frederic Nepveu-Nivelle, Η προώθησις των πωλήσεων (μτφ.: Σ. Γαλαίος, εκδ. Hellenews, Αθήνα 1970, σελ. 12) υπάρχει η εξής φράση: «Για να ανανεώνεται όσο το δυνατόν συχνότερα το απόθεμα, πρέπει να επιταχύνεται η πώλησις, δηλαδή να προωθήται». Μήπως αυτή είναι η πραγματική εξήγηση για την μεγάλη πίεση που νιώθει η κυβέρνηση να επιταχύνει τον εμβολιασμό ολόκληρου του πληθυσμού, ο οποίος εφεξής θα πρέπει ενδεχομένως να εμβολιάζεται εφ’ όρου ζωής ανά τακτά χρονικά διαστήματα;

Κωνσταντίνος Βαθιώτης
Δρ. Νομικής

"Κυριακάτικη Δημοκρατία"

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση