Η Ελληνική Εξωτερική Πολιτική και η Τουρκία του Ερντογάν

Των Θεανώ-Δαμιάνα Αγαλόγλου και Αριάδνη Κυπριάδη

Στις 16 Απριλίου οι Τούρκοι πολίτες καλούνται να αποφασίσουν για τη μετατροπή ή όχι του πολιτεύματός τους από προεδρευόμενη σε προεδρική δημοκρατία. Σε περίπτωση επικράτησης του «ναι» o Tούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν θα εδραιώσει την εξουσία του για τις επόμενες δύο τουλάχιστον πενταετίες. Αν οι ψηφοφόροι επιλέξουν το «όχι», θα πρόκειται για την πρώτη εκλογική του ήττα μετά από διαδοχικές εκλογικές νίκες που μετρά από το 2002. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, πάντως, η αστάθεια στην Τουρκία και η απρόβλεπτη και συχνά αυταρχική πολιτική του Ερντογάν, που έχουν ενταθεί ιδίως ύστερα από τις διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί το 2013, δεν αναμένεται να περιοριστούν.

Ακολούθως, και καθώς η ανησυχία για πιθανή εξαγωγή της τουρκικής κρίσης στο Αιγαίο είναι υπαρκτή, η Ελλάδα καλείται να είναι προετοιμασμένη κατάλληλα. Το δόγμα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής είναι αμυντικό και βασίζεται στην ικανότητα αποτροπής. Επίσης, η χώρα συνεχίζει να υποστηρίζει την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ελσίνκι το 1999 και μετά, ελπίζοντας σε πλήρη συμμόρφωσή της με τα προαπαιτούμενα για την ένταξή της κριτήρια και το διεθνές δίκαιο. Η συζήτηση για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να χειριστεί την κατάσταση η Ελλάδα αποκτάει ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα με δεδομένη την ενίσχυση του στρατιωτικού οπλισμού της Τουρκίας, όπως για παράδειγμα η πρόσφατη αγορά μαχητικών αεροσκαφών τύπου F-35, σε μία περίοδο που η χώρα μας δεν μπορεί να ακολουθήσει λόγω της οικονομικής κρίσης.

Αρχικά, πρέπει να δοθεί έμφαση τόσο στην εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Τουρκία όσο στο γεγονός ότι η χώρα παραμένει σημαντικός παίχτης και εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω της στρατηγικής της σημασίας. Παρά τη συνεχιζόμενη εδραίωση της εξουσίας του Ερντογάν, η Τουρκία παρουσιάζει σήμερα την εικόνα μιας χώρας διαιρεμένης μεταξύ όσων ασπάζονται τον συντηρητικό ισλαμισμό του Τούρκου Προέδρου και όσων τον απορρίπτουν. Ταυτόχρονα, η οικονομική ανάπτυξη, πάνω στην οποία έχει βασίσει την πολιτική του κυριαρχία, δέχεται πλέον ισχυρούς κραδασμούς. Μετά την αποτυχημένη προσπάθεια πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, οι τουρκικές εξαγωγές μειώνονται, η τουρκική λίρα διολισθαίνει έναντι του αμερικανικού δολαρίου, οι αφίξεις ξένων τουριστών περιορίζονται και ορισμένες ιδιωτικές επιχειρήσεις υφίστανται εξονυχιστικούς κρατικούς ελέγχους.

Όσον αφορά τον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, το δόγμα Νταβούτογλου περί «μηδενικών προβλημάτων της Τουρκίας με τους γείτονές της» μάλλον πέτυχε ακριβώς το αντίθετο, καθώς η χώρα βρέθηκε αντιμέτωπη με πολλαπλές κρίσεις. Παράδειγμα αποτελεί η επιδείνωση από το 2008 των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων παρά τη σχετική εξομάλυνση των τελευταίων μηνών. Επιπλέον, ο κίνδυνος ενίσχυσης των δυνάμεων των Κούρδων στο Ιράκ και πλέον στη Συρία αποτελεί τη μεγαλύτερη ίσως απειλή για τον Ερντογάν. Βέβαια, όσον αφορά τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, ο πρόσφατος βομβαρδισμός της Συρίας από την Ουάσινγκτον βρίσκει σύμφωνη την Άγκυρα, αλλά ακόμα είναι νωρίς να γίνει λόγος για βελτίωση των διμερών σχέσεων. Τέλος, ο δρόμος της Τουρκίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση φαντάζει πολύ μακρινός λόγω, μεταξύ άλλων, των αντιδημοκρατικών πρακτικών του Ερντογάν, καθώς και της αργής προόδου στο Κυπριακό.

Παρ' όλα αυτά, ο Ερντογάν συνεχίζει να επενδύει στη γεωπολιτική θέση της χώρας του, γνωρίζοντας την σημασία της για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν είναι λίγες οι φορές που η τουρκική κυβέρνηση, για παράδειγμα, έχει απειλήσει με ακύρωση της συμφωνίας για το προσφυγικό. Ο Ερντογάν, δηλαδή, χρησιμοποιεί τον έλεγχο των συνόρων από τις τουρκικές αρχές ως διπλωματικό χαρτί έτσι ώστε να πιέσει την Ευρώπη για θέματα όπως η άρση της βίζας για τους πολίτες της χώρας του. Δεδομένων των καθυστερήσεων που παρατηρούνται στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη όσον αφορά τη μετεγκατάσταση προσφύγων και του ρόλου της Τουρκίας στη φύλαξη των συνόρων, η σημασία της τήρησης της συμφωνίας καθίσταται επιτακτική. Σε διαφορετική περίπτωση αναμένεται να αυξηθεί ακόμα περισσότερο η ροή των προσφύγων προς τα ελληνικά νησιά.

Μία αποσταθεροποιημένη Τουρκία δεν θα συνέφερε τη χώρα μας, καθώς η Ελλάδα αποτελεί το εύκολο πεδίο προβολής της τουρκικής ισχύος. Δίνοντας έμφαση σε θέματα όπως η Κύπρος και το Αιγαίο, ο Ερντογάν καταφέρνει να συσπειρώσει την τουρκική πολιτική και στρατιωτική ελίτ και αυξάνει την επιρροή του στην κοινή γνώμη, ιδίως στον απόηχο της απόφασης του Αρείου Πάγου να μην εκδώσει τους οκτώ Τούρκους αξιωματικούς. Στο Αιγαίο οι προκλήσεις παραμένουν ελεγχόμενες παρά τα μικρής εντάσεως επεισόδια στις αρχές του χρόνου με αφορμή την επέτειο των Ιμίων. Ταυτόχρονα, τόσο ο ίδιος, όσο και στελέχη της κυβέρνησής του, έχουν προχωρήσει σε σειρά προκλητικών δηλώσεων. Μεταξύ αυτών είναι και οι δηλώσεις περί αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάνης. Στο Κυπριακό, τέλος, πολλά σημαντικά θέματα παραμένουν ανοιχτά και θα είναι δύσκολο να επιλυθούν κατά το νέο γύρο συνομιλιών των δύο πλευρών.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα χρειάζεται να παρακολουθεί προσεκτικά τις εξελίξεις στην Τουρκία με τις ένοπλες δυνάμεις της να βρίσκονται σε επαγρύπνηση. Ωστόσο, άμεση αναθεώρηση του δόγματος της αμυντικής εξωτερικής πολιτικής της χώρας κρίνεται παρακινδυνευμένη λόγω του οικονομικού κόστους και του στρατιωτικού κινδύνου. Αντιθέτως, η Ελλάδα, ως κόμβος σταθερότητας σε μία εύφλεκτη γειτονιά, χρειάζεται να ενισχύσει τη διπλωματία της στην ευρύτερη Νοτιοανατολική Ευρώπη, βλέποντας με μεγαλύτερη μεθοδικότητα τη σχέση της με όλα τα κράτη της περιοχής. Κατά αυτό τον τρόπο μπορεί να ενισχύσει το εθνικό της συμφέρον είτε με είτε χωρίς την συμμετοχή της Τουρκίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τριμερής συνεργασία που προωθούν η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ για την μεταφορά ενεργειακών πόρων από τη Νοτιανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη. Παράλληλα, χρειάζεται ενίσχυση της θέσης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω και της υλοποίησης των προαπαιτούμενων μεταρρυθμίσεων, καθώς τα ελληνοτουρκικά προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα εντός ευρωπαϊκού πλαισίου.

* Οι κκ. Αγαλόγλου και Κυπριάδη είναι μέλη της Ομάδας Σκέψης «Ευρωπαϊκή & Διεθνής Πολιτική» του Ελληνικού Συλλόγου Αποφοίτων του London School of Economics and Political Science
Πηγή Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση