Τουρκία και περιφερειακές δυναμικές

Γράφει ο δρ. Κωνσταντίνος Φίλης

Η Άγκυρα βρίσκεται μετέωρη μεταξύ πολλών εκκρεμοτήτων, ισορροπώντας σε τεντωμένο σχοινί. Στη Μέση Ανατολή, όπου εύλογα είναι στραμμένη η προσοχή της, προσπαθεί να κερδίσει χρόνο και χώρο στη διαπραγμάτευση για την επόμενη ημέρα της Συρίας. Επιχειρεί να εκμεταλλευθεί τη συγκυρία μέχρι οι περιφερειακοί ανταγωνισμοί ΗΠΑ - Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας - Ιράν να μην την επηρεάζουν, χωρίς όμως να είναι ικανή να προσδιορίσει τις εξελίξεις στον επιθυμητό βαθμό. Εξίσου, δεν μπορεί να υποκαταστήσει τους Κούρδους στους αμερικανοϊσραηλινούς σχεδιασμούς, αλλά παραμένει χρήσιμη λόγω της πρόθεσης Ουάσιγκτον - Τελ Αβίβ - Ριάντ να περιορίσουν την επιρροή του σιιτικού Ιράν.

Παράλληλα, ενώ στηρίζει μέρος των αντικαθεστωτικών, έχει βρει ένα modus operandi με τον Άσαντ. Έτσι, αν χρειαστεί να διαλέξει στρατόπεδο και δη σε συνθήκες εντεινόμενης πόλωσης, θα δυσκολευθεί αισθητά. Είναι χαρακτηριστικό πως η Άγκυρα, προκειμένου να ξεφύγει από την ανάγκη να πάρει ξεκάθαρη θέση, προσφέρει τις διαμεσολαβητικές υπηρεσίες της σε Μόσχα και Ουάσιγκτον, εν μέσω προδιαγραφόμενης διαμάχης τους, με αβέβαιο πάντως το κατά πόσον θα γίνουν αποδεκτές ή θα είναι αποτελεσματικές.

Κρίσιμα στοιχεία για το επόμενο χρονικό διάστημα είναι: η δημιουργία εκτεταμένης ζώνης ελέγχου εντός της συριακής επικράτειας, η αποφυγή κρίσης με ΗΠΑ - Γαλλία, αν αποφασίσει να επεκτείνει τις επιχειρήσεις της ανατολικά (π.χ. Μανμπίτζ), η διατήρηση του θετικού momentum με Ρωσία - Ιράν παρά τις αποκλίσεις τους, η δυνατότητα μεταφοράς Αράβων σουνιτών στις κουρδικές περιοχές της Συρίας (για να αλλοιωθούν δημογραφικά) και εντέλει η διαχείριση των κινδύνων που συνεπάγεται ενδεχόμενη χρονική επιμήκυνση της παρουσίας της.

Ταυτόχρονα, η Άγκυρα θεωρεί παράθυρο ευκαιρίας την αποστασιοποίηση της Ουάσιγκτον από την περιοχή, καθόσον εκτιμά ότι της παρέχεται η δυνατότητα να προωθήσει τις φιλοδοξίες της ή, τέλος πάντων, να διαπραγματευθεί μαζί της από ευνοϊκότερη βάση. Προκειμένου να συμβεί αυτό, η ηγεσία της πρώτης κρίνει ότι πρέπει να επιδείξει αποφασιστικότητα, αποφεύγοντας τη δημιουργία αρνητικών τετελεσμένων και εστιάζοντας στην πρόκληση αντίστοιχων θετικών.
Για να γίνει αυτό κατορθωτό, χρησιμοποιεί (και) τη στρατιωτική της ισχύ, παραβιάζοντας κατάφωρα –για ακόμη μία φορά– τη Συνθήκη της Λωζάννης, της οποίας την αναθεώρηση επί τη βάσει των νέων δεδομένων ζητεί ο Ερντογάν. Έτσι, προσπαθεί μεθοδικά να καταστήσει την εν λόγω συνθήκη διάτρητη, ώστε να επιβεβαιωθεί η ανάγκη επικαιροποίησής της, ενώ, στρεφόμενος σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, ακουμπά περιοχές ζωτικού συμφέροντος της Δύσης.
Οι ενεργειακές και εμπορικές διαδρομές, ο ανταγωνισμός με την ενισχυμένη στην περιοχή Ρωσία και εν συνεχεία με την ανακάμπτουσα Κίνα, οι μεταναστευτικές ροές και η απειλή της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας καθιστούν εκ των πραγμάτων την ευρύτερη περιοχή ειδικού ενδιαφέροντος για την Ε.Ε. αλλά και την παλινδρομούσα Ουάσιγκτον.

Δεδομένου ότι η Τουρκία αποσκοπεί στη μετεξέλιξή της σε υπολογίσιμο παίκτη με κατασταλαγμένο τον ζωτικό της χώρο για να «αναπνέει» γεωπολιτικά, η αντιπαράθεση με άλλους περιφερειακούς δρώντες μοιάζει αναπόφευκτη.
Οι δυτικοί μας εταίροι δεν μπορούν πλέον να νίπτουν τας χείρας τους. Απαιτείται, όμως, και από πλευράς μας εκστρατεία ενημέρωσης των παρενεργειών του μετασχηματισμού της ταυτότητας της Άγκυρας για τα συμφέροντά τους (π.χ. διατάραξη περιφερειακών συσχετισμών και σταθερότητας), καθώς και η ανάπτυξη απτών συμπράξεων με βάση κοινές γεωπολιτικές και γεωοικονομικές επιδιώξεις.

* Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και συγγραφέας του βιβλίου «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν».
Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση