Πώς οδηγηθήκαμε στη διπλωματική επιτυχία του Πούτιν στο Καραμπάχ

Της Clara Ferreira Marques

Λίγοι διεθνείς παράγοντες ευδοκιμούν σε συνθήκες χάους όσο η Ρωσία.

Μια τριμερής συμφωνία μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν, της Αρμενίας και της Ρωσίας φαίνεται να σηματοδοτεί το τέλος ενός πολέμου 44 ημερών για την κυριαρχία στον ορεινό θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Ο τελευταίος έγινε θέατρο βίαιων συγκρούσεων οι οποίες οδήγησαν στον εκτοπισμό δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων και έφερε στο προσκήνιο την απειλή μιας ευρύτερης περιφερειακής σύγκρουσης. Η συμφωνία είναι μια πραγματική "γιορτή" προπαγάνδας για τον ηγέτη του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίγιεφ. Αποτελεί όμως επίσης και ένα αξιοπρεπές αποτέλεσμα για τη Μόσχα.

Η εκεχειρία - "ευλογία"

Με τον χειμώνα να πλησιάζει και τον κορονοϊό να προελαύνει, η εκεχειρία αποτελεί ευλογία από ανθρωπιστική άποψη. Για το Κρεμλίνο, είναι επίσης ευλογία, αλλά διπλωματικού χαρακτήρα.

Μετά από μήνες παρακολούθησης της μίας κρίσης μετά την άλλη στη μετα-σοβιετική σφαίρα επιρροής του, ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν επαναβεβαίωσε τον ρόλο της Ρωσίας ως περιφερειακού εγγυητή σταθερότητας, με σχεδόν 2.000 Ρώσους στρατιωτικούς οι οποίοι θα λειτουργήσουν ως "ειρηνοποιοί" να αποτελούν ζωντανή απόδειξη αυτού του ρόλου.

Η υποστήριξη της Τουρκίας για τη συγκεκριμένη λύση ήταν σίγουρα ζωτικής σημασίας, δεδομένης της ανοιχτής υποστήριξής της προς το Μπακού, ωστόσο δεν επιφυλάχθηκε κανένας επίσημος ρόλος για την Άγκυρα στη συμφωνία που τέθηκε σε ισχύ την Τρίτη.

Ήταν επίσης η Μόσχα η οποία μεσολάβησε και επέβαλε τις υπογραφές - έγκαιρα και πριν το Αζερμπαϊτζάν προλάβει να καταλάβει στρατιωτικά ολόκληρο τον θύλακα. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ απουσιάζουν πλήρως από το σκηνικό.

Πώς φτάσαμε στη νίκη του Αζερμπαϊτζάν

Η τρέχουσα διαμάχη σχετικά με αυτό το κατά βάση κατοικούμενο από εθνικά Αρμένιους τμήμα εδάφους χρονολογείται από την ίδρυσή του ως αυτόνομης επαρχίας εντός του σοβιετικού Αζερμπαϊτζάν στις αρχές της δεκαετίας του 1920.

Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης "ξύπνησε" ξανά το ζήτημα της μοίρας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ - κι έτσι ακολούθησε ένας πόλεμος ο οποίος κόστισε τη ζωή σε 30.000 ανθρώπους και οδήγησε στον εκτοπισμό ενός εκατομμυρίου άλλων πριν από την επίτευξη μιας εκεχειρίας - και πάλι με τη μεσολάβηση της Ρωσίας - το 1994.

Χωρίς μια μόνιμου χαρακτήρα ειρηνευτική συμφωνία, η σύγκρουση έλαβε έκτοτε τη μορφή περιστασιακών αψιμαχιών μέχρι τις μάχες που ξεκίνησαν στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2020.

Υποστηριζόμενο από την Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν σημείωσε σημαντικές στρατιωτικές επιτυχίες και το σαββατοκύριακο κατέλαβε την πόλη - φρούριο Shusha, γνωστό ως Shushi στα αρμενικά, στρατηγικό προπύργιο για το σύνολο του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Αυτή η στρατιωτική επιτυχία αποδείχθηκε και η καμπή της σύγκρουσης.

Η Αρμενία δεν είχε ουσιαστικά άλλη επιλογή από το να προχωρήσει στις "ανείπωτα οδυνηρές" παραχωρήσεις τις οποίες εξέθεσε ο πρωθυπουργός της, Νικόλ Πασινιάν. "Δεν υπάρχει ήττα εάν δεν θεωρήσεις τον εαυτό σου ηττημένο", είπε, ωστόσο είναι σαφές ότι δεν επρόκειτο περί κάποιου είδους νίκης.

Η χώρα θα αποσυρθεί από τα αζερικά εδάφη γύρω από το Καραμπάχ τα οποία ήλεγχε από τη δεκαετία του 1990. Ένας εξαγριωμένος όχλος Αρμενίων εισέβαλε στο κτίριο της κυβέρνησης στην πρωτεύουσα της χώρας, Ερεβάν.

Ο Αλίγιεφ, εν τω μεταξύ, έχει τυλιχτεί θριαμβευτικά με τη σημαία της χώρας του. Μέσω της συμφωνίας λαμβάνει παραχωρήσεις τις οποίες επιζητούσε από καιρό, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης - προστατευμένης μάλιστα από τη Ρωσία - στο Ναχτσιβάν, μια γεωγραφικά διαχωρισμένη από την υπόλοιπη χώρα αυτόνομη επαρχία του Αζερμπαϊτζάν.

Έχοντας ακόμη και την αντιπολίτευση εντός της χώρας να στηρίζει την εκστρατεία του, κερδίζει μια χρήσιμη πολιτική ώθηση σε μια στιγμή κατά την οποία η πτώση της τιμής του αργού πετρελαίου "συμπιέζει" μια αζερική οικονομία που εξαρτάται από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Το "μέρισμα" της Ρωσίας από την ειρήνη

Για τη Ρωσία, το μέρισμα που λαμβάνει από την συγκεκριμένη ειρήνη δεν μοιάζει κακό.

Είναι πιθανό να υποστηρίξει κανείς ότι η παρουσία της Τουρκίας από μόνη της οδηγεί σε ξεθώριασμα της επιρροής της Ρωσίας στον Καύκασο - και η Μόσχα σίγουρα πιέζεται από αυτή την πραγματικότητα, όπως έχω γράψει και παλαιότερα.

Η επιτευχθείσα συμφωνία, πάντως, εξακολουθεί να είναι η καλύτερη διαθέσιμη λύση για το Κρεμλίνο. Όπως μου ανέφερε και ο Alex Melikishvili της IHS Markit, ο ρόλος της Τουρκίας αντικατοπτρίζει τον πραγματισμό της Μόσχας. Θα ήταν δύσκολο να τερματίστούν οι εχθροπραξίες χωρίς να προσφερθεί στην Άγκυρα ένα μερίδιο. Το τελευταίο όμως παραμένει δευτερεύον και εκτός της ζώνης της σύγκρουσης.

Σε έναν χρόνο κατά τον οποίο λίγα πράγματα "πήγαν" στον Πούτιν όπως τα ήθελε ή τα περίμενε, κυρίως λόγω της συντριβής της τιμής του πετρελαίου και της πανδημίας, ο πρόεδρος της Ρωσίας πέτυχε μια συμφωνία βασισμένη σε όρους που σε μεγάλο βαθμό απορρίπτονταν από τα εμπλεκόμενα μέρη στο παρελθόν.

Η Μόσχα είναι τώρα κυριολεκτικά "κλειδοκράτορας - τοποτηρητής" στην περιοχή, με την υποχώρηση των αρμενικών δυνάμεων, οι οποίες παραχωρούν τη θέση τους στα ρωσικά ειρηνευτικά στρατεύματα, σε μια ανανεούμενη ανά πενταετία αποστολή.

Η επιτυχία δεν είναι φυσικά ανόθευτη ή απόλυτη. Υπάρχουν ακόμη πολλά που μένουν να οριστικοποιηθούν εδώ, ιδίως όσον αφορά το οριστικό καθεστώς του Καραμπάχ μακροπρόθεσμα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μπήκε στον Καύκασο και πιθανότατα εξασφάλισε πρόσβαση στην Κασπία Θάλασσα και τελικά στην Κεντρική Ασία μέσω του Αζερμπαϊτζάν.

Τα τουρκικά ειρηνευτικά στρατεύματα, που αναφέρονται από το Μπακού, όχι ωστόσο και στην επίσημη συμφωνία ειρήνευσης, αποτελούν μια νίκη για την Άγκυρα και έναν πονοκέφαλο για το Κρεμλίνο - ακόμη και αν παραμείνουν σε ένα κέντρο παρακολούθησης της κατάπαυσης του πυρός έξω από τον θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Πρόκειται για μια άνευ προηγουμένου περιπλοκή, όπως επισημαίνει ο Maximilian Hess του Ινστιτούτου Έρευνας Εξωτερικής Πολιτικής - και η Ρωσία θα είναι σίγουρα απρόθυμη να δει στρατεύματα μιας χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ να σταθμεύουν οπουδήποτε εντός του εδάφους της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Η Μόσχα έχασε καρδιές και συνειδήσεις και εντός της Αρμενίας, μια μη χρήσιμη για την ίδια εξέλιξη, ειδικά αφότου ήλθε σε αντίθεση με τον φιλικό προς τη Ρωσία λαό της Λευκορωσίας, υποστηρίζοντας τον πρόεδρο Αλεξάντερ Λουκασένκο μετά τις αμφισβητούμενες εκλογές του Αυγούστου. Οι ευρύτεροι στόχοι του Κρεμλίνου βάρυναν τελικώς περισσότερο στη "ζυγαριά".

Η Ρωσία είναι δύναμη "ταχείας αντίδρασης". Έχοντας αποτύχει να αποτρέψει έναν πόλεμο στη σφαίρα επιρροής της, ήταν ωστόσο σε θέση να ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων και να κερδίσει μια νίκη.

Για το 2020, αυτό μπορεί να πιστωθεί ως επιτυχία.

Capital

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση