Αναβίωση του Οθωμανισμού, η τουρκική τηλεόραση και το μέλλον της Τουρκίας

Μετά την κατάργηση του Οθωμανικού Χαλιφάτου στις 3 Μαρτίου 1924 από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, η Τουρκία δήλωσε ότι αποτελεί μια κοσμική δημοκρατία κι όρισε πρότυπό της τη δυτική Ευρώπη για να τη μιμηθεί.

Κατά τη διάρκεια αφομοίωσης αυτής της τάσης, με δυσκολίες και οπισθοδρομήσεις αρκετές φορές,, η νέα τουρκική δημοκρατία γνώρισε την αναγκαστική προσγείωσή της στον κοσμικό χαρακτήρα και τη λογοκρισία της έμφυτης ισλαμικής ταυτότητας και πολιτισμού της χώρας.

Το κεμαλικό καθεστώς απαγόρευσε το χιτζάμπ (hijab), απαγόρευσε τις δημόσιες εκκλήσεις στην προσευχή, έκλεισε τα θρησκευτικά σχολεία και κατάργησε τα αραβικά (παλαιοτουρκικά) από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα σπουδών.

Αυτή η αυταρχική καταστολή σε οτιδήποτε αποτελούσε ισλαμική παράδοση κράτησε εδώ και δεκαετίες, με συχνές στρατιωτικές επεμβάσεις, που έλαβαν χώρα όταν απειλήθηκε η «ασφάλεια» και η «ενότητα» της κοσμικής δημοκρατίας. Τα ιστορικά υπολείμματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ήταν το αποτέλεσμα του επαναστατικού παρελθόντος της Τουρκίας.

Η επιθυμία της Τουρκίας να γίνει αποδεκτή στην Ευρωπαϊκή Ένωση προοριζόταν να είναι προβληματική. Είναι, τελικά, μια χώρα με συντριπτική πλειοψηφία μουσουλμάνων, με πληθυσμό 80 εκατομμυρίων, από τις ισχυρότερες του κόσμου και με θρησκευτικά κοινωνικά πρότυπα που δεν είναι ευχάριστα για την κοσμική φιλελεύθερη Ευρώπη ή κόμη και απορριπτέα.

Τα μέλη της ΕΕ, όταν αντιτίθενται στην προσπάθεια ένταξης της Τουρκίας στο μπλοκ, συχνά κατηγορούν τη χώρα για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και λογοκρισία των ελευθεριών. Μπορεί να μην είναι πολιτικά ορθό, αλλά οι ιστορικές σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρώπη κατά την οθωμανική εποχή καθιστούν την μουσουλμανική ταυτότητά της κάτι σαν ελέφαντα στην αίθουσα.

Επί του παρόντος, η Τουρκία, υπό την ηγεσία του ισλαμιστή Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), κοιτά περισσότερο προς τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική για οποιαδήποτε πολιτική επιρροή και οικονομική ευημερία, παρά προς δυσμάς.

Αναβίωση της οθωμανικής ιστορίας

Όταν ο Ερντογάν, ένας φαινομενικά καταπιεσμένος μουσουλμάνος ηγέτης, εμφανίστηκε 70 χρόνια μετά τη σταδιακή παρακμή του Κεμαλισμού, ήταν αναπόφευκτο ότι ορισμένοι θα τον θεωρούσαν τον ίδιο και το κόμμα του ως τους σύγχρονους Οθωμανούς.

Αυτές οι συγκρίσεις γίνονται συνήθως από δυτικούς δημοσιογράφους και από τούρκους κοσμικούς που συνδέουν τον «σουλτάνο Ερντογάν» με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αλλά ούτε ο Ερντογάν, ούτε η πολιτική ρητορική του ΑΚΡ, ούτε οι πολιτικές τους, είναι όμοιες με αυτές των Οθωμανών.
Παρά ταύτα, η οθωμανική νοσταλγία αυξάνεται στην Τουρκία. Τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα, με τα όσα συμβαίνουν εντός της χώρας και στον άμεσο περίγυρό της έχει αυξηθεί έντονα ο αριθμός εκείνων του Τούρκων που έχουν θετική εικόνα για την οθωμανική ιστορία, ακόμη και μεταξύ εκείνων που ήταν ένθερμοι επικριτές του Ερντογάν και το ΑΚΡ.

Αν και θα ήταν λάθος να υπάρξει σύγκριση Ερντογάν με τους Οθωμανούς σουλτάνους, δεν υπάρχει αμφιβολία πως το ΑΚΡ αποτέλεσε το κλειδί στην αναζωογόνηση της οθωμανικής ιστορίας της Τουρκίας. Τιμώντας ιστορικές μάχες, όπως την Καλλίπολη για να καλωσορίσει τους ηγέτες του κόσμου, με στρατιώτες ντυμένους οθωμανικά, η ρητορική ΑΚΡ του Ερντογάν και οι κοινωνικές πολιτικές του, θα κάνουν τον Ατατούρκ να σηκώνεται από τον τάφο του.

Ερντογάν και οι ΑΚΡ, έχουν υποστηρίξει ορισμένες κοινωνικές πολιτικές που είχαν προωθηθεί από τους Οθωμανούς, συμπεριλαμβανομένων των προσκλήσεων στη μουσουλμανική νεολαία της Τουρκίας να παντρεύεται σε νεαρή ηλικία, υποστήριξη στα παντρεμένα ζευγάρια να αποκτήσουν περισσότερα παιδιά. συνεπή υποστήριξη της κυβέρνησης για τους Παλαιστίνιους, Σύριους και την κοινότητα των Rohingya που θυμίζουν πως η Τουρκία έχει παρέμβει για να βοηθήσει τους καταπιεσμένους μουσουλμάνους αδελφούς.

Η Ανάσταση του Ερτογκρούλ (Dirilis Ertugrul)

Πρώτα προβλήθηκε το 2013,  Ντιριλίς Ερτουγρούλ, που αφηγείται την ιστορία του Γκάζι Ερτουγρούλ – πατέρας του Οσμάν Α, ο οποίος ίδρυσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία και έζησε περίπου 800 χρόνια πριν – που αγωνίζεται να βρει μια μόνιμη πατρίδα για τη φυλή του, το Kayi, ενώ μάχες με Ιππότες Ναΐτες, τους Μογγόλους και Σελτζούκους ύπουλους στρατηγούς και κυβερνήτες και εσωτερικούς κατασκόπους είναι η καθημερινότητά του.

Ο συντηρητικός παραγωγός και σκηνοθέτης του σόου, Μεχμέτ Μποζντάγκ, είναι ένας διάσημος σκηνοθέτης για το AKP. Όταν προβλήθηκε στο TRT, ο εθνικός ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός της Τουρκίας, το φιλμ αποτέλεσε μεγάλη επιτυχία.
Κάποιοι έχουν ακόμη αποκαλέσει το «Τουρκικό Παιχνίδι των Θρόνων».
Η σειρά έχει ισχυρή θεματική, σχετικά με τη δημιουργία μιας επεκτατικής πολιτικής ενώ δηλώνουν ότι θα κυβερνήσει με δικαιοσύνη και τις ισλαμικές ιδέες της ενότητας, της τζιχάντ, το μαρτύριο, την υπομονή και ελπίδα, σε συνδυασμό με ένα ανόθευτο μίσος για τους Σταυροφόρους και τους κατασκόπους τους από το «εσωτερικό» της φυλής.

Η όλη αφήγηση χρησιμοποιήθηκε για να περάσει το μήνυμα ο Ερντογάν για τις ευθύνες των Σταυροφόρων και να τους υποδείξει σαν στόχο μέσω της αφήγησης του ΑΚΡ και του Ερντογάν ότι χρησιμοποιήθηκαν σαν πιόνια των Γκιουλενιστών σε ένα πραξικόπημα που οργανώθηκε από τον ιεροκήρυκα και τη Δύση. Ήταν η «τρίτη» χρονιά της σειράς και φημολογείται πως μια «τέταρτη» συνέχεια θα κυκλοφορήσει αργότερα φέτος.

Ο τελευταίος αυτοκράτορας (Payitaht Abdulhamid)

Ο τελευταίος σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ Β’, προβλήθηκε επίσης πρώτα στην κρατική TRT.  Η τηλεοπτική σειρά, ακολουθεί τα τελευταία χρόνια της εξουσίας του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β ‘στις αρχές του 20ου αιώνα, που αμαυρώθηκε από αυτονομιστικές εξεγέρσεις, πραξικόπημα από τους Νεότουρκους και τις εξωτερικές απειλές από ευρωπαϊκές δυνάμεις,  σε ένα φιλμ αξιώσεων  που δεν παραβλέπει να υποδεικνύει ότι όλα αυτά ενορχηστρώθηκαν από τον Θεόδωρο Χέρτλ, τον ιδρυτή του Σιωνισμού.

Ο Αβδουλ Χαμίτ, που παίζει ο Τούρκος ηθοποιός Μπουλέντ Ινάλ, θεωρήθηκε ευρέως ως ο τελευταίος μεγάλος οθωμανιός χαλίφης, ο οποίος μεμονωμένα οδήγησε την αυτοκρατορία να επιβιώσει για άλλα 40 χρόνια.

Παραπληροφορώντας οι ευρωπαίοι σύγχρονοί του τον χαρακτήρισαν σαν ένα οπισθοδρομικό μοναρχικό, που εμπόδισε τον εκσυγχρονισμό της αυτοκρατορίας, ενώ (κατά το φιλμ) στην πραγματικότητα ο Αβδούλ Χαμίτ πραγματοποίησε σημαντικές εκπαιδευτικές, στρατιωτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Έτσι η αυτοκρατορία ξεπέρασε την αναμενόμενη διάσπασή της κατά μισό αιώνα μέχρι την απομάκρυνσή του το 1909.

Πάντως, σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ προκάλεσε αναταραχή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης Μεταξύ των μελών της εβραϊκής κοινότητας, που κατηγορούν τη σειρά για πολιτικά καθοδηγούμενο αντισημιτισμό. Κάποιοι μιλούν όμως καλά για όσους ξεπέρασαν τα λόμπι κι έδειξαν την «αντισημιτική και συνωμοτική άποψη του κόσμου».

Μεγάλος αιώνας (uhtesem Yuzyil)

Ο «Μεγαλοπρεπής Αιώνας» απεικονίζει τη ζωή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή – μία από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες Οθωμανών Σουλτάνων, ο οποίος οδήγησε την αυτοκρατορία στο ζενίθ τον 16ο αιώνα.

Σε πλήρη αντίθεση με τον «Ερτουγρούλ» και τον «Αμπντούλ Χαμίτ», επικεντρώνεται κυρίως στις γυναίκες γύρω από τον Σουλτάνο, Συμπεριλαμβανομένων ζηλιάρηδων συζύγων του, ανταγωνιστικές παλλακίδες και τον έλεγχο της μητέρας του, όσων επιδιώκουν να αποκτήσουν επιρροή στο παλάτι
Ο Ερντογάν, μαζί με πολλά ΜΜΕ και τα πιο συντηρητικά τμήματα της τουρκικής κοινωνίας, επαίνεσε την παράσταση όπως και ο δισέγγονος πρίγκιπας Αμπντούλ Χαμίτ Καϊχάν Οσμάνογλου, του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμί, ο οποίος ενημέρωσε σχετικά με την παραγωγή του σόου.

Το δράμα απεικονίζει την άνοδο στην εξουσία της Χουρέμ, μια Ορθόδοξη Χριστιανική σλάβα από την Κριμαία η οποία έγινε σύζυγός του Σουλεϊμάν και μία από τις πιο ισχυρές γυναίκες στην οθωμανική ιστορία.

Ο Μεγαλοπρεπής Αιώνας, προβλήθηκε στην TRT τον Μάιο και προκάλεσε σεισμό στην Τουρκία, με την τουρκική ρυθμιστική αρχή ραδιοτηλεόρασης, RTUK, να δηλώνει ότι έλαβε περισσότερες από 70.000 καταγγελίες λόγω απεικόνισης της σεξουαλικής ζωής του σουλτάνου, τα τυχερά παιχνίδια του και άλλες υπερβολές του της σουλτανικής οικογένειας. Ο Ερντογάν ζύγισε το κοινό και υποστήριξε επίσης την κριτική, αποκαλώντας την «σαπουνόπερα» «ανυπόμονη» προς μια σεβαστή ιστορική φιγούρα.

Ο θαυμάσιος αιώνας απέχει πολύ από τον «Ερτουγρούλ» και τον «Αμπντούλ Χαμίτ»  αλλά κι αυτό έχει αρκετά  αποσπάσματα  σχετικά με  τη δόξα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τον Σουλεϊμάν ως το μεγάλο χαλίφη του Ισλάμ.

Οι βασικοί διευθυντές και οι παραγωγοί πίσω από το Μεγάλο Αιώνα θεωρούνται ευρέως ως κοσμικοί. Η ενσωμάτωσή τους στις ισλαμικές έννοιες και μιας ιστορικής αντίληψης των Ευρωπαίων για το σεξ και χώρα ήταν υπερβολικές για τη δημόσια διάθεση στην Τουρκία.

Ο οθωμανισμός θα διαμορφώσει το μέλλον της Τουρκίας;

Είναι δύσκολο να κρίνουμε αν αυτή η αναβίωση της οθωμανικής κληρονομιάς αποτελεί μέρος μιας παθητικής πολιτικής «ισλαμοποίησης» του ΑΚΡ ή μιας γνήσιας στροφής της ιστορίας της Τουρκίας. Αλλά αν η κυβέρνηση στρέφει τις μάζες να θυμούνται συνεχώς την ιστορική δόξα και τα επιτεύγματά τους, τότε πολλοί μπορεί να μιλούν για μια κατευθυνόμενη πολιτική.

Αυτό συμβαίνει στον δυτικό κόσμο όλη την ώρα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Βρετανία και τη Γαλλία, οι μάζες συχνά θυμίζουν στα μεγάλα μέσα μαζικής ενημέρωσης. για το πόσο «μεγάλοι» οι αποικιοκράτες τους. είχαν διαμορφώσει τον σύγχρονο κόσμο, ενισχύοντας την αίσθηση παγκόσμιας σημασίας και παρεμβατισμού του πληθυσμού.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει μόνο σε δύο πράγματα: την υποσυνείδητη επιθυμία να επιστρέψει σε μια τέτοια δόξα.

Μπορεί επίσης να διαπιστωθεί ότι το τουρκικό κοινό είναι πιο δεκτικό και υποστηρικτικό του στρατιωτικού παρεμβατισμού στην περιοχή, ακόμη και της επέκτασης των συνόρων του.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η τουρκική επανάσταση της επιστροφής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είναι το πιο σημαντικό από όλα. Κοσμική ομάδες, για παράδειγμα, έχουν χρησιμοποιηθεί για να ωθήσουν τις ημερήσιες διατάξεις τους, όπως και οι Τούρκοι εθνικιστές Γιατί είναι λοιπόν είναι αθέμιτη η άσκηση οθωμανισμού και του Παν-Τουρκισμού;

Όποια και αν είναι τρόπος που αναλύεται, η τρέχουσα Οθωμανική νοσταλγία θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε εκτεταμένη αποδοχή και υποστήριξη για την Τουρκία να επεμβαίνει στις πολιτικές και οικονομικές υποθέσεις σε πρώην οθωμανικά εδάφη ως εκπρόσωπος του παν-τουρκισμού, σε αντίθεση με τη Μέση Ανατολή στην πολιτική παραδοχή του «παν-ισλαμισμού».

Ως μελετητής της οθωμανικής ιστορίας, αντιλαμβάνομαι την τρέχουσα αναζωπύρωση σε οθωμανισμού ως θετική και αναζωογονητική αλλαγή για τον λαό της Τουρκίας ,από τις σκοτεινές ημέρες της «κεμαλικής τυραννίας».

Θα ήταν ατυχές εάν μια τέτοια κληρονομιά εμποδιζόταν από τους κοσμικούς ή χειραγωγούνταν από οπορτουνιστικές «ισλαμιστές», όταν υπάρχει μια πληθώρα διδαγμάτων στην Τουρκία να μάθει από τους Οθωμανούς τους προκατόχους της για το πώς να προχωρήσει ως μια αναδυόμενη δύναμη στην περιοχή.

** Ο Dilly Hussain είναι ο αναπληρωτής συντάκτης της βρετανικής μουσουλμανικής ειδησεογραφικής ιστοσελίδας 5Pillars. Γράφει επίσης για το Huffington Post, Al Jazeera English, και συμβάλλει στην Εφημερίδα της Foreign Policy και στο περιοδικό Ceasefire.

Πηγή "Σημειώσεις"


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου