Η Τουρκο-Ρωσική σύμπραξη σε βάρος των ΗΠΑ στη Συρία

Η απόφαση της Ρωσίας να εγκαταλείψει την περιοχή της Afrin στη βορειοδυτική Συρία, έβλαψε σοβαρά τις προηγούμενες εγκάρδιες σχέσεις της με την κυβέρνηση των Κούρδων εκεί.

Αυτός ο αρνητικός αντίκτυπος ήταν εμφανής στη δήλωση που δημοσίευσε η διοίκηση της Afrin στις 3 Φεβρουαρίου, ζητώντας από τη Ρωσία να σταματήσει την πολιτική της στήριξη στην τουρκική επίθεση και να υποστηρίζει ότι η Μόσχα ευθύνεται άμεσα για τους θανάτους αμάχων.

Ωστόσο, αυτή η ρητορική κλιμάκωση είναι προφανώς μια μικρή τιμή που η Ρωσία είναι πρόθυμη να πληρώσει για τις αναμενόμενες ανταμοιβές. Σύμφωνα με τη σελίδα Facebook της ρωσικής αεροπορικής βάσης Hmeimim, η στρατιωτική επιχείρηση του «Κλάδος Ελαίας» επιτρέπει στη Ρωσία να επιτύχει τρεις στόχους: να αποδυναμώσει την επιρροή των ΗΠΑ στη Συρία, να ωθήσει τους Κούρδους να διαπραγματευτούν με τη Δαμασκό και να ενισχύσουν την αλληλεπίδραση Ρωσίας-Τουρκίας. Μπορεί όμως η Ρωσία να επιτύχει αυτούς τους στόχους;

Η νεκρή ζώνη της Μόσχας

Η Τουρκία, με την υποστήριξη συριακών ομάδων ανταρτών, ξεκίνησε στις 20 Ιανουαρίου τη στρατιωτική επιχείρηση «Κλάδου Ελαίας» με στόχο την εξάλειψη της υποτιθέμενης απειλής από το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα (PYD) στο Αφρίν και την γύρω περιοχή κατά μήκος των συνόρων Συρίας-Τουρκίας .

Στα μάτια της Άγκυρας, το PYD και η ένοπλη πτέρυγά του, οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), ουσιαστικά δεν διακρίνονται από τους Κούρδους μαχητές του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK) στα νοτιοανατολικά της χώρας, όπου αγωνίζονται επί τρεις δεκαετίες για αυτονομία .

Οι προηγούμενες προσπάθειες της Άγκυρας να αντισταθμίσουν την εξουσία του PYD στην Αφρίν απορρίφθηκαν από τη Ρωσία, η οποία παρείχε κάποιο βαθμό σιωπηρής προστασίας στην περιοχή. Η Μόσχα κυριάρχησε στον εναέριο χώρο πάνω από αυτό το τμήμα της Συρίας και ανέπτυξε δυνάμεις για να δημιουργήσει μια ζώνη ασφαλείας μεταξύ των δυνάμεων που υποστηρίχθηκαν από την Τουρκία και του YPG.

Η θέση αυτή θα συνεχίσει να υπονομεύει τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία, δίνοντας τη Μόσχα περισσότερη μόχλευση ως δυνητικό μεσίτη των δυνάμεων που βρίσκονται στο έδαφος της Συρίας.

Εκτός από τη φυσική προστασία, η Ρωσία υποστήριζε ανοιχτά την αναγνώριση της κουρδικής διοίκησης υπό την καθοδήγηση του YPG ως πολιτικού εκπροσώπου, ενώ στήριζε και την πρόσκληση να συμμετάσχει στην πολιτική διαδικασία για τον τερματισμό της σύγκρουσης στη Συρία.

Αλλά με μια ξαφνική αλλαγή πολιτικής, η Ρωσία έσυρε τα στρατεύματά της από την Αφρίν. Αυτό θεωρήθηκε ευρέως, ως ένα πράσινο φως για την Τουρκία, να ξεκινήσει την επίθεση της.

Από την έναρξη της επιχείρησης Αφρίν, η Τουρκία αύξησε περαιτέρω τις δυνάμεις της στη Συρία, εκφράζοντας τις προθέσεις της να καθαρίσει όλες τις περιοχές που κατέχει το YPG κατά μήκος των μεγάλων συνόρων της Τουρκίας με τη Συρία στα ανατολικά του ποταμού Ευφράτη.

Σε αντίθεση με την Αφρίν – όπου οι ΗΠΑ δεν επεμβαίνουν, καθώς δεν έχουν στρατιωτική παρουσία ή δεσμούς με το τοπικό YPG – οι περιοχές που η Τουρκία θέλει να στοχεύσει στη συνέχεια βρίσκονται υπό την άμεση προστασία και επιρροή των ΗΠΑ. Από τα τέλη του 2014, οι ΗΠΑ έχουν εμπλακεί σε μεγάλο βαθμό στον οπλισμό και στην εκπαίδευση των Δημοκρατικών Δυνάμεων της Συρίας υπό την καθοδήγηση του YPG (SDF) για την ανάκτηση των περιοχών της IS σε αυτούς τους τομείς.

Παρόλο που το Ισλαμικό Κράτος έχει καταστραφεί στρατιωτικά στις περιοχές που ελέγχουν οι ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον δεν έχει καμία πρόθεση να τις εγκαταλείψει αντιγράφοντας τον τρόπο που έκανε η Μόσχα στην Αφρίν.

Ο υπουργός Εξωτερικών, των ΗΠΑ, Ρεξ Τίλλερσον επεσήμανε ότι μια απότομη αποχώρηση των ΗΠΑ θα μπορούσε να βυθίσει τη βορειοανατολική Συρία σε έναν νέο πόλεμο και να αφήσει χώρο για μια αναζωπύρωση της τζιχάντ.

Η Ουάσιγκτον ελπίζει επίσης ότι η συνέχιση του ρόλου της στην περιοχή θα βελτιώσει την επιρροή της, για να πιέσει για μια πολιτική μετάβαση στη Συρία και να περιορίσει την ιρανική επιρροή.

Η θέση αυτή θα συνεχίσει να υπονομεύει τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία, δίνοντας τη Μόσχα περισσότερη μόχλευση ως δυνητικό μεσίτη εξουσιών. Ομοίως, οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις μεταξύ της Τουρκίας και του YPG, στην Αφρίν και αλλού, θα εξακολουθήσουν να εξασθενίζουν στρατιωτικά και, ως εκ τούτου, θα περιορίσουν την επιρροή των ΗΠΑ στην ευρύτερη σύγκρουση στη Συρία.

Διαπραγματεύσεις με το καθεστώς της Συρίας

Σύμφωνα με πολλούς αξιωματούχους της κουρδικής κυβέρνησης της Συρίας, η Ρωσία προσέφερε προστασία στους Κούρδους στην Αφρίν αν αυτοί δεχόντουσαν την εξουσία της κυβέρνησης της Συρίας. Ωστόσο, όταν η πρόταση απορρίφθηκε, σύμφωνα με πληροφορίες, η Ρωσία αποχώρησε από την περιοχή.

Παρά την αποτυχία της πρώτης απόπειράς της, το σχέδιο Β της Ρωσίας θα χρησιμοποιήσει τις τουρκικές επιχειρήσεις ενάντια στο YPG στην Αφρίν, μέχρις ότου η τελευταία συμφωνήσει να δεχθεί στην εξουσία των συριακών κυβερνητικών δυνάμεων.

Το σχέδιο αυτό τονίζεται σαφώς στη δήλωση του Hmeimim: «Η συνεχής« τουρκική απειλή »θα τους ωθήσει να αναζητήσουν τη θέση τους στη Συρία, και έτσι, επειδή η Δαμασκός και η Μόσχα μπορούν να προσφέρουν εγγυήσεις ασφαλείας από τους Τούρκους. ανεξάρτητα από την ύπαρξη δυνάμεων τους επιτόπου, δεν θα προστατεύσει το YPD από τις «αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις» που διεξάγονται επίμονα από την Άγκυρα και έτσι η διαδικασία ανασυγκρότησης μιας ενοποιημένης Συρίας θα είναι ευκολότερη ».

Παρόλο που η διοίκηση της Αφρίν παραμένει απρόθυμη να παραδώσει την περιοχή πίσω στο συριακό στρατό, οι κουρδικές αρχές εξέδωσαν μια δήλωση που ζητάει από το συριακό στρατό να πάει στην Afrin και να αντιμετωπίσει τον τουρκικό στρατό.

Κοιτάζοντας μπροστά, είναι απίθανο το YPG να αλλάξει τη θέση του σε σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς η Αφρίν παρουσιάζει ιδιαίτερα δύσκολο έδαφος για την Τουρκία, γεγονός που θα κάνει τη μάχη εκεί μακρά και δαπανηρή για όλες τις πλευρές. Η Αφρίν είναι δασώδης περιοχή, μερικώς ορεινή και εξαιρετικά πυκνοκατοικημένη.

Η περιοχή συνδέεται επίσης με άλλα εδάφη τα οποία κατέχουν οι SDF στα βορειοανατολικά μέσω των περιοχών που κρατούνται από τη Συρία, οι οποίες χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά οπλικών στοιχείων στην Αφρίν.

Ενίσχυση της σχέσης Ρωσίας-Τουρκίας

Η Ρωσία και η Τουρκία ήταν, μέχρι πρόσφατα, στις αντίθετες πλευρές της συριακής σύγκρουσης. Η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό αεριωθούμενο αεροπλάνο τον Νοέμβριο του 2015 για φερόμενη παραβίαση του εναέριου χώρου της. Ωστόσο, η δυναμική αυτή άρχισε να αλλάζει καθώς η Τουρκία επικεντρώθηκε αποκλειστικά στην αντιμετώπιση της επιρροής του YPG στη Συρία, η οποία αυξήθηκε σημαντικά λόγω της υποστήριξης των ΗΠΑ.

Ως αποτέλεσμα, η Τουρκία ζήτησε δημόσια συγγνώμη στη Ρωσία τον Ιούνιο του 2016 και έγινε μέρος της προτεινόμενης διαδικασίας της Astana της Μόσχας.

Η Ρωσία μπόρεσε να χρησιμοποιήσει τη σχέση της με την Τουρκία για να περιορίσει τους αντάρτες στη βόρεια Συρία και να τους πιέσει να δεχτούν συμφωνία για την απαγόρευση κλιμάκωσης, παρά τις συνεχείς παραβιάσεις των φιλοκυβερνητικών δυνάμεων. Σε αντάλλαγμα, επετράπη στην Τουρκία να ξεκινήσει την επιχείρησης «Ασπίδα του Ευφράτη» στη Jarablus τον Αύγουστο του 2016 για να εξασφαλίσει τα σύνορά της από την απειλή τόσο της IS όσο και του YPG.

Μια ανοιχτή αντιπαράθεση μεταξύ της Τουρκίας και των Κούρδων της Συρίας κινδυνεύει να ξεκινήσει νέες δευτερογενείς συγκρούσεις, οι οποίες πιθανόν να μην περιορίζονται σε αυτούς τους δύο παράγοντες.

Η Τουρκία ήταν επίσης σε θέση να ασκήσει πίεση σε αρκετές ομάδες ανταρτών και αξιωματούχων της αντιπολίτευσης, για να προσχωρήσουν στις συνομιλίες που διοργάνωσε η Ρωσία στο Σότσι, παρά τις συνεχιζόμενες επιθέσεις του καθεστώτος στις ζώνες απαγόρευσης κλιμάκωσης, συμπεριλαμβανομένων των Ανατολικών Γκούτα και Idlib.

Το να επιτραπεί στην Τουρκία να εξαλείψει την αντιληπτή απειλή YPG κατά μήκος των συνόρων της στην Αφρίν, θα ενισχύσει περαιτέρω αυτή τη συναλλακτική σχέση μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας.

Ωστόσο, η υποτιθέμενη από τη Ρωσία αποχώρηση από την Αφρίν, δεν έρχεται χωρίς πιθανούς κινδύνους. Η δήλωση του Hmeimim επισημαίνει ότι οι στόχοι της Μόσχας μπορούν να επιτευχθούν μόνο εάν η τουρκική επιχείρηση στην Αφρίν δεν μετατραπεί σε μακρά και εκτεταμένη αντιπαράθεση μεταξύ της Άγκυρας και των Κούρδων της Συρίας, παρόμοια με την πάλη ενάντια στο ΡΚΚ στην Τουρκία.

Όμως, δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι αυτό δεν θα συμβεί, ειδικά καθώς η Τουρκία έχει ήδη αρχίσει να μιλά για την εξάλειψη της απειλής YPG σε άλλες περιοχές της Συρίας.

Έχει αναφερθεί επίσης, ότι το YPG στέλνει ενισχύσεις από άλλες περιοχές για να υπερασπιστεί την Αφρίν. Η αυξανόμενη τάση έχει οδηγήσει σε περιορισμένες αψιμαχίες σε άλλες περιοχές που κυριαρχούν οι Κουρδικές δυνάμεις.

* Του Haid Haid. Σύρος αρθρογράφος και ερευνητής στο ICSR, στο Chatham House και στο Atlantic Council.
Σημειώσεις


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση