Είναι αναπόδραστη η σύγκρουση με την Τουρκία;

Είναι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις όπως φαίνονται;

Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μία κλιμάκωση της έντασης μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας.

Μάλιστα, η ένταση δεν εστιάζεται σε μία μόνο συνισταμένη της έρπουσας ελληνοτουρκικής κρίσης, αλλά σε μία ευρεία γκάμα θεμάτων που εγείρονται ταυτόχρονα.

Στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, ένα μέρος της σχετικής ειδησεογραφίας αφορά τις προκλητικές ενέργειες της τουρκικής πλευράς. Ένα μέρος της σχετικής αρθρογραφίας τείνει να παρουσιάζει και να αναλύει την προσέγγιση πως η Ελλάδα έχει δύο επιλογές ή να υποχωρήσει στην τουρκική επιθετικότητα ή αναπόδραστα να αντισταθεί ακόμη και με στρατιωτικά μέσα. Τέλος, ένα μέρος της καθημερινής μας πληροφόρησης αφορά τις «προκλητικές» όπως χαρακτηρίζονται δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων, όταν αυτοί σχολιάζουν τις ελληνικές θέσεις και ενέργειες ενάντια στις τουρκικές δράσεις.

Μία από αυτές τις δηλώσεις εκφράστηκε πρόσφατα από τον υπουργό Άμυνας της γείτονος, ο οποίος είπε πως η Ελλάδα προβαίνει σε προκλήσεις και παρενοχλήσεις στο Αιγαίο, οι οποίες δυναμιτίζουν τις δικές τους ενέργειες καλής γειτονίας(1). Είναι πράγματι έτσι; Έχει η Τουρκία ερείσματα να προβάλει διεθνώς πως η Ελλάδα δεν σέβεται τους κανόνες καλής γειτονίας και προκαλεί σε βαθμό που δεν θα της βγει σε καλό;

Ας δούμε τον ισχυρισμό αυτό μέσα από το τι συμβαίνει στον εναέριο χώρο του Αιγαίου, έναν από τους χώρους εντάσεων και αντεγκλήσεων. Η ελληνική περιοχή έρευνας και διάσωσης σε περίπτωση αεροπορικού ατυχήματος συμπίπτει με το FIR Αθηνών.


Η ίδια περιοχή αναφέρεται και στον ελληνικό χώρο ευθύνης για ναυτική έρευνα και διάσωση(2). Όμως, με δεδομένο πως η Σύμβαση του Αμβούργου (1979) προνοεί πως «οι περιοχές ευθύνης των συμβαλλομένων μερών για την παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης, σε περιπτώσεις ναυτικών ατυχημάτων, καθορίζονται με συμφωνία των ενδιαφερομένων παράκτιων κρατών»(3), η Τουρκία από το 1988 όρισε, μονομερώς, ως περιοχή ευθύνης σε ζητήματα έρευνας και διάσωσης, περιοχή μέχρι το μέσο του Αιγαίου, ανεξαρτήτως, αν σε αυτή περιλαμβάνονται τμήματα της ελληνικής επικράτειας(2),(3).

Το παράδοξο είναι πως σε εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ακτοφυλακής ο χώρος του Αιγαίου, τον οποίο θεωρεί η Τουρκία ως δικό της χώρο ευθύνης έρευνας και διάσωσης, προτάσσεται ως επικαλυπτόμενη περιοχή μεταξύ των περιοχών ευθύνης των δύο χωρών(4). Έτσι, η ακτοφυλακή των Η.Π.Α., του μεγάλου μας συμμάχου στο ΝΑΤΟ, αποδέχεται ωμά και τον ισχυρισμό της Τουρκίας. Το ακόμη πιο προβληματικό είναι πως αυτή η επικαλυπτόμενη περιοχή, όπως αποτυπώνεται στους χάρτες, δεν περιλαμβάνει μόνο διεθνή ύδατα, εθνικά χωρικά ύδατα και τον υπερκείμενο εναέριο χώρο, αλλά και τον χώρο πάνω από αυτά τα ίδια τα νησιά.

Επίσης, σημείο καθημερινής έντασης αποτελεί η πτήση τουρκικών πολεμικών αεροσκαφών εντός του FIR Αθηνών, χωρίς την κατάθεση σχεδίων πτήσης από μέρους τους προβαίνοντας σε παράβαση των κανόνων Εναέριας Κυκλοφορίας(5). Η Τουρκία ισχυρίζεται πως η Σύμβαση του Σικάγου (1944) με την οποία ιδρύθηκε ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO), δίνει τη δυνατότητα στα μαχητικά της αεροπλάνα, ως κρατικά αεροπλάνα, να μην υποχρεούνται στην κατάθεση σχεδίων πτήσης. Ένα επιπλέον σημείο τριβής, αποτελεί ο καθορισμός του εθνικού εναέριου χώρου στα 10 ν.μ., ενώ τα αντίστοιχα χωρικά μας ύδατα εκτείνονται στα 6 ν.μ. κάτι που συνακόλουθα οδηγεί και σε παραβιάσεις από τα τουρκικά μαχητικά. Αυτή η διευθέτηση πράγματι αποτελεί μία παγκόσμια πρωτοτυπία και φαίνεται να αποτελεί ένα από τα πιο αδύναμα σημεία της ελληνικής πλευράς στην ελληνοτουρκική διένεξη(6).

Πράγματι οι Η.Π.Α. δεν φαίνεται να συμμερίζονται τις ελληνικές αιτιάσεις για διαφορετικό εύρος χωρικών υδάτων και εθνικού εναέριου χώρου. Τέλος, έντονο προβληματισμό πρέπει να μας προκαλεί το γεγονός πως σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα «τον Αύγουστο του 2006, το Ανώτατο Στρατηγείο Ευρώπης του NATO στο Βέλγιο εξέδωσε διαταγή (Aegean Islands Policy Guidance, 21.8.2006), με την οποία ουσιαστικώς απαγορεύει στα ελληνικά στρατιωτικά αεροσκάφη να προσεγγίζουν εγγύτερα των 6 ν.μ. τα νησιά του Αν. Αιγαίου, να πετούν πάνω από αυτά και να προσγειώνονται σ’ αυτά»(7). Καίτοι αυτή η διαταγή πρέπει να εντάσσεται στην άρση των λειτουργικών προβλημάτων, που εγείρονται από την Τουρκία, και δη κατά την εκτέλεση ασκήσεων εκατέρωθεν της θάλασσας του Αιγαίου, η ωμή υιοθέτηση τουρκικών αξιώσεων, από τη συμμαχία, σε βάρος κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, πρέπει να μας προβληματίζει ως προς την αποτελεσματικότητα της τουρκικής πολιτικής ενάντια στη δική μας.

Παρατηρούμε δηλαδή, πως, για έναν τρίτο παρατηρητή, η δήλωση του Τούρκου υπουργού, δεν θα φαινόταν να είναι τόσο προκλητική και έχω την αίσθηση πως θα μας παρέπεμπε σε αυτοσυγκράτηση και διάλογο για την επίλυση των ζητημάτων. Μάλιστα, οι τουρκικές πολιτικές φαίνεται να εδράζονται σε πρόνοιες των διεθνών συνθηκών, οι οποίες παρότι απομονώνονται από το σύνολο και έτσι παρερμηνεύονται, τείνουν, εξαιτίας της επιθετικής, επιτακτικής, στρατηγικής πολιτικής της Τουρκίας να γεννούν αποτελέσματα, απρόβλεπτα και καταλυτικά. Έτσι, όπως προκύπτει και από την προηγούμενη παρουσίαση, συχνά ο διεθνής παράγοντας, τείνει να υιοθετεί κάποιες από τις θέσεις της Τουρκίας απορρίπτοντας κάποιες από τις δικές μας δημιουργώντας τετελεσμένα.

Από την άλλη, πως απαντά η ελληνική εξωτερική πολιτική; Μια περιδιάβαση στην πολύ κατατοπιστική ιστοσελίδα του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών(8), μας πληροφορεί πως οι απαντήσεις στις τουρκικές αιτιάσεις δίνονται πάντα με την επίκληση των διεθνών συνθηκών και κανονισμών, ενώ είμαστε προσηλωμένοι στην αρχή της ειρηνικής επίλυσης. Επίσης, αναφορικά με το εύρος των 10 ν.μ., επικαλούμαστε το γεγονός πως η Τουρκία για δεκαετίες δεν αμφισβητούσε αυτή την πρακτική μας. Σημειώνεται πως η μόνη διαφορά που αναγνωρίζει η Ελλάδα είναι αυτή για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας η επίλυση της οποίας πρέπει να γίνει βάσει των κανόνων του διεθνούς δικαίου. Τέλος, γίνεται ιδιαίτερη μνεία πως η Ελλάδα επιδιώκει τη μετατροπή της μεταξύ μας σχέσης σε σχέση συνεργασίας.

Μήπως, όμως η πραγματικότητα είναι άλλη από αυτή που η ελληνική πλευρά θέλει να πιστεύει πως είναι; Ειδικά, δε, όταν κάνει πως δεν αντιλαμβάνεται τον ιστό των διεκδικήσεων που η άλλη πλευρά έχει υφάνει και τα μέσα που χρησιμοποιεί;

Και πράγματι, να που η Ελλάδα, αντίθετα με αυτά που πρεσβεύει, έφτασε να φαίνεται πως απειλεί με χρήση βίας. Να ισοπεδώσουμε μία βραχονησίδα εάν καταληφθεί από Τούρκους στρατιώτες(9), αναφέρει πρώην Υπουργός Εθνικής Άμυνας. «Θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να προασπίσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα σε απόλυτο βαθμό. Επομένως, ο νοών νοείτω!»(11), αναφέρει ο νυν Υπουργός Εθνικής Άμυνας. «Είμαστε προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε εχθρική ενέργεια, από όπου και αν προέρχεται»(10)αναφέρει ο Υπουργός Εξωτερικών. Από την άλλη ο τουρκικός τύπος καλλιεργεί πολεμικό κλίμα εδώ και καιρό. Ενδεικτικά αναφέρω, πως σε σχετικό άρθρο ήδη από τον Απρίλη γίνεται λόγος πως η Ελλάδα κάνει ασκήσεις σε νησιά που κατέλαβε από την Τουρκία στο Αιγαίο(12), ενώ άλλο άρθρο ήδη από τον Δεκέμβριο του 2019 ομιλεί πως η Ελλάδα κάνει πολεμικές προετοιμασίες και εκτοξεύει απειλές(16). «Κατηγορίες ότι η Ελλάδα αυξάνει την ένταση με την Τουρκία εξαπέλυσε ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος κόμματος Ομέρ Τσελίκ»(13). Και όχι μόνο ο τουρκικός τύπος, αλλά και ο διεθνής ομιλεί για τεταμένη κατάσταση. Η Ελλάδα θέλει να δείξει τα δόντια της σύμφωνα με άρθρο στον γερμανικό τύπο(14), ενώ ρωσικό δημοσίευμα αναφέρεται σε πόλεμο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας(15).

Με τη συσσωρευμένη εμπειρία των τουρκικών πρακτικών και τα μέσα που μας παρέχει το Διεθνές Δίκαιο θα περίμενε κανείς από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία, των τελευταίων δεκαετιών, περισσότερη αποτελεσματικότητα στην κατοχύρωση των δικαιωμάτων της χώρας μας. Ας σκεφτούμε σε τι κυκεώνα νέων διεκδικήσεων θα μας είχε βάλει μία διευθέτηση στο Αιγαίο τέτοια που η Τουρκία, με τη δική μας σύμφωνη γνώμη, αποκτούσε δικαιώματα υφαλοκρηπίδας, γύρω και δυτικότερα από, ή ανάμεσα σε, ελληνικά νησιά(18) ή εάν είχαμε συμφωνήσει σε συνεκμετάλλευση του χώρου του Ανατολικού Αιγαίου(19).

Έκτοτε, η μεταξύ μας σχέση επιδεινώθηκε με την εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού από την Άγκυρα και την κλιμάκωση των αιτιάσεων της για αποστρατικοποίηση των νησιών και παράνομη κατοχή κάποιων από αυτά από την Ελλάδα. Το νέο αυτό εκρηκτικό μείγμα θεωρώ πως θα μας έφερνε αναπόφευκτα σε νέες υποχωρήσεις ή σύγκρουση υπό δυσμενέστερους όρους. Σε κάθε περίπτωση το βασικό πρόβλημα είναι πως ο χρόνος επιβεβαιώνει αυτό που φαίνεται να είναι μακροχρόνιος τουρκικός σχεδιασμός, οπότε πρέπει να είμαστε εξόχως προσεκτικοί για το τι είδους λύση επιθυμούμε και με τι μέσα.

Ας σκεφτούμε τα αποτελέσματα που θα είχε φέρει η αποδοχή από τους Κυπρίους του σχεδίου Ανάν(20) και τι εικόνα θα είχε η σημερινή Ανατολική Μεσόγειος εάν η Κύπρος δεν είχε κάνει χρήση των δικαιωμάτων της για επέκταση των χωρικών της υδάτων, ανακήρυξη και οριοθέτηση ΑΟΖ. Νομίζω πως η Ελλάδα και η Κύπρος θα είχαν σβηστεί από το γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής αυτής όντας παρούσες – απούσες, όπως ακριβώς είναι απούσα η Ελλάδα, για το διεθνή παράγοντα, από τη Λιβύη σήμερα. Αυτό ακριβώς επιδιώκει η Τουρκία. Η αποτρεπτική ικανότητα των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και ο ρόλος τους στην περιοχή είναι αδιαμφισβήτητος από όλους.

Επομένως, νομίζω πως δεν έχει ιδιαίτερο νόημα να προβάλλεται κάθε τόσο από τους πολιτικούς.

Από την άλλη η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ., η ανακήρυξη ΑΟΖ και η οριοθέτησή της πρώτα πρώτα με την Κύπρο, νομίζω πως θα άλλαζαν άρδην τα δεδομένα υπέρ μας. Νομίζω θα άλλαζαν και τα δεδομένα για την οριοθέτηση με την Αίγυπτο. Εδώ, άλλαξε τα δεδομένα ένα παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο. Δεν θα καταλύονταν ο τουρκικός αναθεωρητισμός μεμιάς με την εφαρμογή από μέρους μας σε απόλυτο βαθμό των προνοιών της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982)(17); Από την άλλη, η Τουρκία, με δεδομένο το αξιόμαχο των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, θα μπορούσε να αναζητήσει επιτυχώς την αφορμή για ένα θερμό επεισόδιο, δοθέντος μάλιστα ενός πια νομικού τετελεσμένου, με ισχύ και εφαρμογή σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση;

Υπό τις παραπάνω σκέψεις αναρωτιέμαι αν είναι αναπόδραστη η σύγκρουση με την Τουρκία.

Είναι το θερμό επεισόδιο σε περίπτωση που η Τουρκία προχωρήσει σε έρευνες εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας η βέλτιστη στρατηγική με δεδομένες τις εκκρεμότητες στο Αιγαίο;
Μήπως πρέπει να αλλάξουμε ρότα στην εξωτερική πολιτική δεκαετιών και να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους, ώστε να μην φαινόμαστε εμείς οι ανακόλουθοι και οι επιθετικοί;

Η παραπάνω παρουσίαση, παρότι ενδεικτική του τρόπου που η Τουρκία και η Ελλάδα αλληλοκατηγορούνται στο διεθνή στίβο, δείχνει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο πως είμαστε παγιδευμένοι σε ένα πεδίο αντιπαραθέσεων και μακροχρόνιας φθοράς, στο οποίο νομίζω πως δεν έχουμε την πρωτοβουλία των κινήσεων και συνεπώς, η έκβαση δεν μπορεί να είναι αίσια.

Η Ελλάδα αξίζει περισσότερα και πρέπει να απεγκλωβιστεί από αυτό και όχι να ψάχνει λύσεις που τη βάζουν βαθύτερα στο πρόβλημα.

Σημειώσεις:

https://www.skai.gr/news/world/proklitikes-diloseis-akar-gia-ellada-synexizoume-ton-agona-mas
https://www.naftemporiki.gr/printStory/141881
https://www.mfa.gr/zitimata-ellinotourkikon-sheseon/eidikotera-keimena/erevna-kai-diasosi.html
https://www.liberal.gr/diplomacy/parafonies-gia-elliniko-enaerio-choro-kai-ereuna-diasosi/297929
https://www.mfa.gr/zitimata-ellinotourkikon-sheseon/eidikotera-keimena/fir-athinon.html
https://www.efsyn.gr/themata/fantasma-tis-istorias/210727_istories-me-milia
https://flashnews.gr/post/94869/i-alosi-tou-egeou-apo-ti-tourkia-ke-i-eliniki-siopi
https://www.mfa.gr/zitimata-ellinotourkikon-sheseon/
https://www.in.gr/2020/05/28/politics/kommata/apostolakis-epimeno-se-isopedosi-vraxonisidas-anevoun-tourkoi/
https://www.tovima.gr/2020/06/06/politics/dendias-eimaste-proetoimasmenoi-na-antimetopisoume-opoiadipote-exthriki-energeia/
https://www.newmoney.gr/roh/palmos-oikonomias/ellada/panagiotopoulos-tha-kanoume-oti-chriasti-gia-na-proaspisoume-ta-kiriarchika-mas-dikeomata/
https://www.protothema.gr/greece/article/1000143/tourkikos-tupos-i-ellada-kanei-askiseis-se-nisia-mas-pou-katelave-sto-aigaio/
https://www.newsbeast.gr/politiki/arthro/6360351/omer-tselik-pros-dendia-kai-panagiotopoylo-min-kanete-kaka-asteia-me-tin-toyrkia-gia-stratiotiki-drasi?utm_medium=onesignal&utm_source=notification&utm_campaign=alert&utm_content=post
https://www.tovima.gr/2020/06/05/politics/germanikos-typos-i-ellada-thelei-na-deiksei-stin-tourkia-ta-dontia-tis/
https://www.armyvoice.gr/2020/06/%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%AF%CE%B1-2020-%CF%81%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1/
https://www.capital.gr/diethni/3398109/gia-polemiki-proetoimasia-tis-elladas-kanei-logo-i-tourkiki-geni-safak
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:21998A0623(01)&from=PT
https://www.kathimerini.gr/958988/gallery/epikairothta/politikh/o-dromos-apo-ta-imia-sto-elsinki
https://tvxs.gr/news/ellada/fantasma-toy-sxedioy-kisingker-planatai-pano-apo-aigaio
https://www.tovima.gr/2017/07/17/opinions/an-pernage-to-sxedio-anan/

Άγγελος Μπληζιώτης
HellasJournal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου