Διπλωματικό Βατερλό

Επί Ελληνικής Προεδρίας, χωρίς αναφορά σε «ευρωπαϊκή ΑΟΖ» και χωρίς πίεση στην Άγκυρα

Γράφει ο Σωτήρης Σιδέρης

Μετά την ήττα του οικονομικού… success story στις ευρωεκλογές, ήρθε και η κατάρρευση του διπλωματικού που καλλιέργησε η κυβέρνηση με μυθεύματα της «ευρωπαϊκής ΑΟΖ», καθώς στα ντοκουμέντα της Συνόδου Κορυφής που πραγματοποιείται σήμερα, Πέμπτη 26 και αύριο, Παρασκευή 27 Ιουνίου, στις Βρυξέλλες, δεν υπάρχει καμία σχετική αναφορά, και μάλιστα επί Ελληνικής Προεδρίας!

Η Σύνοδος Κορυφής αναμένεται να υιοθετήσει την ευρωπαϊκή στρατηγική για την ασφάλεια στη θάλασσα, αλλά στο σχετικό έγγραφο όχι μόνο δεν γίνεται αναφορά, αλλά, αντίθετα, δεν υπάρχει καν ίχνος πίεσης προς την Τουρκία να συμμορφωθεί με τους διεθνείς κανόνες, τους οποίους επικαλείται η Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου να διευθετηθούν οι όποιες διαφορές.

Η Ελληνική διπλωματική φούσκα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη τα τελευταία δύο χρόνια, επί «πατριωτικής» διακυβέρνησης Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος υποχώρησε άτακτα στο θέμα της ανακήρυξης της ΑΟΖ, για την οποία είχε δεσμευτεί προσωπικά με τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης αμέσως μετά τις εκλογές του 2012. Θυμίζουμε επίσης το Βατερλό της βαλκανικής πολιτικής, το «πάγωμα» των σχέσεων με την Τουρκία, που έχει κλιμακώσει την ένταση σε Αιγαίο και Κύπρο, όπως και την πλήρη αποστασιοποίηση στο Κυπριακό.

Τώρα, νομοτελειακά, έρχεται το τέλος και της «ευρωπαϊκής ΑΟΖ», θέμα το οποίο χρησιμοποιήθηκε από τον Αντώνη Σαμαρά ως επικοινωνιακό αντίβαρο στη μη ανακήρυξη της ΑΟΖ και –με τη συνέργεια της Επιτρόπου Μαρίας Δαμανάκη- προβλήθηκε ως δήθεν εναλλακτική επιλογή. Το να παρέμβει, δηλαδή, η Ευρωπαϊκή Ένωση, στηρίζοντας την ελληνική πολιτική έναντι των τουρκικών προκλήσεων, και να υποβοηθήσει την «διπλωματία των οριοθετήσεων» στην Ανατολική Μεσόγειο.

Όπως όμως έχουμε επισημάνει πολλές φορές, η ΕΕ σε καμία περίπτωση δεν παρενέβη μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας, ούτε είχε ποτέ τέτοια διάθεση.

Οι συστάσεις που απευθύνει η Ένωση –μέσω της στρατηγικής για την ασφάλεια στη θάλασσα- για επίλυση των διαφορών μέσω της διαιτησίας ή το Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της έντασης που προκαλεί η Άγκυρα τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο, την ίδια ώρα που εμφανίζεται ιδιαίτερα προκλητική και απειλητική έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η υποχρέωση της Τουρκίας και όλων των κρατών που επιθυμούν την ένταξή τους στην ΕΕ να κυρώσουν τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας δεν υπονοείται καν στο σχετικό κείμενο. Υποτίθεται ότι η Ελλάδα αποσκοπούσε στην άσκηση πίεσης προς την κατεύθυνση αυτή, με στόχο να αποσπάσει μία διατύπωση στα Συμπεράσματα. Ούτε αυτό κατάφερε…

Ψυχροπολεμικές κινήσεις

Η ΕΕ επικαλείται την Κοινή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας που υιοθετήθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο, προωθώντας την περαιτέρω στρατικοποίηση της πολιτικής της και στη θαλάσσια στρατηγική της, ενώ είναι ιδιαίτερα προκλητική έναντι της Ρωσίας.

Η Σύνοδος Κορυφής αναμένεται να αποφασίσει την υπογραφή Συμφωνιών Σύνδεσης και Σταθεροποίησης με την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία, αποφάσεις που προφανώς προκαλούν τη Μόσχα, διότι οι συμφωνίες αυτές έχουν στρατηγικό χαρακτήρα και για την ΕΕ και για τις χώρες με τις οποίες συνδέεται.

Η στρατηγική της ΕΕ στη θάλασσα θα συνοδευτεί, πάντως, από «σχέδιο δράσης» -θα προβλέπει συγκεκριμένα στάδια εργασίας- και έκθεση αξιολόγησης που θα έχει ολοκληρωθεί ως τα τέλη της Ιταλικής Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Η στρατηγική ασφάλειας της ΕΕ ορίζεται πλέον ως πολυτομεακή, απλώνεται, δηλαδή, σε όλα τα επίπεδα συνεργασίας μεταξύ των κρατών – μελών και επιχειρεί να ομογενοποιήσει τη νομοθεσία των χωρών της ΕΕ, ενώ παράλληλα τα κράτη διατηρούν ένα βαθμό αυτονομίας στη χρήση των στρατιωτικών και λιμενικών μέσων.

Ζώνες συμφερόντων

Το σχετικό ντοκουμέντο στρατηγικής καθορίζει οκτώ ζώνες συμφερόντων για τη θαλάσσια ασφάλεια των Ευρωπαίων. Ουσιαστικά η φιλοσοφία της ΕΕ ταυτίζεται με το δόγμα του ΝΑΤΟ: προστασία πηγών ενέργειας, τρομοκρατία κ.λ.π. Άλλωστε, λειτουργούν συμπληρωματικά. Τα σχέδια αυτά όμως όταν εξελιχθούν θα έχουν τεράστιο οικονομικό κόστος, με αμφίβολα αποτελέσματα, γιατί η Ένωση προσπαθεί να επιβληθεί και όχι να συνεργαστεί με τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου.

Η εικόνα της πολιτικής της ΕΕ στη Μεσόγειο είναι αποκρουστική, καθώς έχει στηρίξει και συμμετάσχει ενεργά στην αποσταθεροποίηση πολλών χωρών της περιοχής, της Λιβύης, της Συρίας, ακόμη και της Αιγύπτου και του Ιράκ. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο έγγραφο στρατηγικής που θα υιοθετηθεί από τη Σύνοδο δεν υπάρχει αναφορά σε στρατηγικό σχεδιασμό για την ανάπτυξη των σχέσεων με τις χώρες της περιοχής, γίνονται δε (υποκριτικές) αναφορές στην ανάγκη διατήρησης της ειρήνης, τη στιγμή που έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο η ανθρωπιστική καταστροφή στη Συρία ή τη Λιβύη.

Αντίθετα, γίνεται συνεχής αναφορά στην «προστασία των συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης», γεγονός που υποδηλώνει και τα τυχοδιωκτικά χαρακτηριστικά της.

Οι οκτώ ζώνες συμφερόντων όπως εμφανίζονται στο κείμενο υπογραμμίζουν:

- Την ασφάλεια της ΕΕ, των κρατών – μελών της και των πολιτών της

- Την διατήρηση της ειρήνης

- Την προστασία απέναντι στους κινδύνους και τις απειλές για την ασφάλεια – προστασία σημαντικών υποδομών, λιμενικών εγκαταστάσεων, υποθαλάσσιων αγωγών κ.λ.π.

- Την ελευθερία ναυσιπλοΐας

- Την προστασία των οικονομικών συμφερόντων – θαλάσσιοι ενεργειακοί πόροι, αξιοποίηση φυσικών και θαλάσσιων πόρων στις διάφορες θαλάσσιες ζώνες και στην ανοιχτή θάλασσα, έλεγχος παράνομης αλιείας, οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, όπως η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, κ.λ.π.

- Τη γνώση της συνολικής κατάστασης των θαλάσσιων περιοχών

- Τη διαχείριση των θαλάσσιων συνόρων της ΕΕ και των θαλάσσιων ζωνών

- Την προστασία του περιβάλλοντος και την επίπτωση της κλιματικής αλλαγής στις θαλάσσιες ζώνες και στις παράκτιες περιοχές.

Η στρατηγική αναφέρεται και σε ορισμένους κοινούς κινδύνους και απειλές:

- Χρήση βίας ή απειλών κατά των θαλάσσιων ζωνών των κρατών – μελών, προφανώς αναφέρεται στην Κυπριακή Δημοκρατία, αν και καμία διευκρίνιση, κατά πάσα πιθανότητα για να μην ενοχληθεί η Τουρκία

- Επιθετικές πράξεις κατά της ασφάλειας των Ευρωπαίων πολιτών και κατά των οικονομικών συμφερόντων στη θάλασσα – θαλάσσιες διαφορές, ένοπλες συγκρούσεις κ.α.

- Οργανωμένο ή διασυνοριακό έγκλημα

- Τρομοκρατία και άλλες παράνομες πράξεις στη θάλασσα ή σε λιμένες

- Διάδοση όπλων μαζικής καταστροφής

- Απειλές για την ελευθερία της ναυσιπλοΐας, άρνηση πρόσβασης στη θάλασσα, απόφραξη θαλάσσιων οδών κ.λ.π.

Διεθνές Δίκαιο

Η ΕΕ επισημαίνει την ανάγκη σεβασμού των και των αρχών του Διεθνούς Δικαίου, όπως και την ανάγκη συμμόρφωσης με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και υποστηρίζει τη διευθέτηση των διαφορών μέσω των αρμόδιων διεθνών δικαστηρίων.

Σε σχετική παράγραφο επισημαίνει, μάλιστα, ότι η ΕΕ υποστηρίζει τη διατήρηση της ειρήνης σύμφωνα με τις προβλέψεις των Ηνωμένων Εθνών και την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών, αναφορές που είναι μόνιμες στα κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η στρατηγική, συμπληρώνεται, θα πρέπει να είναι ολοκληρωμένη μέχρι το τέλος του 2014, με ένα κυλιόμενο σχέδιο δράσης και με διάφορα σκέλη εργασίας.

Το κείμενο που θα υιοθετηθεί θα αποτελέσει εργαλείο διαχείρισης από την Ιταλική Προεδρία, η οποία και θα το εξειδικεύσει. Η ανάθεση του σημαντικότερου έργου στην Ιταλία δεν είναι τυχαία, είχε σχεδιαστεί πριν από την ανάληψη της Προεδρίας στην Αθήνα, προφανώς επειδή η Ρώμη έχει μεγαλύτερο ειδικό βάρος για να προωθήσει κάποιες πολιτικές. Υπό το πρίσμα αυτό, η εξειδίκευση έχει μεγάλο ενδιαφέρον όχι μόνο οικονομικό και πολιτικό, αλλά και στρατηγικό, μια και ενδέχεται να αποσαφηνίσει την αύξηση της εμπλοκής της ΕΕ σε μία μεγάλη και κρίσιμη περιοχή του κόσμου.

Οι ενδείξεις, πάντως, δεν είναι ενθαρρυντικές προς την κατεύθυνση της ειρήνης, της συνεννόησης με τους λαούς της περιοχής και της υπεράσπισης –και όχι απλής αναφοράς- του Διεθνούς Δικαίου.

Ενέργεια: Παιχνίδι εκβιασμών σε βάρος της Ρωσίας

Μεγάλη είναι η ένταση που επικρατεί στους κόλπους της ΕΕ αναφορικά με το θέμα της ενέργει8ας, με τις Βρυξέλλες να υποστηρίζουν, μέσω εκβιασμών, τη διακοπή των έργων για τον αγωγό South Stream, ενώ υπάρχει κι ένα παράθυρο διαπραγμάτευσης με τη Μόσχα.

Η ΕΕ απείλησε Βουλγαρία και Σερβία με επιπτώσεις, αν δεν διακόψουν κάθε συνεργασία με τη Ρωσία στο πλαίσιο των συμφωνιών που έχουν ήδη υπογραφεί. Η Ενεργειακή Πολιτική Ασφάλειας που προωθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με στόχο τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της ΕΕ από τη Ρωσία, κινείται στο ψυχροπολεμικό πλαίσιο που έχει δημιουργηθεί μετά την κρίση της Κριμαίας. Στο Σχέδιο Συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής υπήρχαν αναφορές για σκλήρυνση έναντι της Μόσχας, αλλά η πολιτική αυτή δεν προσφέρει τίποτα στην Ευρώπη μετά και τις συμφωνίες – μαμούθ της Ρωσίας με την Κίνα.

Κατά συνέπεια, η ΕΕ κινείται σε αντίθετη κατεύθυνση τόσο με τη… λογική όσο και με τις ανάγκες της ακόμη, ενώ η Ρώμη, που παίρνει τη σκυτάλη της Ευρωπαϊκής Προεδρίας από την Αθήνα, θέλει περισσότερη διπλωματία, συμβιβασμούς και λιγότερη ένταση.

Η ΕΕ, με αλλοπρόσαλλο τρόπο και πιεζόμενη από τις ΗΠΑ, αναζητά άλλους τρόπους προμήθειας ενέργειας, αλλά ούτε… φυτεύονται ξαφνικά αγωγοί και ούτε ανακαλύπτεται κάθε μέρα αέριο για να είναι τόσο απλά τα πράγματα.

Ακόμη κι αυτή την παράμετρο, πάντως, η Ελλάδα την έχει αφήσει αναξιοποίητη, καθώς αναδεικνύεται, μαζί με την Κυπριακή Δημοκρατία, σε κρίσιμο γεωπολιτικό παράγοντα για την Ευρώπη. Ελλάδα και Κύπρος μπορούν να αποτελέσουν σε λίγα χρόνια παράγοντα προμήθειας φυσικού αερίου για την ΕΕ, τουλάχιστον από ότι δείχνουν οι έρευνες, που είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές.

Αυτό σημαίνει ότι η χώρα μας θα μπορούσε να πιέσει προς κάθε κατεύθυνση προκειμένου η Τουρκία να συμμορφωθεί πλήρως με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και να υπάρξουν οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών και πολιτικές πρωτοβουλίες για τη συνεννόηση και όχι την αντιπαράθεση.

Κατά συνέπεια, η στρατηγική της ΕΕ για τη θάλασσα έπρεπε να είναι το εφαλτήριο προς την κατεύθυνση αυτή, δυστυχώς όμως ούτε αυτό συνέβη.

Αντίθετα, η πρακτική της ΕΕ και των ΗΠΑ οδηγεί σε εντάσεις και επιχειρείται, μάλιστα, να υπάρξει λύση, ακόμη και ενδιάμεση, στην Κύπρο, με μοναδικό στόχο να μπει στο παιχνίδι η Τουρκία.

Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 245

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση