Η ΑΟΖ εκτός ελληνικής ατζέντας!

Οι Κύπριοι αγωνιούν, οι Αιγύπτιοι περιμένουν, όπως και το Ισραήλ, αλλά… η Αθήνα σφυρίζει αδιάφορα!

Του Νίκου Μελέτη

Τέσσερα χρόνια… περιμένει στο ακουστικό της η Λευκωσία την ανταπόκριση της Αθήνας στην πρόσκληση για έναρξη συνομιλιών για το θέμα των θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο και την προετοιμασία του εδάφους για μελλοντική οριοθέτηση μεταξύ των δύο χωρών, σε συνεργασία και με την Αίγυπτο, στην κρίσιμη αυτή τόσο γεωστρατηγικά όσο και οικονομικά περιοχή.

Οι πρώτες κρούσεις είχαν γίνει ήδη από το 2004, αλλά από το 2010 είχαν υπάρξει, μάλιστα, και συμφωνίες μεταξύ των δύο κυβερνήσεων για συντονισμό των υπουργείων Εξωτερικών και έναρξη συνομιλιών, ώστε να προχωρήσει τουλάχιστον σε τεχνικό επίπεδο η διαμόρφωση μίας γραμμής οριοθέτησης, η οποία θα αποτελούσε τη βάση των διαπραγματεύσεων με τρίτες χώρες.

Παρότι, δε, είχε προαναγγελθεί ακόμη και η επίσκεψη στην Ελλάδα του Κύπριου πρέσβη Τάσου Τζιωνή, ο οποίος διαπραγματεύτηκε τη συμφωνία της Κύπρου με το Ισραήλ και χειρίστηκε, επί προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου αλλά και μετά, το διπλωματικό σκέλος της οριοθέτησης και εκμετάλλευσης της κυπριακής ΑΟΖ, η Αθήνα φρόντιζε να αναβάλλει τις συνομιλίες αυτές.

Όπως πληροφορούμαστε, μάλιστα, σε πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα, ο Κύπριους υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Λακκοτρύπης, επεχείρησε να βολιδοσκοπήσει και πάλι την Ελληνική κυβέρνηση για την έναρξη των συνομιλιών αυτών, αλλά δεν έλαβε σαφή απάντηση.

Η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο, στην περιοχή μεταξύ Ελλάδας, Αιγύπτου, Κύπρου και Τουρκίας είναι προφανές ότι δεν αποτελεί απλό τεχνικό θέμα, αλλά έχει κατά κύριο λόγο πολιτικά χαρακτηριστικά.

Η προετοιμασία, ωστόσο, σε τεχνικό επίπεδο, ώστε όταν παρουσιαστεί η ευκαιρία για μία τέτοια οριοθέτηση να μην πάει χαμένη, είναι ζωτικής σημασίας. Κορυφαίο παράδειγμα είναι η ίδια η Κύπρος και ο τρόπος με τον οποίο σε ανύποπτο χρόνο έκανε την προετοιμασία οριοθέτησης με το Ισραήλ, ώσπου, με την κρίση που προκάλεσε στις τουρκοϊσραηλινές σχέσεις το επεισόδιο του «Μαβί Μαρμαρά», βρέθηκε η ευκαιρία για υπογραφή της συμφωνίας μέσα σε μερικούς μήνες και με τρόπο ιδιαίτερα επωφελή για τα κυπριακά συμφέροντα.

Για την Ελλάδα είναι ζωτικής σημασία η ρύθμιση των εκκρεμοτήτων των θαλασσίων ζωνών της, αλλά μετά το «δυναμικό» ξεκίνημα που υπήρξε από τον υπουργό Εξωτερικών, Ευάγγελο Βενιζέλο, με παρεμβάσεις προς τα Τίρανα και το Κάιρο, δεν φαίνεται να έχει υπάρξει κανένα ουσιαστικό βήμα. Το διακύβευμα, πάντως για την χώρα μας είναι ιδιαίτερα κρίσιμο, και δεν περιορίζεται αποκλειστικά στην οικονομική σημασία της εκμετάλλευσης πιθανών νέων κοιτασμάτων φυσικού αερίου.

Διπλωματική ευκαιρία

Η Ελλάδα έχει τη μοναδική ευκαιρία να προσφέρει στο Ισραήλ, από κοινού με την Κύπρο, έναν διάδρομο ασφαλείας προς την Ευρώπη και συγχρόνως να εξασφαλίσει στην Αίγυπτο μία “buffer zone” στη Μεσόγειο. Ισραήλ και Αίγυπτος αποτελούν τους δύο σημαντικότερους πυλώνες της περιφερειακής σταθερότητας, σε μία περιοχή που επηρεάζει όμως την παγκόσμια ασφάλεια, και η δυνατότητα της Αθήνας να διεκδικήσει ρόλο σε αυτό το σύστημα ασφάλειας αναβαθμίζει σημαντικά το γεωστρατηγικό ρόλο της.

Η συγκυρία δείχνει να είναι ευνοϊκή αυτή την περίοδο, καθώς, παρά τις πιέσεις των αμερικανών, οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις δεν έχουν αποκατασταθεί, ενώ είναι σαφές ότι η καχυποψία προς την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν ποτέ δεν θα διαλυθεί πλήρως στις τάξεις του πολιτικού προσωπικού του Ισραήλ. Εξάλλου, και στο θέμα του φυσικού αερίου, όπου η κοινοπραξία του Λεβιάθαν δεν αποκλείει την εξαγωγή μέσω αγωγού προς την Τουρκία, το Τελ Αβίβ δεν προτίθεται να παραδώσει το φυσικό αυτό «όπλο» σε μία απρόβλεπτη και ολοένα πιο εθνικιστική και φιλοϊσλαμική Άγκυρα.

Στην δε Αίγυπτο, όπου Ελλάδα και Κύπρος ορθώς από την πρώτη στιγμή προσέφεραν στήριξη στο μεταβατικό στρατιωτικό καθεστώς και τώρα στον άρτι εκλεγέντα Πρόεδρο Σίσι, θα πρέπει να εκμεταλλευτούν τόσο τη δηλωμένη εχθρότητα του Ταγίπ Ερντογάν –εξαρχής στήριξε το καθεστώς των Αδελφών Μουσουλμάνων- προς το νέο αιγυπτιακό καθεστώς, όσο και την ανάγκη διεθνούς νομιμοποίησης που έχει ο Αιγύπτιος Πρόεδρος, στην οποία συμβάλλει σημαντικά η σχέση με τις δύο ευρωπαϊκές χώρες της περιοχής, την Ελλάδα και την Κύπρο.

Με την Αίγυπτο οι συνομιλίες για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών διαρκούν χρόνια και ουσιαστικά έχουν «παγώσει» λόγω της μέχρι τώρα διστακτικότητας των Αιγυπτίων να ρισκάρουν την ρήξη με την Τουρκία, η οποία αυθαιρέτως και «παραλείποντας» από τον χάρτη το Καστελλόριζο, διεκδικεί θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο, αφαιρώντας από την Ελλάδα πολύ σημαντικό τμήμα της υφαλοκρηπίδας της, ενώ συγχρόνως διακόπτει τη «συνέχεια» του διαδρόμου Ισραήλ – Κύπρος – Ελλάδα – Ευρώπη…

Παιχνίδια με τις θαλάσσιες ζώνες

Κατά περιόδους, βέβαια, όπως αναλυτικά έχουμε παρουσιάσει, οι Αιγύπτιοι είτε απροκάλυπτα είτε με έμμεσο τρόπο έδειχναν να αποδέχονται εν μέρει την τουρκική θέση, μπλοκάροντας έτσι τις διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα. Μία τελευταία κίνηση τον περασμένο Δεκέμβριο, όπου, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις, δόθηκε σε διεθνή διαγωνισμό το Οικόπεδο 12 της Αιγυπτιακής ΑΟΖ, του οποίου η χάραξη είναι προβληματική για την Ελλάδα, υπερκαλύπτει μικρό τμήμα της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και συγχρόνως δείχνει να υιοθετεί την διεκδίκηση της Τουρκίας, προκάλεσε προβληματισμό στην Αθήνα, αλλά δεν θα πρέπει να αποτελέσει ανασχετικό παράγοντα στην επιδίωξη προώθησης συμφωνίας με τους Αιγυπτίους, καθώς το διακύβευμα για την Ελλάδα είναι πολύ σημαντικότερο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν όμως τα όσα δήλωσε πρόσφατα ο νέος σύμβουλος του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, για θέματα ενεργειακής πολιτικής Σόλων Κασίνης, ο οποίος θεωρείται και η «ψυχή» του κυπριακού προγράμματος για οριοθέτηση των ΑΟΖ και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ.

Ο κ. Κασίνης τόνισε ότι βασικό χαρακτηριστικό της κυπριακής προσπάθειας κατά την προηγούμενη δεκαετία όσον αφορά στη χάραξη ΑΟΖ και στους υδρογονάνθρακες, ήταν η αποφασιστικότητα, καθώς η Λευκωσία αψήφησε τις τουρκικές αντιδράσεις και κατάφερε να διατηρήσει την ίδια ενεργειακή πολιτική, παρά την εναλλαγή των κυβερνήσεων. Αποκάλυψε, μάλιστα, ότι τόσο ο ίδιος , όσο και το υπουργείο Εμπορίου της Κύπρου, δέχτηκαν πιέσεις από την ελληνική πρεσβεία την περίοδο της διακυβέρνησης Σημίτη, ώστε να μην προβληθεί από τη Λευκωσία ΑΟΖ εφαπτόμενη με την ελληνική στην Ανατολική Μεσόγειο! Παρ’ όλα αυτά και παρά τις αντιδράσεις της Άγκυρας, οι προσπάθειες χάραξης ΑΟΖ με τις γειτονικές χώρες προχώρησαν ομαλά και είχαν ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση ενός πλαισίου ικανού να στηρίξει τις έρευνες υδρογονανθράκων που ακολούθησαν.

Στο πλαίσιο αυτής της αντίληψης για την αντιμετώπιση της Τουρκίας εντάσσεται ίσως και η επιλογή της Αθήνας να μην καταθέσει τη δική της απάντηση στον ΟΗΕ, όπως έπραξε η Λευκωσία, στην προκλητικότατη ρηματική διακοίνωση της Άγκυρας, με την οποία ζητούσε να αναγνωριστεί η «οριοθέτηση» που είχε συνάψει με το ψευδοκράτος. Αν και η οριοθέτηση δεν επηρεάζει άμεσα την Ελλάδα, η αναφορά ότι για τις περιοχές δυτικά της γραμμής 32ο 16’ 18’’ ισχύει η ρηματική διακοίνωση της 12ης Μαρτίου του 2013, δεν μπορεί να μείνει αναπάντητη. Στη ρηματική αυτή διακοίνωσή της η Τουρκία υποστηρίζει, εκτός των άλλων, ότι δυτικά της εν λόγω γραμμής ισχύει η οριοθέτηση στη βάση της μέσης γραμμής μεταξύ των ακτών της Τουρκίας και της Αιγύπτου και ως απώτατο δυτικό σημείο ορίζεται εκείνο που θα καταλήξουν η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου και η οριοθέτηση των ζωνών με άλλες χώρες, δηλαδή της Ελλάδας με την Αίγυπτο. Μία διατύπωση η οποία επί της ουσίας αφαιρεί κάθε επήρεια από το Καστελλόριζο, αλλά και από τη Ρόδο και την Κάρπαθο…

Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 243