Ο Ερντογάν, εγκλωβισμένος στα πολλά μέτωπα που ο ίδιος άνοιξε

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπίτσιος 

Ο Ερντογάν έχει ανοίξει πολλά και επικίνδυνα μέτωπα, τα οποία δύσκολα μπορεί να διαχειρισθεί. Οι επιλογές του απομακρύνουν σταδιακά την Τουρκία από τη Δύση, αποσταθεροποιούν την ευρύτερη περιοχή και ουσιαστικά μετατρέπουν από γεωπολιτικής απόψεως την Ελλάδα σε ακροτελεύτιο κρίκο της δυτικής αλυσίδας προς ανατολάς. Οι σχέσεις του Ερντογάν με τον στρατό παραμένουν τεταμένες. Η «Χουριέτ» δημοσίευσε πρόσφατα άρθρο του Hande Firat που αναφερόταν σε ανώνυμη κριτική ανωτάτων αξιωματικών έναντι του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων Ακάρ. Του ασκούσαν κριτική για τις στενές του σχέσεις με την κυβέρνηση, ότι δεν αντέδρασε στην άρση της απαγόρευσης της ισλαμικής μαντίλας στον στρατό, αλλά και για τη μετάβαση της στρατιωτικής ηγεσίας στα Ιμια που «προκλητικά, μετέτρεψε το θέμα σε εσωτερικό της Τουρκίας κατά τρόπο που θα ευνοήσει την Ελλάδα». Ο Ερντογάν εξοργίστηκε από το δημοσίευμα και ο αρχισυντάκτης της «Χουριέτ» Sedat Ergin υποχρεώθηκε σε παραίτηση.

Η Τουρκία έχει τρία κουρδικά μέτωπα ανοικτά. Στο εσωτερικό, με την εντεινόμενη σύγκρουση με τους αντάρτες του ΡΚΚ. Στις 10 Μαρτίου, ο ύπατος αρμοστής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του ΟΗΕ Zeid Ra’ad Al Hussein κατηγόρησε την Τουρκία για «εκατοντάδες φερόμενες δολοφονίες από τον Ιούλιο του 2015 μέχρι τον Αύγουστο του 2016 και τον εκτοπισμό 335.000 έως μισό εκατ. πολιτών».

Στη Συρία και στο Ιράκ η Τουρκία υφίσταται τακτικές ήττες. Στη Συρία, η Αγκυρα δεν κατάφερε να πείσει ούτε τις ΗΠΑ ούτε τη Ρωσία να διακόψουν την υποστήριξή τους προς τους Κούρδους. Στο Ιράκ, με απαίτηση τόσο της κυβέρνησης όσο και των εκεί Κούρδων απέτυχε η επιδίωξη της Αγκυρας να συμμετάσχει στις επιχειρήσεις για την ανακατάληψη της Μοσούλης που θα έδινε στον Ερντογάν επιρροή και τη δυνατότητα να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις που θα επακολουθήσουν. Ο Ερντογάν ήλπιζε ότι μέχρι το δημοψήφισμα η κατάσταση της οικονομίας θα παρέμενε σταθερή. Στο τρίτο τρίμηνο του 2016, όμως, το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 1,8%. Η ανεργία κυμαίνεται στο 12%. Τον Φεβρουάριο ο πληθωρισμός ανήλθε στο 10%, ενώ η τουρκική λίρα είναι υπό πίεση.

Το καίριο διακύβευμα για τον Ερντογάν είναι το δημοψήφισμα του Απριλίου. Η συμμαχία με το ακροδεξιό-εθνικιστικό MHP τον οδηγεί στη γραμμή της σκλήρυνσης για να αδράξει ψήφους από τους ακραίους εθνικιστές. Οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις δείχνουν ένα μικρό προβάδισμα για το «ναι», το οποίο, όμως, βαίνει μειούμενο.

Αν και η κρίση στις σχέσεις της Αγκυρας με τη Χάγη τροφοδοτήθηκε από ψηφοθηρικούς λόγους αντανακλά και βαθαίνει το ρήγμα που έχει ανοίξει ανάμεσα στην Τουρκία και την Ε.Ε. Η Γερμανία είναι πιο προσεκτική λόγω του μεταναστευτικού, το οποίο είναι ζωτικής πολιτικής σημασίας για τη Μέρκελ. Στην Ευρώπη κυριαρχεί πλέον μια δυσπιστία για την Τουρκία. Πριν από 10 χρόνια, στα μάτια της Δύσης η Τουρκία του Ερντογάν αποτελούσε πρότυπο για τον μουσουλμανικό κόσμο. Εάν στο δημοψήφισμα επικρατήσει το «ναι», θα τεθεί εκ των πραγμάτων το ερώτημα εάν η γειτονική μας χώρα πληροί τα κριτήρια της Κοπεγχάγης, εάν ουσιαστικά είναι δημοκρατικό κράτος. Αυτό δεν αφορά μόνο την έτσι κι αλλιώς ημιθανή ενταξιακή διαδικασία. Αφορά ευρύτερα τον τρόπο που η Δύση θα βλέπει εφεξής την Τουρκία.

Η εξέλιξη αυτή διαφοροποιεί τον ελληνοτουρκικό συσχετισμό στο διπλωματικό επίπεδο. Θα ήταν, όμως, λάθος να επενδύσουμε στη μακροχρόνια τεταμένη σχέση της Τουρκίας με τους Ευρωπαίους. Προς το παρόν τουλάχιστον, η αντίδρασή τους έχει στόχο τον Ερντογάν και όχι την Τουρκία. Εκτός και εάν αποδειχθεί ότι ο Ερντογάν και το κόμμα του δεν είναι συγκυριακό φαινόμενο, αλλά η επιστροφή της Τουρκίας στην κοίτη της, μετά την κεμαλική παρένθεση. Με την απομάκρυνση της πιθανότητας να καταστεί η Τουρκία μέλος της Ε.Ε., η κατάργηση των θεωρήσεων αποτελεί το μέγιστο επίτευγμα για τον Ερντογάν. Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιεί τη συμφωνία για το προσφυγικό ως μοχλό πίεσης. Απειλεί ότι εάν δεν καταργηθούν οι θεωρήσεις για τους πολίτες της Τουρκίας, θα στείλει ένα νέο κύμα προσφύγων και μεταναστών στην Ευρώπη. Η απειλή αυτή, όμως, δεν είναι τόσο ισχυρή, όσο το 2015 - 2016. Με τον βαλκανικό διάδρομο κλειστό, την κύρια πίεση δεν θα την υποστούν οι Ευρωπαίοι, αλλά τα ελληνικά νησιά.

Για να ενισχύσει το προφίλ του, ο Ερντογάν σκληραίνει και την πολιτική του έναντι της Ελλάδας. Στις διμερείς σχέσεις, η Τουρκία προβάλλει και πάλι τις επεκτατικές διεκδικήσεις της. Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν η πολιτική της αυτή εντάσσεται σε ένα σχέδιο πρόκλησης θερμού επεισοδίου. Οι εκτιμήσεις είναι ότι ο Ερντογάν δεν θέλει να φθάσει σε στρατιωτική σύγκρουση.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υφίσταται κίνδυνος. Απαιτείται και από την πλευρά μας προσοχή. Δεν έχουμε λόγο να πέσουμε στην παγίδα των προκλήσεων. Από την άλλη πλευρά, πρέπει να σταλεί ξεκάθαρα το μήνυμα ότι εάν η Αγκυρα προκαλέσει θερμό επεισόδιο δεν θα είναι καθόλου σίγουρο ότι θα μπορέσει να το οριοθετήσει. Αν και η Ελλάδα αντιμετωπίζει τα γνωστά προβλήματα, αν και ο συσχετισμός δυνάμεων στο στρατιωτικό επίπεδο βαίνει επιδεινούμενος για τη χώρα μας, οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις μπορούν να καταφέρουν καταστροφικά πλήγματα, γεγονός που διατηρεί ακόμα τη δυνατότητα της αποτροπής. Είναι ανησυχητικό, όμως, ότι η διαχρονική απουσία αποτελεσματικών ελληνικών αντιμέτρων στις τουρκικές προκλήσεις έχει προκαλέσει ερωτήματα για την αξιοπιστία της ελληνικής αποτρεπτικής στρατηγικής. Με άλλα λόγια, η Αγκυρα ρέπει προς την πολύ επικίνδυνη εκτίμηση ότι η Αθήνα δεν θα υπερασπισθεί τις «κόκκινες γραμμές» που η ίδια έχει θέσει και κατ’ επέκτασιν, η Τουρκία δεν θα έχει κόστος αν κλιμακώσει τις τωρινές προκλήσεις της.

* Ο κ. Κωνσταντίνος Μπίτσιος είναι εκτελεστικός αντιπρόεδρος ΣΕΒ
Πηγή "Καθημερινή"



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση