O μονόδρομος των υποχωρήσεων

Γράφει ο Σταύρος Λυγερός

Όλα δείχνουν πως το σήριαλ της 2ης αξιολόγησης βαίνει προς το τέλος του. Η Αθήνα εκπέμπει μήνυμα αισιοδοξίας, αλλά ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ έσπευσε να προσγειώσει τις προσδοκίες, δηλώνοντας ότι οι διαφορές παραμένουν.
Λίγο νωρίτερα, ο Ντάισελμπλουμ είχε αναγνωρίσει πως έχει συντελεσθεί μεγάλη πρόοδος στις διαπραγματεύσεις, αλλά είχε εκτιμήσει πως το Eurogroup της 7ης Απριλίου δεν θα κλείσει τη 2η αξιολόγηση. Όπως έχει διδάξει η πείρα, αλλά όπως και ο ίδιος είπε, όταν θα ολοκληρωθεί η συμφωνία θα βρεθεί τρόπος να εγκριθεί από τους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης.
Την περασμένη Πέμπτη στη συνεδρίαση του Euro Working Group δεν κατέστη δυνατόν να γεφυρωθεί το εναπομείναν χάσμα. Αυτός είναι ο λόγος που η εκπρόσωπος της Κομισιόν δήλωσε την Παρασκευή πως δεν έχει ακόμα καθορισθεί η ημερομηνία επιστροφής των θεσμών στην Αθήνα. Για να συμβεί αυτό πρέπει να γεφυρωθούν κάποιες τουλάχιστον από τις υφιστάμενες διαφορές.

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, έχουν ήδη συμφωνηθεί η μείωση του αφορολόγητου στα 5.900-6.000 ευρώ και η περικοπή των συντάξεων με την κατάργηση της προσωπικής διαφοράς.Εκκρεμεί το εάν αυτό θα συμβεί εφάπαξ ή σε δύο δόσεις (μία μεγαλύτερη το 2019 και μία μικρότερη το 2020). Επίσης, αναμένεται να οριστικοποιηθούν και πτυχές για δύο ακόμα ζητήματα:

• Πρώτον για τα αντισταθμιστικά μέτρα κοινωνικού χαρακτήρα που ζητάει η κυβέρνηση για να εξισορροπήσει κάπως τις αρνητικές εντυπώσεις στην κοινή γνώμη.
• Δεύτερον, για τα περιουσιακά στοιχεία της ΔΕΗ που θα πωληθούν. Το ζήτημα αυτό θεωρείται αγκάθι, επειδή συμπολιτευόμενοι βουλευτές από τη δυτική Μακεδονία έχουν ήδη μεταφέρει την αντίδραση των ψηφοφόρων τους, αφήνοντας και οι ίδιοι κάποια ερωτηματικά για τη στάση τους.

Η κυβέρνηση Τσίπρα ξεκίνησε αυτή τη διαπραγμάτευση με σκοπό να φθάσει σε μία συμφωνία-πακέτο. Εκτός από τα προβλεπόμενα στο 3ο Μνημόνιο προαπαιτούμενα, ήθελε με τρόπο οριστικό να αντιμετωπισθούν οι πρόσθετες απαιτήσεις του ΔΝΤ, να ορισθεί το ύψος των πρωτογενών πλεονασμάτων μετά το 2018 και βεβαίως να καθορισθούν τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για την ελάφρυνση του χρέους που θα εφαρμοσθούν το 2018.

Στο Μαξίμου δικαιολογημένα θεωρούσαν πως μία τέτοια συμφωνία-πακέτο θα καθάριζε το έδαφος για τα επόμενα χρόνια, θα διέλυε το κλίμα αβεβαιότητας που καθηλώνει την οικονομία και κατ’ αυτό τον τρόπο θα της επέτρεπε να εισέλθει σε τροχιά δυναμικής ανάπτυξης. Εκτός αυτού, η γνωστοποίηση των μεσοπρόθεσμων μέτρων για την ελάφρυνση του χρέους θα έδινε στην κυβέρνηση ένα επιχείρημα για να εξισορροπήσει αφενός την κοινωνική οργή, αφετέρου τις αντιδράσεις βουλευτών της συμπολίτευσης.

Η έμφαση που δίνει η κυβέρνηση στα εργασιακά δεν οφείλεται μόνο στο ότι οι Ευρωπαίοι είναι πιο εφεκτικοί σ’ αυτό τον τομέα. Οφείλεται και στο γεγονός ότι τα εργασιακά δικαιώματα κατά μία έννοια είναι εγγεγραμμένα στο ιδεολογικοπολιτικό γονίδιο της Αριστεράς.
Όπως μας είπε κυβερνητική πηγή, «πέρα από τις δικές του ευαισθησίες, ο Τσίπρας λαμβάνει υπόψη τις ευαισθησίες και τα όρια αντοχής των βουλευτών του». Έχει, άλλωστε, επανειλημμένως υπογραμμίσει στους Ευρωπαίους συνομιλητές του τη δυσκολία αυτή. Αυτός είναι ο λόγος που έκανε παρέμβαση στους ομολόγους του πριν τη σύνοδο κορυφής στη Ρώμη. Για τον ίδιο λόγο συναντήθηκε με τον επικεφαλής του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (ILO) Ράιντερ. Στη συνεδρίαση του Eurogroup στις 7 Απριλίου θα φανεί εάν στα εργασιακά θα προκύψει κάποιος συμβιβασμός ή εάν το ΔΝΤ θα συμφωνήσει να αφήσει τα “αγκάθια” για την επόμενη αξιολόγηση.

Λόγω της απροθυμίας του Βερολίνου να συναινέσει πριν τις γερμανικές εκλογές του ερχόμενου Σεπτεμβρίου στην ανακοίνωση των μεσοπρόθεσμων μέτρων για την ελάφρυνση του χρέους, δεν υπήρχαν περιθώρια για συμφωνία-πακέτο. Αυτή η στάση των Μέρκελ και Σόιμπλε, άλλωστε, έχει εδώ και καιρό προκαλέσει εμπλοκή αναφορικά με τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα.

Μετά από αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις και παζάρια πάνω από το κεφάλι της Ελλάδας, όλα δείχνουν πως έχει επιτευχθεί ένας κατ’ αρχήν συμβιβασμός. Δεδομένου ότι το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος συνδέεται με τα μέτρα για το χρέος, –σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες– φαίνεται να έχει κατ’ αρχήν συμφωνηθεί πως το 3,5% του ΑΕΠ θα ισχύσει για τρία χρόνια μετά το 2018 και στη συνέχεια το ύψος θα διαμορφώνεται με ρήτρα ανάπτυξης.
Κατά τις ίδιες πληροφορίες, όσον αφορά το χρέος υπάρχει σύγκλιση στο να υπάρχει πλαφόν στο ύψος των ποσών που θα πηγαίνουν για την ετήσια εξυπηρέτηση. Το πλαφόν, μάλιστα, θα είναι αισθητά κατώτερο από το 15% του ΑΕΠ που είχε αρχικά απαιτήσει το ευρωιερατείο. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας ήδη επεξεργάζεται το πακέτο των μεσοπρόθεσμων μέτρων, ώστε να είναι έτοιμο το σχέδιο για να συζητηθεί σε πολιτικό επίπεδο.

Σύμφωνα με κοινοτική πηγή, πρώτα το ελληνικό Κοινοβούλιο θα ψηφίσει τα μέτρα και αμέσως μετά το Eurogroup θα εκφράσει τη δέσμευσή του να προχωρήσει το 2018 στην εφαρμογή των μεσοπρόθεσμων μέτρων για την ελάφρυνση του χρέους. Η ίδια πηγή θεωρεί κρίσιμες τις συνομιλίες που θα πραγματοποιηθούν στο περιθώριο της εαρινής συνόδου του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον (21-23 Απριλίου). Αν και το Ταμείο δεν έχει ακόμα αναλάβει δέσμευση για τη συμμετοχή του στο ελληνικό πρόγραμμα με χρηματοδότηση, εκτιμάται πως αυτό θα γίνει.
Ο Τσίπρας και το επιτελείο του μπορεί να δυσφορούν με τις πραγματικά υπερβολικές απαιτήσεις των δανειστών και ταυτοχρόνως με την μη ανακοίνωση από τώρα των μεσοπρόθεσμων μέτρων, αλλά κυρίαρχο κριτήριό τους είναι η παραμονή στην εξουσία. Αυτό σημαίνει ότι τελικώς μάλλον θα υποχωρήσουν όπου απαιτείται για να κλείσει η 2η αξιολόγηση. Μόνο εάν κρίνουν ότι υπάρχει κίνδυνος τα νομοσχέδια να σκοντάψουν στη Βουλή θα επανεξετάσουν την επιλογή τους.

Στην Κουμουνδούρου υπάρχουν φωνές που εδώ και καιρό υποστηρίζουν ότι θα έπρεπε να έχει επιλεγεί ο δρόμος της αποχώρησης από την εξουσία δια της προκήρυξης εκλογών. Το επιχείρημά τους δεν έχει να κάνει μόνο με τη διαφύλαξη της ιδεολογικής-πολιτικής καθαρότητας. Θεωρούν ότι με τον τρόπο αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ θα συγκρατούσε ένα σχετικά υψηλό ποσοστό και θα εδραιωνόταν ως ο άλλος πόλος του πολιτικού συστήματος. Αντιθέτως, η επιλογή της παραμονής στην εξουσία όσο το δυνατόν περισσότερο οδηγεί σε συνεχή συρρίκνωση την εκλογική επιρροή του.

Προς το παρόν, η συρρίκνωση δεν έχει προσλάβει διαστάσεις κατάρρευσης. Αυτό δεν οφείλεται στην πολιτικοεκλογική αντοχή του κυβερνώντος κόμματος. Οφείλεται κυρίως στην ανυπαρξία εναλλακτικής λύσης για τους κεντροαριστερούς ψηφοφόρους που λόγω Μνημονίου κατέφυγαν στον ΣΥΡΙΖΑ ως εκλογικοί πρόσφυγες. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει αξιόπιστο κόμμα για να υποδεχθεί όσους από αυτούς δυσφορούν με την πολιτική της κυβέρνησης.

Η ανυπαρξία διαπραγματευτικής ισχύος έναντι των δανειστών και ταυτοχρόνως η απόρριψη της φυγής με στήσιμο κάλπης στερούν από τους κυβερνώντες εναλλακτική λύση. Με άλλα λόγια, ο συνδυασμός αυτός καθιστά τις αλλεπάλληλες υποχωρήσεις μονόδρομο. Το κρίσιμο ερώτημα είναι γιατί αφήνουν τον χρόνο να κυλάει, όταν τα διαπραγματευτικά κέρδη είναι σαφώς μικρότερα από τις αρνητικές επιπτώσεις που η καθυστέρηση έχει στην οικονομία.
Το πάθημα των διαπραγματεύσεων στο πρώτο μισό του 2015 θα έπρεπε να τους είχε γίνει μάθημα. Συνέβη το ακριβώς αντίθετο. Σύμφωνα με πληροφορίες από το περιβάλλον του, η νίκη στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015, μετά τη στροφή των 180 μοιρών και την υπογραφή του 3ου Μνημονίου, δημιούργησε στον Τσίπρα την πεποίθηση πως η τακτική της μακρόσυρτης διαπραγμάτευσης, που συνδυάζεται με τη ρητορική της αντίστασης στις απαιτήσεις των δανειστών, αποδίδει.

Θεωρεί πως δημιουργεί στους ψηφοφόρους την εντύπωση ότι τουλάχιστον αυτή η κυβέρνηση αγωνίζεται για το καλύτερο στις δύσκολες μνημονιακές συνθήκες. Με άλλα λόγια, θεωρεί ότι η τακτική αυτή αφενός μειώνει τη λαϊκή δυσφορία και τις εκλογικές απώλειες, αφετέρου θα επιτρέψει την επανασυσπείρωση των ψηφοφόρων εάν η οικονομία εισέλθει σε τροχιά ανάκαμψης.

Το κλίμα το φθινόπωρο του 2015, όμως, ήταν ποιοτικά διαφορετικό από το σημερινό. Οι ψηφοφόροι αναγνώριζαν στην κυβέρνηση μία ειλικρινή πρόθεση να ακολουθήσει ένα διαφορετικό δρόμο από τον μνημονιακό.Κυρίως, όμως, δεν είχε αρχίσει να τους έρχεται ο λογαριασμός του 3ου Μνημονίου. Στην πραγματικότητα, η τακτική του Τσίπρα έχει πολύ μεγαλύτερο κόστος από όσο όφελος όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για το κόμμα του.
Δεν ισχύει το ίδιο, όμως, για τις εσωτερικές ισορροπίες του ΣΥΡΙΖΑ. Η τακτική του αυτή μπορεί να συγκινεί ολοένα και λιγότερους ψηφοφόρους, αλλά παραμένει αρκούντως αποτελεσματική όσον αφορά τη συνοχή της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Η πτώση του εκλογικού ποσοστού αναμφίβολα επηρεάζει τους βουλευτές της συμπολίτευσης, αλλά δεν είναι από μόνη της ικανή να αποσταθεροποιήσει την κυβέρνηση.Οι 153 έχουν μέχρι τώρα υπερψηφίσει επώδυνα μέτρα, όπως π.χ. τις αλλαγές στο Ασφαλιστικό, και όλα δείχνουν πως θα υπερψηφίσουν και ό,τι χρειασθεί για να κλείσει η 2η αξιολόγηση. Η βολή που έριξε ο Ζουράρις τελικώς μάλλον θα αποδειχθεί άσφαιρη, αλλά η περίπτωσή του είναι ξεχωριστή και σε κάποιο βαθμό απρόβλεπτη.

Εάν πριν 3-4 χρόνια έλεγε κάποιος στους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ ότι θα ψήφιζαν τέτοια μέτρα θα τον θεωρούσαν παράφρονα. Αναμφίβολα, αποφασιστικό ρόλο για την τωρινή στάση τους παίζουν αφενός τα προνόμια του αξιώματος, αφετέρου το “σύνδρομο της αγέλης”. Η βουλευτική ιδιότητα σήμερα,ειδικά για τους συριζαίους, που κατά κανόνα δεν είναι εύποροι και ούτε έχουν δυνατότητα ενός αντίστοιχου εισοδήματος,έχει αποκτήσει ζωτική σημασία.

Όσον αφορά το “σύνδρομο της αγέλης” έχει μείνει ιστορική και έχει αποδειχθεί η ισχύς της ατάκας του Αβέρωφ: «όποιο πρόβατο φεύγει από το μαντρί το τρώνε οι λύκοι». Δεν είναι, όμως, μόνο τα βουλευτικά προνόμια και το “σύνδρομο της αγέλης” που διατηρούν τη συνοχή της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Οι συμπολιτευόμενοι βουλευτές έχουν πείσει τον εαυτό τους πως τα πράγματα το έφεραν έτσι που πρέπει αυτοί να βγάλουν το φίδι από την τρύπα. Πως μόνο εάν πιούν το πικρό ποτήρι θα μπορέσουν να ξαναστήσουν τη χώρα στα πόδια της.
Η έννοια του “σωτήρα”, άλλωστε, είναι στο πολιτικό γονίδιο της Αριστεράς. Θεωρεί πως είναι ταγμένη από την ιστορία να σώσει τον λαό. Η αίσθηση αυτής της υψηλής αποστολής οδήγησε στο παρελθόν σε εκδηλώσεις θαυμαστής ανιδιοτέλειας, ακόμα και σε προσωπικές θυσίες. Ταυτοχρόνως, όμως, τροφοδότησε και ένα είδος αλαζονείας. «Εμείς γνωρίζουμε την αλήθεια, εμείς ξέρουμε το συμφέρον του λαού, εμείς θα τον σώσουμε».

Η αίσθηση ότι είναι “οι εκλεκτοί της ιστορίας” τους ωθεί και στο “ο σκοπός αγιάζει τα μέσα”. Στον ΣΥΡΙΖΑ ομολογούν ότι είχαν υποτιμήσει τις δυσκολίες, ότι άλλα επαγγέλονταν πριν τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 και άλλα κάνουν. Επικαλούνται τη διαπραγμάτευση του 2015 για να αποδείξουν τις αριστερές προθέσεις τους. Και βεβαίως οχυρώνονται πίσω από το γεγονός ότι τους πολεμάει το πολυπλόκαμο κατεστημένο σύστημα εξουσίας.

Πιστεύουν ότι η “για πρώτη φορά Αριστερά” πρέπει να επιβιώσει για να καταπολεμήσει τη διαπλοκή και ευρύτερα για να επιτελέσει τον ιστορικό ρόλο της. Κατ’ επέκτασιν, αντιμετωπίζουν τις επίμαχες κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες σαν ένα είδος προσωπικής δοκιμασίας. Νοιώθουν πως εάν υποκύψουν στην αριστερή προσωπική ευαισθησία τους και καταψηφίσουν το νομοσχέδιο ουσιαστικά θα παίξουν το παιχνίδι των αντιπάλων τους, οι οποίοι επιδιώκουν την ανατροπή της κυβέρνησης. Μέσα από αυτό τον πολιτικο-ψυχολογικό μηχανισμό συμβιβάζουν οι βουλευτές το προσωπικό μικροσυμφέρον με την ανάγκη τους να νοιώθουν ότι επιτελούν υψηλή πολιτική αποστολή.

Λόγω ιδεολογίας, οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ θα καταστούν ευάλωτοι μόνο εάν βρεθούν απέναντι σε μία μείζονος σημασίας κοινωνική αναταραχή. Όταν απέναντί τους βρεθούν μαζικά και δικοί τους αγανακτισμένοι ψηφοφόροι, το ιδεολογικό σχήμα που σήμερα τους κρατάει σε ισορροπία θα καταρρεύσει.

Μπορεί η ΝΔ να ζητάει και να προβλέπει ότι θα στηθούν κάλπες, μπορεί ο Μητσοτάκης και η Γεννηματά να συμφώνησαν πως η κυβέρνηση Τσίπρα πρέπει να φύγει το συντομότερο δυνατόν, αλλά εάν η κυβέρνηση κλείσει τη 2η αξιολόγηση θα αγοράσει πολιτικό χρόνο. Δεν μπορεί να υπολογισθεί πόσο χρόνο, αλλά προς το παρόν δεν φαίνονται στον ορίζοντα απροσπέλαστα εμπόδια.

Πηγή εφημ. "Πρώτο Θέμα"


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση