Η Ευρώπη σήμερα υπάρχει λόγω... φόβου

Θυμάστε τις μέρες που όλοι αγωνιούσαν για το αν η Ιρλανδία θα αποδέχονταν να ζητήσει ευρωπαϊκή διάσωση; Μόλις μια εβδομάδα πέρασε. Κι όμως, έκτοτε συνέβησαν τόσα στην ταχύτατα εξελισσόμενη κρίση της Ευρωζώνης που από τις μέρες των ιρλανδικών επιφυλάξεων μοιάζει να έχει περάσει ένας αιώνας. Το πράγμα δηλαδή παίρνει φόρα.

Στη σειρά τώρα περιμένει η Πορτογαλία. Όχι τόσο γρήγορα, λέει ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Χέρμαν Βαν Ρομπέι. Ο κ. Ρομπέι επισκέφτηκε την Τρίτη τη Στοκχόλμη. «Η Πορτογαλία δεν χρειάζεται βοήθεια, η κατάστασή της είναι πολύ διαφορετική από της Ιρλανδίας. Η Πορτογαλία δεν επιβαρύνεται με φούσκα ακινήτων, δεν έχει υπερμεγέθη χρηματοπιστωτικό τομέα και οι τράπεζες της έχουν επαρκή κεφαλαιοποίηση», κατέληξε.

Ναι, αλλά δεν κοιτάζουν αυτά οι αγορές στην περίπτωση της Πορτογαλίας. Η κυβέρνηση της Λισσαβόνας ανακοίνωσε την Τρίτη ότι στους πρώτους 10 μήνες του έτους το έλλειμμά της επιδεινώθηκε εξαιτίας της αύξησης των δημόσιων δαπανών κατά 2,8% σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο. Η ιρλανδική διάσωση υποτίθεται ότι θα εκτόνωνε τις πιέσεις στην Πορτογαλία και τα άλλα μέλη της Ευρωζώνης. Με το που έγινε, φάνηκε ότι το μόνο της επίτευγμα ήταν η εξαγορά ενός 12ώρου βελτιωμένης σταθερότητας στις αγορές προς χάριν του ευρωπαϊκού σχεδίου.

Η προσοχή των αγορών ομολόγων ήδη στρέφεται στην Ισπανία. Η ισπανική οικονομία αντιπροσωπεύει το ένα δέκατο της ευρωπαϊκής οικονομίας και το θέμα της Ισπανίας είναι εντελώς διαφορετικής τάξης από της γενναίας Πορτογαλίας ή της μικρής Ιρλανδίας. Η ισπανική κυβέρνηση δήλωσε ότι δεν χρειάζεται καμιά διάσωση – τη δήλωση αυτή φαίνεται πως κάνουν πια υποχρεωτικά οι Υπουργοί Οικονομικών αλλά δεν τους αποδίδει τίποτα. Και η κεντρική τράπεζα της Μαδρίτης επικαλέστηκε την ευρωστία των ισπανικών τραπεζών. Υποτίθεται ότι η Ισπανία αντιπροσωπεύει το τείχος προστασίας της Ευρωζώνης. Θεωρητικά η Ευρώπη μπορεί να αντέξει τη διάσωση της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας, αλλά αν υπάρξει ανάγκη για διάσωση της Ισπανίας, η κρίση θα εισέλθει σε περιοχές υπό τις οποίες δεν αποκλείεται πια η διάρρηξη της ζώνης του ευρώ.

Έχει ειπωθεί ότι η Ισπανία αποτελεί την ‘κόκκινη γραμμή' που οι Γερμανοί φορολογούμενοι δεν πρόκειται να περάσουν. Αν όμως αρνηθούν να βοηθήσουν την Ισπανία και η γερμανική κυβέρνηση δεν συμμετάσχει σε μια ισπανική διάσωση, αρχίζει η διάρρηξη του κοινού νομίσματος. Και δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε ότι ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα έχει τρομερές επιπτώσεις, μεταξύ των άλλων εθνικά χρεοστάσια, χάος και γενικευμένη φτώχεια.

Μπορεί η κρίση να σταματήσει στις παρυφές της Μαδρίτης ώστε να σωθεί το ευρώ και να αποφευχθούν οι τρομερές συνέπειες; Ίσως, αλλά για να γίνει αυτό μάλλον θα χρειαστεί μια περαιτέρω ολοκλήρωση των κρατών-μελών της Ευρωζώνης – μια ολοκλήρωση με βάθος μεγαλύτερο από αυτό που προβλέπεται αυτή τη στιγμή. Ενδεχομένως να υπάρχουν σκέψεις για πλήρη πολιτική ενοποίηση αλλά ακόμα και αν η ίδια η Γερμανία το ζητούσε επίσημα, δεν είναι σίγουρο ότι μια πολιτική ένωση θα ήταν βιώσιμη ή ότι θα διασφάλιζε την υποστήριξη των επιμέρους κρατών με τα οργισμένα και συντόμως φοβισμένα εκλογικά τους σώματα.

Πρέπει όμως να μην ξεχνάμε ότι στη σημερινή κρίση δεν έχουμε απλά κάποιες επιμέρους εθνικές οικονομίες και ένα νόμισμα υπό πίεση. Στη σημερινή κρίση δοκιμάζονται και ορισμένες μεγάλες ιδέες.

Καταρχήν η ιδέα της διάσωσης και της παροχής απεριόριστων εγγυήσεων στις τράπεζες - πρόκειται για το βασικό παράγοντα που έφερε την Ιρλανδία στην τελική της κατάληξη. Η ορθοδοξία που επικράτησε μετά την κατάρρευση των Lehman Brothers υποστήριζε ότι οι αλληλοδιασύνδεση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων καθιστούσε αδιανόητο να αφεθούν σε πτώχευση οι μεγάλοι παίκτες. Αυτή ήταν η λογική του πανικού που κυριάρχησε στα τέλη του 2008 και στις αρχές του 2009.

Σήμερα όμως η Γερμανίδα καγκελάριος Αγγέλα Μέρκελ λέει ότι όλο αυτό πήγε πολύ μακριά και πως οι κάτοχοι ομολόγων και τα ιδρύματα θα πρέπει να αναλάβουν μέρος του κόστους. Αλλά το αποτέλεσμα της ανακοίνωσης των θέσεών της στο ζήτημα ήταν η επιτάχυνση της κρίσης στην Ιρλανδία και εν τέλει η παροχή ενός τεράστιου δανείου για τη διάσωση των ιρλανδικών τραπεζών. Φαίνεται ότι από τη στιγμή που αρχίζεις να σώζεις τράπεζες είναι δύσκολο να σταματήσεις και αν αποδεχτείς τη θεωρία της αλληλοδιασύνδεσης, δεν καταλήγεις να σώζεις οποιοδήποτε μεγάλο χρηματοπιστωτικό οργανισμό για να εξαγοράσεις λίγη σταθερότητα, ακόμα κι αν αυτή κρατάει μόλις 12 ώρες;

Και στη συνέχεια είναι η ιδέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης του τέλους του 20ου αιώνα, ή συγκεκριμένα η ιδέα της Ευρώπης των Κολ - Μιτεράν που προέκυψε από τις στάχτες του Ψυχρού Πολέμου. Η ευρωπαϊκή πολιτική τάξη επένδυσε πολύ σε αυτό που ξεκίνησε σαν άσκησης συνεργασίας στη δεκαετία του 1950 αλλά με το χρόνο έγινε κάτι άλλο: ένα μεγάλο διακύβευμα για την ένωση μιας ηπείρου, λένε οι υποστηρικτές του, ένα μεγάλο πολιτικό σχέδιο που πάντα συγκρούονταν με τις πραγματικότητες των αγορών, λένε οι κριτικές φωνές.

Μερικές φορές οι μεγάλες ιδέες αποτυγχάνουν. Και όπως δείχνει η ιστορία, μέχρι τη στιγμή που αυτό όντως συμβαίνει, ο περισσότερος κόσμος θεωρεί την κατάρρευσή τους αδιανόητη.

Ίσως αυτό να μη συμβεί στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ίσως η κρίση κοπάσει και η τάξη αποκατασταθεί. Όμως τι συνέχει σήμερα τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης; Δεν είναι πια τα όνειρα μιας ελίτ που αποφάσισε να κατασκευάσει ένα αντίπαλο δέος στις ΗΠΑ, ικανό να συνομιλεί επί ίσοις όροις με τις αναδυόμενες δυνάμεις. Σήμερα ο συνεκτικός ιστός της Ευρωζώνης είναι μόνο ο φόβος για τον εναλλακτικό δρόμο.

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση