Η Μεγάλη Χίμαιρα: Οι συντεταγμένες και το Δίκαιο της Θάλασσας

Γράφει ο Χρήστος Ροζάκης

Ο​​ταν εκφέρεται στον δημόσιο λόγο μια άποψη, αυτή κινδυνεύει να γίνει πέτρωμα για την κοινή γνώμη και να νομιμοποιηθεί, εάν δεν εναντιωθεί κανείς σε αυτήν με επιχειρήματα. Αυτό το αξίωμα με αναγκάζει να γράψω αυτή την απάντηση στον αξιοσέβαστο συνάδελφο κ. Αγγελο Συρίγο, που στο φύλλο της κυριακάτικης «Καθημερινής» της 26ης Νοεμβρίου, δημοσίευσε άρθρο με τον τίτλο «Πράγματα που γίνονται και δεν λέγονται».

Στο άρθρο αυτό, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνεται και η άποψη ότι η Ελλάδα θα πρέπει να προχωρήσει σε κατάθεση, στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, συντεταγμένων θαλασσίων ζωνών (υφαλοκρηπίδα, Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη [ΑΟΖ]), που σε συνδυασμό με αντίστοιχες ενέργειες της Κύπρου θα προσέφεραν, επιτέλους, στην Ελλάδα την πολυπόθητη οριοθέτηση των ζωνών αυτών στην Ανατολική Μεσόγειο. Εστω εμμέσως, έστω de facto.

Η άποψη αυτή ενέχει τεράστιους κινδύνους και φέρνει τη χώρα μας σε αμυντική θέση και σε θέση παραβάτη του Διεθνούς Δικαίου. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (η λεγόμενη Σύμβαση του Montego Bay, του 1982), την οποία η Ελλάδα έχει επικυρώσει και που η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να σέβεται, ως εθιμικό δίκαιο, ως προς τις ουσιαστικές διατάξεις της, απεχθάνεται μονομερείς ενέργειες σε περιπτώσεις θαλάσσιας στενότητας. Στις περιπτώσεις που το πλάτος των θαλάσσιων περιοχών είναι μικρότερο των 400 ν. μιλίων (δηλ. το διπλάσιο από το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο επέκτασης της υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ, που κάθε παράκτιο κράτος δικαιούται να διεκδικεί), τότε η οριοθέτηση των ζωνών αυτών πρέπει να γίνεται με συμφωνία των ενδιαφερομένων μερών.
Αυτό ορίζουν τα άρθρα 83 (Οριοθέτηση της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας μεταξύ κρατών των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες) και 74 (Οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ κρατών των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες). Τα άρθρα αυτά τονίζουν ότι η οριοθέτηση θα πρέπει να γίνεται με βάση το Διεθνές Δίκαιο και να καταλήγει σε ένα δίκαιο αποτέλεσμα. Επειδή οι διατάξεις αυτές μεταβάλλουν το Διεθνές Δίκαιο, κατά το μέτρο που αυτό είχε διαμορφωθεί από τη Σύμβαση της Γενεύης για την υφαλοκρηπίδα (1958) και η οποία προέβλεπε οριοθέτηση με βάση τη μέση γραμμή/γραμμή ίσης απόστασης, το Διεθνές Δίκαιο βρίσκεται στα χέρια και στη σοφία του Διεθνούς Δικαστηρίου, το οποίο με την πλούσια νομολογία του, έχει πια προσδιορίσει ποιο είναι το δίκαιο και τι είναι δίκαιο αποτέλεσμα. Πάντως, όπως το ίδιο το Δικαστήριο έχει αποφανθεί, κάθε περίπτωση οριοθέτησης είναι μοναδική και δεν ισχύουν κανόνες γενικοί που να την προκαθορίζουν.

Με βάση τα παραπάνω λεχθέντα, είναι σαφές ότι η Ελλάδα, αν προχωρήσει σε οριοθέτηση μονομερώς, αγνοώντας την Τουρκία, η οποία έχει κι αυτή δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο, λόγω του μήκους των ακτών της –που είναι ένα από τα νομολογιακά κριτήρια του Διεθνούς Δικαστηρίου, κι ίσως το σοβαρότερο– θα βρίσκεται σε θέση παραβάτη του Διεθνούς Δικαίου. Πρόκειται για ένα από τα σοβαρότερα επιχειρήματα, ίσως το μοναδικό, που επικαλούμαστε εις βάρος της Τουρκίας, η οποία δείχνει να το αγνοεί.

Η λύση, συνεπώς, δεν είναι οι συντεταγμένες, ή η έμμεση οριοθέτηση. Η λύση είναι αυτή που παραδοσιακά έχουν ακολουθήσει οι μεταδικτατορικές κυβερνήσεις: είναι η συνέχιση των διερευνητικών επαφών, που προετοιμάζουν το έδαφος για τις επίσημες διαπραγματεύσεις με την Τουρκία στο θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Παρά το γεγονός ότι με την ευθύνη της Τουρκίας αυτές έχουν σήμερα διακοπεί, οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης πρέπει να κατατείνουν στη γρήγορη επανάληψή τους, ώστε σύντομα να τερματιστούν, για να περάσουμε στις επίσημες διαπραγματεύσεις. Εξάλλου, η Τουρκία έχει δηλώσει ότι επιθυμεί την άμεση επανάληψή τους, πράγμα που χρειάζεται έμπρακτη επιβεβαίωση. Είναι ευκαιρία, τώρα, με το ταξίδι του κ. Ερντογάν στην Αθήνα, να επαναβεβαιωθεί η ετοιμότητα των δύο κρατών στις διερευνητικές συνομιλίες και να καθιερωθεί ένα χρονοδιάγραμμα εκτέλεσής τους.

Αλλιώς, αν ακολουθηθεί το σχέδιο του κ. Συρίγου μπαίνουμε σε περιπέτειες: η Τουρκία δεν θα διστάσει να αμφισβητήσει τις συντεταγμένες, με κάθε τρόπο –και γνωρίζουμε ποιος είναι αυτός– φέρνοντας τις Ενοπλες Δυνάμεις μας στη δυσχερή θέση να επιχειρήσουν να προστατεύσουν τις θαλάσσιες περιοχές οι οποίες θα έχουν οριοθετηθεί, με το ενδεχόμενο μιας ένοπλης ρήξης, που κανένας δεν επιθυμεί.

Καλύτερα, λοιπόν, να έχουμε υπομονή για να αποδώσουν αποτελέσματα οι πολύχρονες προσπάθειες των διερευνητικών επαφών –που εξ όσων γνωρίζω έχουν αποδώσει καρπούς– παρά η άγονη περιπέτεια μιας πρόσκαιρης νίκης, με αβέβαιη έκβαση.

* Ο κ. Χρήστος Ροζάκης είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου του ΕΚΠΑ.
Εφημ. "Καθημερινή"


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση