Τι συμβαίνει στα μοναστήρια του Αγίου Όρους;

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας τα μοναστήρια στο Αγιον Ορος φρόντισαν με πάθος και για ζητήματα τα οποία θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως κοσμικές αδυναμίες και είχαν σχέση με το ιδιοκτησιακό καθεστώς των κτημάτων τους αλλά και την υπόλοιπη περιουσία τους. Μάλιστα, υπήρξε μια περίοδος όπου οι συγκρούσεις για τα σύνορα των μονών είχαν ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους μοναχοί!

Στην πορεία οι 20 μονές του Αθω ξέφυγαν από τα καθημερινά, εστιάζοντας κυρίως στις θεολογικές διαφορές οι οποίες περνούσαν μέσα από το δίλημμα φιλοπατριαρχικοί - αντιπατριαρχικοί, με αφορμή κυρίως στις σχέσεις της ορθόδοξης Εκκλησίας με το Βατικανό, αλλά και την εμμονή ή όχι στον παραδοσιακό τρόπο μοναχισμού (σκληροπυρηνικοί - «προοδευτικοί»).

Εκτός των θεολογικών απόψεων οι μονές στο Αγιο Ορος διαφέρουν και ως προς τον πλούτο, τη φιλοξενία, αλλά και τη μόρφωση των μοναχών.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το μεγαλύτερο πρόβλημα στο Αγιο Ορος ήταν τα σύνορα μεταξύ των μονών. Συμπλοκές, ακόμη και με θύματα, περιόριζαν το πνευματικό έργο των μοναχών στο πεδίο των κοσμικών αντιλήψεων περί ιδιοκτησίας, μοιάζουν αγεφύρωτες, διαμορφώνουν συμμαχίες σε θέματα διοίκησης του Αγίου Ορους, όπου απαιτούνται πλειοψηφίες ακόμη και για την εκλογή αρχιγραμματέα.

Η περίπτωση της Μονής Εσφιγμένου μπορεί να χαρακτηρίζεται μοναδική, είναι όμως από τις διαμάχες εκείνες οι οποίες φέρουν στην επιφάνεια βαθύτερες θεολογικές διαφορές, οι οποίες χρονολογούνται από τις Σταυροφορίες και έχουν να κάνουν με τη στάση του Φαναρίου στο θέμα της προσέγγισης με το Βατικανό!

Στις φιλοπατριαρχικές μονές ανήκουν παραδοσιακά οι: Μεγίστης Λαύρας, Ιβήρων, Διονυσίου, Παντοκράτορος, Κουτλουμουσίου, Ξενοφώντος και Σταυρονικήτα.

Στις αποκαλούμενες «σκληροπυρηνικές» ανήκουν οι μονές Φιλοθέου (έχει πρωταγωνιστικό ρόλο), Κωνσταμονίτου, Καρακάλλου και Ξηροποτάμου.

Οι φιλοπατριαρχικές μονές έχουν στηρίξει όλα αυτά τα χρόνια τις επιλογές του Φαναρίου σε ό,τι αφορά τις σχέσεις με το Βατικανό (συναντήσεις με τον Πάπα), τη συμμετοχή στο Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών, αλλά και την κρίση με την Εκκλησία της Ελλάδος.

Οι αντιπατριαρχικές έχουν σαφώς διαχωρίσει τη θέση τους στα «ανοίγματα» του κ. Βαρθολομαίου προς το Βατικανό. Μάλιστα, κατά την επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη τον περασμένο Αύγουστο στο Αγιο Ορος, ο ηγούμενος της Μονής Ξηροποτάμου κ. Ιωσήφ μίλησε για σύγχρονο «παπισμό» αλλά και για «αχρήστευση της θεολογικής και εκκλησιαστικής μαρτυρίας της Ορθοδοξίας με τη συμμετοχή εκπροσώπων της Εκκλησίας μας στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών». Η παρέμβαση του κ. Ιωσήφ δεν ήταν τυχαία και ήρθε σε μια περίοδο όπου το Φανάρι προσπαθεί να υπερβεί αγκυλώσεις του παρελθόντος.

Στις «παραδοσιακές» μονές ανήκει και αυτή του Γρηγορίου, όπου τα τελευταία χρόνια κυριαρχεί η μορφή του ηγουμένου Γεωργίου Καψάνη, πανεπιστημιακού με αντιστασιακή δράση την περίοδο της χούντας.

Μοναχοί από τις «αντιπατριαρχικές» μονές είχαν συμμετάσχει στις κινητοποιήσεις για το θέμα της αναγραφής του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες.

Εκτός των «ιδεολογικών διαφορών» κατά καιρούς στο Αγιο Ορος πολλές μονές βρέθηκαν «επί ποδός πολέμου», με αφορμή πότε ιδιοκτησιακά και πότε θέματα που έρχονται σε αντίθεση με τον καταστατικό χάρτη. Η πλέον πρόσφατη διαμάχη είναι αυτή μεταξύ της Μονής Βατοπαιδίου με τη Μεγίστης Λαύρας. Η διαμάχη ξέσπασε όταν ο ηγούμενος της μονής Βατοπαιδίου Εφραίμ διεκδίκησε τον τίτλο «Μεγίστη». Εντονη ήταν η αντίδραση του ηγουμένου της Μονής Μεγίστης Λαύρας, με αποτέλεσμα το αίτημα να μην προχωρήσει.

Στο Αγιο Ορος, όπου ζουν περίπου 2.000 μοναχοί, έχουν καταγραφεί τάσεις, οι οποίες διαμορφώνουν και ομάδες, που έχουν να κάνουν με τη χρήση νέων τεχνολογιών, τη μόρφωση (μοντέρνοι) ή με τη συνεχή παραμονή στο Αγιο Ορος και την αποχή από κάθε τι που παραπέμπει στην εκκοσμίκευση.

Πάντως, τα περισσότερα μοναστήρια έχουν πλέον κομπιούτερ, ενώ όλο και περισσότεροι μοναχοί αφήνουν τον Αθω, χρησιμοποιούν κινητό και προσέχουν την εμφάνισή τους. Αυτοί είναι και οι πλέον μορφωμένοι. Οι μοναχοί στις Μονές Σίμωνος Πέτρας και Γρηγορίου θεωρούνται «ιδιαίτερα μορφωμένοι και πνευματικοί άνθρωποι». Στο περιθώριο αυτών των «αντιπαραθέσεων» εντάσσεται και η φιλοξενία. Οι περισσότερες μονές δεν δείχνουν πρόθυμες να φιλοξενήσουν πολλούς πιστούς. Από τα «διαμονητήρια» προκύπτει ότι οι πλέον φιλόξενες μονές είναι οι: Γρηγορίου, Ξενοφώντος και Ιβήρων.

Μπορεί βέβαια το Αγιον Ορος να είναι ταυτισμένο με συνεχή μάχη - αναζήτηση για την ουράνια βασιλεία, ωστόσο και εκεί υφίσταται και ο διαχωρισμός πλούσιοι και φτωχοί. Εκτός του Βατοπαιδίου, οι περισσότερες μονές έχουν τεράστια περιουσία, με μετόχια στις περισσότερες Ορθόδοξες χώρες. Εχουν βέβαια και τον πλούτο των κειμηλίων (Σίμωνος Πέτρας, Βατοπαιδίου, Χιλανδαρίου, Μεγίστης Λαύρας). Υπάρχουν ωστόσο και οι πλέον φτωχές σε κειμήλια, αλλά κυρίως σε περιουσία, όπως οι Μονές Σταυρονικήτα, Δοχειαρίου και Κωνσταμονίτου.

Ξεχωριστή θέση στο Αγιο Ορος κατέχουν το ρωσικό μοναστήρι (Αγίου Παντελεήμονος) το βουλγαρικό (Ζωγράφου) και το σερβικό (Χιλανδαρίου). Τα μοναστήρια αυτά θα μπορούσαν να ενταχθούν στα συντηρητικά. Ωστόσο κάποια στιγμή συνεργάστηκαν με τη Μονή Βατοπαιδίου και τον ηγούμενο Εφραίμ και πέτυχαν να εκλέξουν νέο αρχιγραμματέα της δικής τους επιρροής. Ισως ήταν και η μοναδική κίνηση «κόντρα στη θέληση των παραδοσιακών».

Η επιλογή τους αυτή ωστόσο δεν επηρέασε τις σχέσεις των μονών με τις υπόλοιπες, με τις οποίες δεν υπάρχουν διαμάχες. Διαμάχες, πάντως, έχουν καταγραφεί στο εσωτερικό της Μονής Αγίου Παντελεήμονα: Η κόντρα μεταξύ της ρωσικής και της ουκρανικής Εκκλησίας έχει επηρεάσει τις σχέσεις των μοναχών, οι οποίοι κατάγονται και από τις δύο χώρες.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση