Το ΝΑΤΟ έδωσε τη "σκυτάλη" της Ασίας στον Ερντογάν

Ο ρόλος της Τουρκίας και ο παντουρκισμός

Την πρώτη μέρα του 2021, η βορειοατλαντική συμμαχία μεταβίβασε στην Τουρκία τη διοίκηση της Κοινής Ομάδας Πολύ Υψηλής Ετοιμότητας (VJTF) του ΝΑΤΟ.

Στις 30 Μαρτίου το ΝΑΤΟ παρέδωσε την τρέχουσα αποστολή του στο Αφγανιστάν στον Τούρκο Στρατηγό Σελτσούκ Γιουρτσίζογλου.

Σε τηλεφωνική συνομιλία την 1η Απριλίου ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Λόιντ Όστιν και ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλούσι Ακάρ συζήτησαν μεταξύ άλλων τον ρόλο της Τουρκίας στην ηγεσία της αποστολής υποστήριξης του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν.

Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου συναντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντόνι Μπλίκεν, ενώ και οι δύο παρευρέθηκαν στη συνάντηση υπουργών Εξωτερικών και γραμματέων του ΝΑΤΟ στις 23-24 Μαρτίου.

Μιλώντας σε εκδήλωση στις ΗΠΑ στις 9 Μαρτίου, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στοντενμπεργκ είπε: "Νομίζω ότι πρέπει να καταλάβουμε ότι η Τουρκία είναι ένας σημαντικός σύμμαχος. Επειδή μπορείτε απλώς να δείτε τον χάρτη και μετά να δείτε ότι η Τουρκία είναι εξαιρετικά σημαντική".

Λίγες μέρες νωρίτερα ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έγραψε στο Twitter: "Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ για τις αντικειμενικές του αξιολογήσεις σε θέματα Ευρω-Ατλαντικής ασφάλειας και άμυνας".

Αυτά τα παραπάνω παρόλο που η Τουρκία έχει υποστηρίξει, αν δεν έχει διευθύνει, τον 45ήμερο πόλεμο του Αζερμπαϊτζάν -οι χώρες αυτοπροσδιορίζονται ως "ένα έθνος, δύο κράτη"- ενάντια στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, την εισβολή του στο Βόρειο Ιράκ δεκατρία χρόνια πριν, τον συνεχιζόμενο πόλεμος στη Λιβύη, τόσο τον άμεσο όσο και μέσω πληρεξουσίων πόλεμο στη Συρία, τις τακτικές προκλήσεις εναντίον της Ελλάδας, αλλά και του -αισίως 43 ετών- μακροβιότερου πολέμου ενάντια στην εξέγερση των Κούρδων στη δική της χώρα (εξέγερση που έχει διαρρεύσει στο Ιράκ και τη Συρία.). Κανένα από αυτά δεν διαταράσσει με κανέναν τρόπο το ΝΑΤΟ, τη συμμαχία δημοκρατιών.

Αυτό που ανησυχεί το στρατιωτικό μπλοκ των 30 μελών είναι ότι η Τουρκία αγόρασε ρωσικά αντιαεροπορικά όπλα. Με αυτόν τον τρόπο παραβίασε ένα βασικό δόγμα του ΝΑΤΟ: πρέπει κανείς να αγοράσει μόνο διαλειτουργικά όπλα από το ΝΑΤΟ από τα κράτη μέλη και τους εταίρους όπως η Σουηδία και το Ισραήλ. Η απροθυμία της Τουρκίας να ακυρώσει την αγορά των S-400 οδήγησε στις ΗΠΑ να αναστείλουν τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35 Joint Strike Fighter (το οποίο έχει επεκτείνει η κυβέρνηση Μπάιντεν). Όταν η Ελλάδα εξέφρασε το ενδιαφέρον της να αγοράσει τα F-35 που προορίζονταν για την Τουρκία, ένας Τούρκος αξιωματούχος είπε ότι η Άγκυρα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα S-400 της για να καταρρίψει τα ελληνικά F-35.

Πολλοί σχολιαστές αναλώνουν μεγάλο μέρος των σχολίων τους στους S-400, αλλά παραμελούν ή σκοπίμως δεν αναφέρουν τον ουσιαστικό και διευρυνόμενο ρόλο που παίζει η Τουρκία στα σχέδια του ΝΑΤΟ για τη Μέση Ανατολή και την Ασία, περιοχές που αποτελούν στόχους της αυξανόμενης συμμετοχής του Στόλτενμπεργκ στην εξωτερική πολιτική του ΝΑΤΟ.

Το προαναφερθέν σχόλιο του αρχηγού του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ για μια ματιά στον χάρτη που αποδεικνύει τη γεωστρατηγική σημασία της Τουρκίας για το ΝΑΤΟ είναι η απλή αλήθεια. Ένα αδύνατο να αγνοηθεί. Είναι το μόνο μέλος του ΝΑΤΟ που έχει πόδι σε δύο ηπείρους και το μόνο μέλος του στην Ασία. Είναι το μόνο μέλος που συνορεύει με τη Μέση Ανατολή (το Ιράν, το Ιράκ και τη Συρία) και τον Καύκασο (την Αρμενία και τη Γεωργία). Ελέγχει την πρόσβαση από τη Μεσόγειο Θάλασσα στη Θάλασσα του Μαρμαρά και από τη Θάλασσα του Μαρμαρά στη Μαύρη Θάλασσα, η οποία με τη σειρά της παρέχει αποκλειστική πρόσβαση στη Θάλασσα του Αζόφ.

Το ΝΑΤΟ έχει παρουσία στην αεροπορική βάση Ιντζιρλίκ και στην αεροπορική βάση του Ντιγιάρμπακιρ. (Η δεύτερη έχει χρησιμοποιηθεί για επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ στη Βοσνία τη δεκαετία του 1990 και εναντίον Κούρδων ανταρτών στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας). Το 2012, καθώς το ΝΑΤΟ ενέτεινε την "πορεία του προς τα νότια και ανατολικά" (όρος υπουργείου Εξωτερικών ΗΠΑ), μετέφερε το Συμμαχική διοίκηση εδάφους από τη Γερμανία και την Ισπανία στην Τουρκία. Την ίδια χρονιά, η συμμαχία εγκατέστησε μια φορητή μονάδα αντιπυραυλικών ραντάρ, με εμβέλεια 2.900 μιλίων, στη χώρα.

Οι ΗΠΑ διατηρούν πυρηνικές βόμβες Β61 στην Τουρκία βάσει συμφωνίας κατανομής πυρηνικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ, η οποία υποχρεώνει τη χώρα υποδοχής να παρέχει αεροσκάφη για να παραδώσει τις βόμβες.

Πριν από την επίθεση των ΗΠΑ και της Βρετανίας στο Ιράκ το 2003, το ΝΑΤΟ τοποθέτησε πυραύλους Patriot Advanced Capability-3 (PAC-3) στην Τουρκία. Το 2013 το ΝΑΤΟ συμφώνησε να τοποθετήσει έξι συστοιχίες PAC-3 κοντά στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας για "προστασία από βαλλιστικούς πυραύλους". Δύο χρόνια αργότερα, η Τουρκία συγκάλεσε μια διαβούλευση σύμφωνα με το άρθρο 4 του ΝΑΤΟ για να ζητήσει την υποστήριξη της συμμαχίας για τον ρόλο της στη Συρία και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις σαν να ήταν το θύμα και όχι ο επιτιθέμενος.

Η Τουρκία είναι το δεύτερο πολυπληθέστερο έθνος στο ΝΑΤΟ και το πολυπληθέστερο στην Ευρώπη και την Ευρασία. Είναι επίσης δεύτερη μετά τις ΗΠΑ στον αριθμό των στρατευμάτων που διαθέτει: 437.000. Συνεισφέρει πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια ετησίως στα κοινά κεφάλαια του ΝΑΤΟ.

Αξιοποιώντας μια φαινομενικά ασυνήθιστη αλλά μέχρι σήμερα άκρως αποτελεσματική στρατηγική συνδυασμού νεο-οθωμανικού παντουρκισμού, σουνιτικού παν-ισλαμισμού και ρόλου ως ανατολική και νότια εμπροσθοφυλακής του ΝΑΤΟ, η Άγκυρα έχει πλέον τοποθετηθεί ως σημαντικός παράγοντας στη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή, τα Βαλκάνια, τον Καύκασο και όλο και περισσότερο στην Κεντρική Ασία, με τα δύο τελευταία να αποτελούν πρώην μέρη της Σοβιετικής Ένωσης και της ιστορικής Ρωσίας.

Όσον αφορά τον πόλεμο του περασμένου έτους κατά του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και το γεγονός ότι ο ρόλος της Τουρκίας όχι μόνο δεν είχε προκαλέσει ούτε ήπια μορφής αντίδραση από το ΝΑΤΟ -αντιθέτως ο Στόλτενμπεργκ επισκέφθηκε την τουρκική πρωτεύουσα λίγες μέρες μετά την έναρξη του πολέμου- πρόσφατα ο Λιβανέζος λόγιος Yeghia Tashjian το περιέγραψε συνοπτικά αλλά περιεκτικά:

"Έχει περάσει λιγότερο από μισός χρόνος από την αδίστακτη επίθεση του Αζερμπαϊτζάν και της Τουρκίας εναντίον του Αρτσάχ [Ναγκόρνο Καραμπάχ] και της Αρμενίας. Μια χώρα μέλος του ΝΑΤΟ, που χρησιμοποίησε όπλα του ΝΑΤΟ, διέπραξε μια ανόητη πράξη επιθετικότητας. Εν τω μεταξύ, η Τουρκία χρησιμοποίησε ανοιχτά τους τρομοκράτες από τη Μέση Ανατολή…. Παραβλέποντας πολλά γεγονότα σχετικά με την άμεση ανάμιξη των μαχητών τρομοκρατικών ομάδων από την Τουρκία, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ [την περασμένη εβδομάδα επαίνεσε] τον ρόλο της Τουρκίας στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας".

Λίγο μετά το "ένα έθνος, δύο κράτη" (με συνολικό πληθυσμό 95.000.000) διεξήγαγαν έναν πόλεμο 45 ημερών ενάντια στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ (με πληθυσμό 145.000), ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν ο προσκεκλημένος στη μεταπολεμική νικηφόρα [αν μπορεί να αποκληθεί έτσι] παρέλαση στην πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν στις 10 Δεκεμβρίου, όπου μεταξύ άλλων επαίνεσε τον Ενβερ Πασά, έναν από τους βασικούς αρχιτέκτονες της γενοκτονίας των Αρμενίων του περασμένου αιώνα, και διάβασε ένα ποίημα που καταδικάζει τη "διαίρεση του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν" μεταξύ Ιράν και Ρωσίας το 1800. Το Ιράν έχει μια αρκετά μεγάλη αζερική-τουρκική μειονότητα που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί το Αζερμπαϊτζάν και η Τουρκία, με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ πίσω τους, ώστε να δημιουργήσουν ένα σενάριο Γιουγκοσλαβίας της δεκαετίας του 1990 για την απόπειρα διάσπασης του έθνους με αυτονομιστικά κινήματα.

Ως αποτέλεσμα της ανάγνωσης ποίησης του Ερντογάν στο Μπακού, το ιρανικό Υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε τον πρέσβη της Τουρκίας στην Τεχεράνη. "Ο Τούρκος πρέσβης πληροφορήθηκε ότι η εποχή των εδαφικών αξιώσεων και των επεκτατικών αυτοκρατοριών έχει τελειώσει", δήλωσε στο Υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν στον ιστότοπό του. "Το Ιράν δεν επιτρέπει σε κανέναν να αναμιχθεί στην εδαφική του ακεραιότητα".

Καθώς ο τουρκικός στρατός διαδραματίζει έναν πιο εξέχοντα, ίσως και κυρίαρχο ρόλο στην αποστολή του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, όπου τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ ξεπερνούν πλέον τα αμερικανικά, η Άγκυρα θα επεκτείνει την παντουρκική επιρροή της σε αυτή τη χώρα και σε όλη την Κεντρική Ασία. Ο Abdul Rashid Dostum, αντιπρόεδρος του Αφγανιστάν από το 2014-2020, ομιλών την τουρκικήν και με Ουζμπεκική καταγωγή, έζησε στην Τουρκία το μεγαλύτερο μέρος της πρώτης δεκαετίας του αιώνα και μπορεί να θεωρηθεί με ασφάλεια ως τουρκικό asset.

Το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν έχουν κατά πλειοψηφία τουρκόφωνους. Το Τατζικιστάν (1,2 εκατομμύρια) και η Ρωσία (13 εκατομμύρια) έχουν αρκετές μειονότητες που μιλούν τουρκικά.

Οι Ουιγούροι στην αυτόνομη περιφέρεια της Κίνας, Σιντζάνγκ, έλκουν την καταγωγή τους από τα παλαιά τουρκικά φύλα που μετανάστευσαν από την ευρύτερη περιοχή της Μογγολίας. Οι αυτονομιστές Ουιγούροι αναφέρονται στην περιοχή ως Ανατολικό Τουρκεστάν. Ο Οργανισμός Απελευθέρωσης του Ανατολικού Τουρκεστάν των αρχών της δεκαετίας του 2000, είχε ιδρυθεί στην Τουρκία τη δεκαετία του 1990.

Πέτρος Κράνιας
Capital

 

 

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση