Η πολιτική της Μέρκελ για το προσφυγικό δεν υποκινείται από ηθικούς παράγοντες

Του Τόρστεν Μπένερ  

Για τον καθηγητή οικονομικών στην Οξφόρδη, Πολ Κόλιερ, τα πράγματα είναι απλά: «Για την προσφυγική κρίση είναι υπεύθυνη η Άγγελα Μέρκελ. Ποιος άλλος;»

Θα ήταν εύκολο να αντικρούσει κανείς τον Κόλιερ, αν ο καθηγητής αυτός δεν ανήκε σε μια χορωδία με όλο και περισσότερα μέλη, η οποία βλέπει την προσφυγική πολιτική της Γερμανίας από ηθική πλευρά. Σύμφωνα με τη θεώρηση αυτή, η Άγγελα Μέρκελ προσπαθεί να εξιλεωθεί για τις ιστορικές αμαρτίες της χώρας της.

Ο Λόρδος Γουάιντενφελντ, που πέθανε τον περασμένο μήνα, έλεγε ότι το αφελές καλωσόρισμα των προσφύγων από τους Γερμανούς πολίτες ήταν ένας τρόπος να εξιλεωθούν για τις αμαρτίες των παππούδων τους. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν κατηγορεί τη Μέρκελ για «ηθικό ιμπεριαλισμό».

Από την ίδια σκοπιά βλέπουν την προσφυγική πολιτική της Μέρκελ και οι υποστηρικτές της. Μιλώντας στο γερμανικό κοινοβούλιο, η επιζήσασα του Ολοκαυτώματος, Ρουτ Κλούγκερ εξέφρασε τον θαυμασμό της για την πολιτική των ανοιχτών συνόρων που είχε εξαγγείλει η Γερμανίδα καγκελάριος, λέγοντας ότι χάρις στην «ηρωική» αυτή θέση η Γερμανία κέρδισε το παγκόσμιο χειροκρότημα.

Αντιμετωπίζοντας όμως τη στάση της Μέρκελ στο προσφυγικό ως ηθικό θέμα, δεν κατανοούμε αυτό που πραγματικά υποκινεί τη στάση της και θα καθορίσει τις αποφάσεις της τους επόμενους μήνες.
Στον πυρήνα της προσφυγικής πολιτικής της καγκελαρίου βρίσκεται η ανησυχία της για την Ευρώπη. Πολύ πριν από πολλούς εκ των εταίρων της, η Μέρκελ κατάλαβε ότι το προσφυγικό συνιστούσε μεγαλύτερη πρόκληση για την Ευρώπη από τη χρηματοπιστωτική κρίση. Όπως κατάλαβε επίσης ότι η Ευρώπη ήταν εντελώς απροετοίμαστη για τη μαζική ροή των προσφύγων.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αγνοούσε τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων στην Τουρκία, τον Λίβανο και την Ιορδανία. Δεν είχε ιδέα για τα πορώδη σύνορα και τα ετοιμόρροπα συστήματα ασύλου στην Ελλάδα και άλλες χώρες. Δεν μπορούσε να φανταστεί την άνεση με την οποία κινούνταν οι διακινητές στην Τουρκία και άλλες μεσογειακές χώρες. Η απουσία ενός πανευρωπαϊκού μηχανισμού αλληλεγγύης που θα εξασφάλιζε την κατανομή των προσφύγων έδωσε τη δυνατότητα σε λαϊκιστές πολιτικούς να σπείρουν το αντιμουσουλμανικό τους μίσος.

Καθώς η κατάσταση ξέφευγε το περασμένο καλοκαίρι από κάθε έλεγχο, η Μέρκελ διέκρινε τους κινδύνους που αντιμετώπιζε η Ευρώπη, και ειδικότερα η Γερμανία που αποκομίζει τα μεγαλύτερα κέρδη από την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Μια ανθρωπιστική καταστροφή άρχισε να διαφαίνεται στην καρδιά της Ευρώπης, τα πνεύματα οξύνθηκαν στα Βαλκάνια και η ζώνη Σένγκεν βρέθηκε στα πρόθυρα της διάλυσης.

Η Μέρκελ συνειδητοποίησε ότι η Γερμανία ήταν η μόνη χώρα της ΕΕ που μπορούσε να παράσχει έκτακτη βοήθεια: Η οικονομία της είναι ισχυρή (άρα θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι η αγορά εργασίας της χώρας μπορεί εύκολα να απορροφήσει πρόσφυγες), τα μέσα ενημέρωσης διάκεινται ευνοϊκά προς τους πρόσφυγες, ενώ απουσιάζει ένα ισχυρά οργανωμένο δεξιό λαϊκιστικό κίνημα. Η Μέρκελ άνοιξε τις πόρτες στους πρόσφυγες που η Ουγγαρία έδιωχνε επειδή κατάλαβε ότι, ελλείψει άλλου, η Γερμανία έπρεπε να παίξει τον ρόλο του πολιτικού ηγεμόνα της Ευρώπης.

Η απόφαση αυτή δεν είχε σχέση ούτε με μια προσπάθεια εξιλέωσης ούτε με μια ψευδαίσθηση περί ηθικής ανωτερότητας. Η προθυμία της Γερμανίας να λειτουργήσει ως προσωρινός «προστάτης ύστατης ευκαιρίας» οφειλόταν στην επιθυμία της να αποτρέψει μια ανθρωπιστική καταστροφή στην καρδιά της ΕΕ και να δώσει χρόνο στην Ευρώπη για να βρει μια πολυμερή λύση στην κρίση.

Ήταν από την αρχή σαφές ότι αυτή η κίνηση θα είχε υψηλό κόστος. Η Μέρκελ δεν είχε ποτέ την ψευδαίσθηση ότι το γερμανικό εκλογικό σώμα είναι πιο ενάρετο από τα άλλα. Ήταν όμως αποφασισμένη να επενδύσει το πολιτικό της κεφάλαιο και να υποστεί προσωρινά το πολιτικό κόστος. Με τον τρόπο αυτό, άσκησε μια μη συναισθηματική ρεαλ-πολιτίκ.

Η Γερμανίδα καγκελάριος ζήτησε την καλύτερη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης και τη δημιουργία των λεγόμενων «hot spots» στις χώρες της περιφέρειας, απορρίπτοντας τη δυνατότητα των προσφύγων να διαλέγουν τη χώρα προορισμού τους. Αυτό που θέλει η Μέρκελ είναι να επεκταθεί ο κατάλογος των «ασφαλών χωρών προέλευσης» και να συναφθούν συμφωνίες τόσο με την Τουρκία όσο και με αμφιλεγόμενα καθεστώτα, από την Αλγερία μέχρι την Ερυθραία (όπου έστειλε τον Δεκέμβριο τον υπουργό αναπτυξιακής συνεργασίας).

Την ίδια στιγμή, προσπαθεί να πείσει άλλες ευρωπαϊκές χώρες να συμφωνήσουν με τη δίκαιη κατανομή των προσφύγων στην Ευρώπη. Πολλές χώρες της ΕΕ, όμως, βλέπουν το προσφυγικό πρόβλημα ως γερμανικό θέμα που δεν έχει σχέση μ’ εκείνες. Είναι ίσως η εκδίκησή τους για την καταπίεση και την έλλειψη αλληλεγγύης που δείχνει η Γερμανία σε άλλα πολιτικά ζητήματα. Για τη Μέρκελ, το πολιτικό κόστος αυξάνεται ταχύτατα, με το ακροδεξιό λαϊκιστικό κόμμα «Εναλλακτική Λύση για τη Γερμανία» (AfD) να κερδίζει πάνω από 10% στις δημοσκοπήσεις και να ελπίζει να κερδίσει έδρες σε τρεις περιφερειακές εκλογές που θα διεξαχθούν τον Μάρτιο.

Όπως θα έκανε οποιοσδήποτε φιλελεύθερος ηγεμόνας, η Μέρκελ αναρωτιέται τώρα αν αξίζει να εξακολουθήσει να υφίσταται αυτό το κόστος. Ίσως θα ήταν καλύτερα να κλείσει τα σύνορα της Βαυαρίας και να ασκήσει το δικαίωμα που έχει η Γερμανία με βάση τη συνθήκη του Δουβλίνου να διώχνει τους πρόσφυγες που έχουν διασχίσει άλλες ασφαλείς χώρες στην Ευρώπη.

Υπάρχουν ιστορικά προηγούμενα τέτοιων αλλαγών. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ εγγυήθηκαν μια σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία με βάση τη συμφωνία Μπρέτον Γουντς. Το 1971, με το κόστος για τις ΗΠΑ να αυξάνεται λόγω της κερδοσκοπίας κατά του δολαρίου, ο πρόεδρος Νίξον αποφάσισε να εγκαταλείψει την υπόσχεσή του. Ο υπόλοιπος κόσμος μίλησε για το «σοκ του Νίξον». Είναι καιρός η Ευρώπη να ετοιμαστεί για το «σοκ της Μέρκελ». 

Πηγή: Politico, ΑΠΕ-ΜΠΕ

• Ο Τόρστεν Μπένερ είναι συνιδρυτής και διευθυντής του Global Public Policy Institute (GPPi) στο Βερολίνο. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες, ιστορία και κοινωνιολογία στο πανεπιστήμιο του Siegen (Γερμανία), το πανεπιστήμιο του York (Μεγάλη Βρετανία) και το πανεπιστήμιο California, Berkeley (ΗΠΑ). Μεταπτυχιακό σε Δημόσια Διοίκηση, στο Kennedy School of Government στο Χάρβαρντ. Πριν την ίδρυση του GPPi, το 2003, εργάστηκε στο Γερμανικό Συμβούλιο επί θεμάτων Διεθνών Σχέσεων (Βερολίνο), στο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (Νέα Υόρκη) και το Global Public Policy Project (Ουάσινγκτον). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί στις εφημερίδες DIE ZEIT, International New York Times, LA Times, Handelsblatt, Z?ddeutsche Zeitung, FAZ. Έχει συγγράψει τα «The New World of UN Peace Operations: Learning to build peace?» – Ο Νέος Κόσμος των Ειρηνευτικών Επιχειρήσεων του ΟΗΕ: Μαθαίνοντας την Οικοδόμηση της Ειρήνης; – (Oxford University Press, 2011) και «Critical Choices. The United Nations, Networks, and the Future of Global Governance» – Κρίσιμες επιλογές. Τα Ηνωμένα Έθνη, Δίκτυα, και το Μέλλον της Παγκόσμιας Διακυβέρνησης – (Ottawa, 2000).

Πηγή MIgnatiou


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση