Γιατί είναι επικίνδυνος ο Τούρκος

Του Κώστα Στούπα

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μαζί με τον Πούτιν στη Ρωσία, τον Ορμπάν στην Ουγγαρία, τον Κατσίνσκι την Πολωνία συνιστούν τους βασικούς εκπροσώπους του αυξανόμενου ολιγαρχικού- αυταρχικού ρεύματος στη διεθνή κοινότητα.

Στην ομάδα αυτή ταιριάζει και ο πρόεδρος Τραμπ ο οποίος τυγχάνει θαυμαστής των περισσότερων αυταρχικών καθεστώτων αλλά το θεσμικό και πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ διαθέτει ισχυρή θωράκιση και δεν φαίνεται να είναι εύκολο να αλλοιωθεί σε λαϊκίστικη "ημιδημοκρατία" ή "ελαφρά" τυραννία όπως θα άρεσε σε μια μερίδα της κοινωνίας και ενδεχομένως στον ίδιο τον Πρόεδρο.

Κοινό χαρακτηριστικό των λαϊκιστών με εθνικιστικά χαρακτηριστικά ηγετών σαν τους παραπάνω είναι πως κέρδισαν αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις με ισχυρές πλειοψηφίες, οι οποίες τους επέτρεψαν να αρχίσουν να αλλοιώνουν τους βασικούς θεσμούς που χαρακτηρίζουν ένα δημοκρατικό καθεστώς από ένα αυταρχικό.

Τέτοιοι θεσμοί είναι η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, η ανεξαρτησία του τύπου, η ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας κλπ.

Σε κάποιες περιπτώσεις όπως της Ρωσίας υπάρχουν υποψίες για ευρεία εκλογική νοθεία ενώ αρκετά πρόσωπα που θα μπορούσαν να ηγηθούν της αντιπολίτευσης έχουν φυλακιστεί ή δολοφονηθεί.

Στην Τουρκία αντίστοιχα έχουν διωχθεί και φυλακιστεί χιλιάδες στελέχη των ενόπλων δυνάμεων, της δικαιοσύνης και της δημόσιας διοίκησης σαν "γκιουλενιστές".

Από τη δεκαετία του ’30 όταν η οικονομική κρίση ανέδειξε μια ομάδα αυταρχικών ηγετών στην εξουσία είχε παρατηρηθεί πως οι ηγέτες αυτού του τύπου προσπαθούν να διατηρήσουν τη δημοφιλία που εδραιώνει την εξουσία τους, δημιουργώντας εχθρούς και πυροδοτώντας εθνικιστές εξάρσεις οι οποίες φτάνουν μέχρι τις θερμές πολεμικές αναμετρήσεις.

Υπό την έννοια αυτή οι πιθανές κινήσεις του Ερντογάν στη Συρία, την Κύπρο και το Αιγαίο θα πρέπει να εκτιμηθούν και υπό το πρίσμα των πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων στην Τουρκία.


Ενδείξεις φθοράς

Ο Ερντογάν κυριαρχεί στην πολιτική σκηνή της γείτονος από τις αρχές της περασμένης δεκαετίας. Τελευταία φορά επικράτησε στις προεδρικές εκλογές του 2018 με 52,5%, έχοντας επιβιώσει από το στρατιωτικό πραξικόπημα τους 2016.

Η πρώτη "ήττα" του Ερντογάν ήταν η υποχώρηση που παρουσίασε φέτος όταν στις δημοτικές εκλογές έχασε εμβληματικούς δήμους όπως της Κωνσταντινούπολης, όπου επικράτησε στις επαναληπτικές ο Εκρέμ Ιμάμογλου.

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν πως το προφίλ του "σουλτάνου" έχει αρχίσει να ραγίζει...

Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση της εταιρείας Μετροπόλ τον περασμένο Νοέμβριο ο πιο δημοφιλής ηγέτης παραμένει ο Ταγίπ Ερντογάν αλλά με 44,3%. Τον ακολουθούν ο Εκρέμ Ιμαμογλου με 36,1% και ο Δήμαρχος Άγκυρας Μανσούρ Γιαβάς με 28%.

Λίγες μέρες μετά ο διεθνής τύπος προσπάθησε να αποκωδικοποιήσει το μήνυμα των εκλογών.

Χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα της γερμανικής Frankfurter Allgemeine: "…Η ήττα αυτή εντείνει την εικοτολογία για το εάν μπορεί να σημάνει την αρχή του τέλους της εποχής Ερντογάν, πόσο μάλλον που οι αποχωρήσεις στελεχών θα μπορούσαν να αποδυναμώσουν το κόμμα του, το AKP.

Ο νέος δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Ιμάμογλου θα μπορούσε να εξελιχθεί σε αντίπαλο δέος για τον Ερντογάν. Η νίκη της κοσμικής αντιπολίτευσης στις δημοτικές εκλογές είναι εν πάση περιπτώσει ένα θετικό σημάδι: ο 'ερντογανισμός' δεν κατάφερε να συνθλίψει τις δυνάμεις της δημοκρατίας. Οι νέοι άνθρωποι θέλουν μια λειτουργική δημοκρατία, μια φιλελεύθερη πλουραλιστική Τουρκία, που θα προοδεύει και που δεν θα υποφέρει από τις υπέρμετρες φιλοδοξίες του προέδρου".

Για το ίδιο θέμα η αυστριακή Die Presse, έγραφε "… Ο κόλαφος που βίωσε ο Ερντογάν στις κάλπες δείχνει πέραν όλων των άλλων ότι οι δημοκρατικές δομές συνεχίζουν να λειτουργούν. Η ριζική μετατροπή της χώρας σε ένα αυταρχικό κράτος δεν είναι τόσο εύκολη όσο θα ήθελαν οι έχοντες την εξουσία και αυτό παρά την επιρροή τους στα μίντια, παρά τις μαζικές απολύσεις και συλλήψεις. Πολλοί Τούρκοι δεν είναι διατεθειμένοι να το επιτρέψουν αυτό στον Ερντογάν. Θέλουν έναν διαφορετικό δρόμο".

Ο συνηθισμένος τρόπος που αντιδρούν οι αυταρχικοί ηγέτες όταν η δημαγωγική του ισχύς εξασθενεί είναι η φυγή προς τα εμπρός που πολλές φορές μπορεί να είναι και στο κενό...

Η δημιουργία προϋποθέσεων εθνικιστικής έξαρσης μέσω της δημιουργίας απειλών για το έθνος είναι ένας εύκολος τρόπος.

Κανένας δεν περίμενε πως η Τουρκία ταυτόχρονα θα ξεκίναγε γεωτρήσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ και θα πραγματοποιούσε εισβολή στη Βόρεια Συρία.

Όταν έγινε αυτό κανένας δεν περίμενε πως άμεσα θα έθετε ζήτημα στο Καστελλόριζο.

Η πραγματικότητα όμως μας ξεπέρασε όλους. Έθεσε ζήτημα πολύ πέρα από το Καστελλόριζο, αμφισβητώντας την ύπαρξη μεγάλων νησιών όπως η Ρόδος και η Κρήτη.

Ο Ερντογάν έχει διακηρύξει πως η συνθήκη της Λωζάνης που όρισε τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας πρέπει να αναθεωρηθεί. Ο ίδιος ονειρεύεται την ανασύσταση κάποιας εκδοχής της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Επιπλέον φαίνεται δύσκολο για τον Ερντογάν να δεχτεί πως μπορεί να υπάρξει "μετά- Ερντογάν" εποχή. Ο συνδυασμός των παραπάνω δημιουργεί ένα επικίνδυνο μείγμα.

Το πιθανότερο είναι πως θα επιχειρήσει κινήσεις που θα αντιστρέψουν την εικόνα κόπωσης που παρουσιάζει ο ίδιος στην τουρκική κοινή γνώμη, υλοποιώντας ένα μέρος του σχεδίου του για επέκταση των ορίων της τουρκικής ισχύος.

Καθώς το ΝΑΤΟ τηρεί στάση Πόντιου Πιλάτου και η Ε.Ε. βρίσκεται αντιμέτωπη με υπαρξιακά ζητήματα και από άποψη γεωπολιτικής στρατηγικής διάγει νηπιακή φάση, θα πρέπει να στηριχτούμε πρωτίστως στις δικές μας δυνάμεις. Οι μοναδικές χώρες που έχουν πάρει σαφή στάση υπέρ μας είναι η Γαλλία και το Ισραήλ. Τη στάση αυτή πρέπει να μεθοδεύσουμε να καταστεί έμπρακτη όταν χρειαστεί και κυρίως πρέπει να είμαστε έτοιμοι να απαντήσουμε και δυναμικά πολύ νωρίτερα απ’ όσο πιστεύαμε πως θα χρειαζόταν...

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου