Αποστρατιωτικοποίηση νησιών: Τι θέλουν οι Τούρκοι

Τι λένε οι διεθνείς συνθήκες, πώς αντιδρούν οι κάτοικοι 

Έντονη διπλωματική κινητικότητα επικρατεί τις τελευταίες ημέρες στα ελληνοτουρκικά έπειτα από τη συμφωνία Αθήνας – Άγκυρας για την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών που είχαν διακοπεί το 2016 και μετά τις «χλιαρές» αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Τουρκία προσπαθεί να πείσει τη διεθνή κοινότητα -υπό τον φόβο επιβολής μελλοντικών οικονομικών κυρώσεων- για την προθυμία της να καθίσει στο τραπέζι του διαλόγου.

Ωστόσο αυτό φαίνεται να ισχύει μόνο για λόγια, καθώς οι έωλες αξιώσεις που προβάλλει σε κάθε ευκαιρία ουσιαστικά υπονομεύουν τις συζητήσεις με την Ελλάδα, με πολλούς να τονίζουν πως αυτός ακριβώς είναι ο απώτερος στόχος της γείτονος, δηλαδή να αποτύχει τελικά ο όποιος διάλογος αλλά κανείς να μην μπορεί να κατηγορήσει την Τουρκία γι’ αυτό.

Έτσι, λοιπόν, επαναφέρει το ζήτημα αποστρατιωτικοποίησης νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και της Δωδεκανήσου, αίτημα που με την ίδια ή μικρότερη ένταση επανέρχεται διαρκώς μετά το 1974. «Η Τουρκία προτρέπει τις χώρες που ενεργούν κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, ιδίως για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, να ενεργήσουν με κοινή λογική» υπογραμμιζόταν στην ανακοίνωση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας της περασμένης εβδομάδας, σε μια αναφορά που δεν κατονομάζει μεν, αλλά «φωτογραφίζει» με σαφήνεια την ελληνική πλευρά.

Μας μίλησε ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και βουλευτής της ΝΔ, Αγγελος Συρίγος, γύρω από το ακανθώδες αυτό ζήτημα. Μίλησαν, όμως, κι Ελληνες που ζουν στα ακριτικά νησιά, την Κάρπαθο, τη Λήμνο και το Καστελλόριζο. Ανθρωποι που βιώνουν την καθημερινή πίεση της Τουρκίας και δηλώνουν έτοιμοι να υπερασπιστούν τα ελληνικά εδάφη, αν υπάρξει επιθετική κίνηση από την Τουρκία.

Τι ορίζουν διεθνείς Συνθήκες

Σύμφωνα με την Άγκυρα, η Ελλάδα οφείλει -στη βάση του διεθνούς δικαίου- να μην διαθέτει στρατεύματα σε συνολικά 23 νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και της Δωδεκανήσου. Πρόκειται συγκεκριμένα για τη Λέσβο, τη Σάμο, τη Χίο, την Ικαρία, τη Λήμνο, τη Σαμοθράκη, καθώς και τα νησιά των Δωδεκανήσων – Αστυπάλαια, Ρόδος, Χάλκη, Κάρπαθος, Κάσος, Τήλος, Νίσυρος, Κάλυμνος, Αγαθονήσι, Χάλκη, Λέρος, Λειψοί, Ψέριμος, Πάτμος, Σύμη, Κως και Καστελλόριζο.

Διεθνείς συνθήκες όρισαν ένα καθεστώς μερικής ή ολικής αποστρατιωτικοποίησης για αρκετά νησιά του Αιγίου.

Η Συνθήκη της Λωζάννης του 1923 (Άρθρο 23) ανέφερε ότι η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος και η Ικαρία ορίζονται ως μερικώς αποστρατιωτικοποιημένες περιοχές. Απαγόρευε, δε, ναυτικές εγκαταστάσεις ή οχυρωματικά έργα και επέτρεπε μόνο μικρή παρουσία στρατιωτικής δύναμης («εις στον συνήθη αριθμόν δια την στρατιωτικήν υπηρεσίαν καλουμένων») και δύναμης χωροφυλακής και αστυνομίας.

Επίσης, η Σύμβαση της Λωζάννης για το καθεστώς των Στενών, που συνδέεται με τη Συνθήκη της Λωζάννης και αφορούσε την ασφάλεια στα Στενά, ρητά όριζε πλήρη αποστρατιωτικοποίηση της Λήμνου και της Σαμοθράκης και αντίστοιχα της Ίμβρου, της Τενέδου και των Λαγουσών Νήσων.

Ωστόσο, η Συνθήκη του Μοντρέ του 1936 αντικατέστησε το παραπάνω εδάφιο της Συνθήκης της Λωζάννης (Άρθρο 23), αφαιρώντας την υποχρέωση αποστρατιωτικοποίησης της Λήμνου και της Σαμοθράκης.

Σε ό,τι αφορά στο καθεστώς των Δωδεκανήσων το Άρθρο 14 της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων (1947), με βάση την οποία η Ιταλία εκχωρεί στην Ελλάδα πλήρη κυριαρχία στα νησιά των Δωδεκανήσων, έκανε λόγο για πλήρη αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Σύμφωνα με την Ελλάδα όμως, η Συνθήκη των Παρισίων δεν αφορά και δεν σχετίζεται με την Τουρκία, καθώς η Άγκυρα δεν αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος αυτής. Άρα, η Τουρκία δεν οφείλει και δεν πρέπει να εγείρει αξιώσεις, επικαλούμενη τη συγκεκριμένη συνθήκη.

Η επαναστρατιωτικοποίηση των νησιών

Τα δεδομένα άλλαξαν μετά την επιδείνωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ιδίως μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974.

«Από το 1974 έχουμε στρατιωτικοποιήσει όλα τα νησιά, επικαλούμενοι το άρθρο 51 του καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, το οποίο δίνει δικαίωμα νόμιμης άμυνας. Δηλαδή από τη στιγμή που υφίσταται πιθανότητα επιθέσεως, αντιστοίχως έχουμε δικαίωμα για νόμιμη άμυνα» εξηγεί ο διεθνολόγος και βουλευτής ΝΔ, Άγγελος Συρίγος.

«Ουδέν εκ των διαλαμβανομένων εν τω παρόντι Χάρτη θα παρεμποδίζει το φυσικό δικαίωμα ατομικής ή συλλογικής νομίμου αμύνης εις περίπτωσιν καθ’ ήν Μελος τι των Ηνωμένων Εθνών υπέστη επίθεσιν ένοπλον, μέχρις ότου το Συμβούλιο Ασφαλείας λάβει μέτρα προς διατήρησιν της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας» αναφέρεται χαρακτηριστικά στο άρθρο 51 που ρητά επιτρέπει σε μία χώρα την αναγκαία αμυντική προπαρασκευή για να μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα της νόμιμης άμυνας.

Η ελληνική πλευρά υποστηρίζει ότι σε σχέση με το καθεστώς των νησιών υπάρχει θέμα απειλής, νόμιμης προληπτικής άμυνας και αντιμέτρων απέναντι σε προπαρασκευή επιθετικών ενεργειών. Σε αυτό συνετέλεσε, δε, και η ίδρυση (1975) από την Τουρκία της «Στρατιάς του Αιγαίου» (Τέταρτη Στρατιά) με έδρα τη Σμύρνη.

Σύμφωνα με τον κ. Συρίγο «η Άγκυρα υποστηρίζει ότι για να υπάρχει το δικαίωμα να επικαλεστεί η Αθήνα το άρθρο 51, πρέπει να έχει προηγηθεί επίθεση. Ωστόσο εμείς απαντάμε πως, αν έχει προηγηθεί επίθεση, θα είναι αργά».

Γιατί επιμένει η Άγκυρα – Τι ξεκαθαρίζει η Αθήνα

Η Τουρκία αμφισβητεί εδώ και δεκαετίες το δικαίωμα παρουσίας αμυντικών δυνάμεων πάνω στα νησιά του Αιγαίου, καταγγέλλοντας την Ελλάδα για παραβίαση των σχετικών συνθηκών. Ωστόσο, η επιμονή της αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία τώρα, ενόψει μάλιστα και της έναρξης των διερευνητικών επαφών.

Η γείτονα θεωρεί ότι έχει ισχυρή νομικά θέση και με αυτό τον τρόπο μπορεί να «στριμώξει» την Ελλάδα, αποκρούοντας τις κατηγορίες ότι είναι η πλευρά που δεν σέβεται το Διεθνές Δίκαιο και τις Διεθνείς Συνθήκες. Παράλληλα, αναλυτές επισημαίνουν ότι η Άγκυρα ενδέχεται να πιέσει ζητώντας την παραπομπή της υπόθεσης αυτής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, ενώ η Αθήνα δηλώνει ρητά ότι η Χάγη πρέπει να είναι η κατάληξη της διαφοράς για την υφαλοκρηπίδα σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί συμφωνία.

Όπως επισημαίνει ο κ. Συρίγος «αν επιμείνει η Άγκυρα στο συγκεκριμένο θέμα, σημαίνει ότι επιθυμεί προσχηματικό διάλογο», συμπληρώνοντας πως δεν κινδυνεύει η Τουρκία από τη στρατιωτική παρουσία που υπάρχει στα ελληνικά νησιά.

Από την πλευρά της, η Αθήνα εμφανίζεται κάθετη στο ζήτημα ξεκαθαρίζοντας σε όλους τους τόνους πως δεν υπάρχει περίπτωση να μπει σε συζήτηση. «Καμία ελληνική κυβέρνηση δεν συζητά την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών» ήταν τα λόγια του κυβερνητικού εκπροσώπου, Στέλιου Πέτσα, με την αναπληρώτρια, Αριστοτελία Πελώνη, να επισημαίνει στο ίδιο μήκος κύματος:

«Καμία ελληνική κυβέρνηση δεν θα απεμπολήσει το δικαίωμα της στην αυτοάμυνα. Δεν έχει ζητηθεί κάτι τέτοιο. Το πλαίσιο των διερευνητικών επαφών θα γίνει σε συγκεκριμένο πλαίσιο, εκεί που το αφήσαμε τον Μάρτιο του 2016, όταν διακόπηκαν με υπαιτιότητα της Τουρκίας. Το αντικείμενο θα είναι η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο».

«Δεν θα δεχτούμε συζήτηση. Αν θέσουν οι Τούρκοι θέμα αποστρατιωτικοποιήσεων, δείχνει ότι δεν είναι διατεθειμένοι να συζητήσουν» τονίζει κατηγορηματικά από την πλευρά του ο κ. Συρίγος.

Ψύχραιμοι και αποφασισμένοι οι ακρίτες

Απέναντι στη λογική των λογική των γενικευμένων «γκρίζων ζωνών» που επιχειρεί να επιβάλλει η Άγκυρα ούτως ώστε να διευκολύνει το στρατηγικό της στόχο για μια διαπραγμάτευση εφ’ όλης της ύλης, οι κάτοικοι των νησιών, η στρατιωτική παρουσία στα οποία επιχειρείται να αμφισβητηθεί, εμφανίζονται αποφασισμένοι, ψύχραιμοι, τάσσονται υπέρ του διαλόγου, ενώ δηλώνουν συνηθισμένοι από τις τουρκικές προκλήσεις.

«Μέσα στο χρόνο δημιουργούνται εντάσεις αρκετές φορές, οι οποίες ωστόσο τελειώνουν γρήγορα. Οι κάτοικοι έχουν μεγαλώσει σε αυτές τις συνθήκες, δεν αναστατώνονται εύκολα, είναι αποφασισμένοι για το οτιδήποτε» δηλώνει ο αντιδήμαρχος Καστελλορίζου, Δημήτρης Αχλαδιώτης.

«Σχεδόν καθημερινά απογειώνονται αεροπλάνα για να αναχαιτίσουν τουρκικά τα οποία προβαίνουν σε παραβιάσεις» λέει από την πλευρά του ο Σ.Χ., κάτοικος Λήμνου, επισημαίνοντας πάντως πως πλοία του Πολεμικού Ναυτικού κάνουν διαρκώς περιπολίες γύρω από το νησί με αποτέλεσμα οι τουρκικές προκλήσεις από τη θάλασσα να είναι λίγες.

Στο άκουσμα της αμφισβήτησης του στρατιωτικού καθεστώτος ελληνικών νησιών εμφανίζεται κάθετος, κάνοντας λόγο για ύψιστο φρόνημα που υπάρχει στο νησί. «Οι κάτοικοι δεν φοβούνται, ακόμη και τα γεροντάκια είναι έτοιμα να πιάσουν το όπλο αν χρειαστεί» σημειώνει, εξαίροντας την άρτια οργάνωση που υπάρχει σε στρατιωτικό επίπεδο.

«Το νησί έχει αρκετό στρατό ικανό να υπερασπιστεί τα εδάφη. Είμαστε άριστα εξοπλισμένοι και πολύ καλά εκπαιδευμένοι» εξηγεί.

Στο ίδιο κλίμα κινείται και ο γενικός γραμματέας του Δήμου Καρπάθου, ο οποίος λέει ότι «αν έρθουν εδώ οι Τούρκοι, θα κάνουμε κι εμείς ό,τι πρέπει να κάνουμε». «Προκλήσεις σπάνια έχουμε είτε από τον αέρα είτε από τη θάλασσα γιατί η απόσταση είναι αρκετά μεγάλη. Κατά συνέπεια υπάρχει ένας σχετικός εφησυχασμός, αλλά πάντα είμαστε σε ετοιμότητα».

Με την τουρκική κυβέρνηση δε να εκτοξεύει κατά διαστήματα την ένταση στα ύψη, η επαγρύπνηση εντείνεται. Ωστόσο η ειρηνική επίλυση των διαφορών μέσω της διπλωματίας και του διαλόγου είναι αυτή που προκρίνει κατά την πάγια τακτική η ελληνική πλευρά. «Καλούμε την Τουρκία να σταματήσει τις προκλήσεις ούτως ώστε να σταματήσουμε κι εμείς να είμαστε συνεχώς σε επιφυλακή. Όταν είναι σε επιφυλακή μια ομάδα για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν ξέρεις πώς θα συμπεριφερθεί» τονίζει ο αντιδήμαρχος Καστελλορίζου, στέλνοντας μήνυμα στη γείτονα πως «δεν είμαστε πολεμοχαρείς αλλά πολλές φορές φτάνουμε και στα όριά μας».

ΙΝ

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση